Իվան Սուխով. «Հարավային Կովկասում համագործակցությունը Ռուսաստանի և ԵՄ-ի միջև միակ կառուցողական տարբերակն է»
Panorama.am-ի հետ հարցազրույցում ռուս կովկասագետ, «Голос России» ռադիոկայանի կովկասյան բաժնի ղեկավար Իվան Սուխովը կարծիք է հայտնել, որ Մաքսային միությանը ՀՀ-ի անդամակցությունից քաղաքական առումով շահում է Ռուսաստանը, իսկ տնտեսական առումով՝ Հայաստանը: Նա նաև նշեց, որ ՀՀ-ն կշարունակի պահպանել բոլոր պոտենցիալ հնարավորությունները` Ռուսաստանի և Եվրոպայի հետ «և-և» տարբերակով համագործակցությունը շարունակելու համար:
«Տնտեսապես Ռուսաստանն ավելի շատ տալիս է, քան ձեռք է բերում՝ սուբսիդավորելով գազի գինը: Հայաստանն իր հերթին միանշանակ շահում է տնտեսական առումով:
Եթե ամեն ինչ ընթանա այնպես, ինչպես նախատեսված է, հնարավոր կլինի ենթակառուցվածքային առումով հասնել այնպիսի արդյունքի, որը, այսպես ասած, կջերմացնի առանձին վերցրած բոլոր հայկական տները, բայց ակնհայտորեն ոչ միանգամից… Առօրյա կյանքի մակարդակում մոտ ժամանակներս պետք չէ փոփոխություններ ակնկալել ՄՄ անդամակցությունից»:
Ենթակառուցվածքների զարգացման, մասնավորապես, Աբխազական երկաթուղու գործարկման հեռանկարների մասին Սուխովն ասաց հետևյալը.
«Ես կարծում եմ, որ Աբխազական երկաթուղու ծրագիրը հեռանկարային է. դրանով առաջին հերթին հետաքրքրված են Ռուսաստանը, Հայաստանը և Թուրքիան: Ռուսաստանի հետ երկաթուղով միացած Հայաստանը լրիվ այլ Հայաստան է, քան այսօրվա Հայաստանը թե՛ Ադրբեջանի, և թե՛ Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Ադրբեջանի հանդեպ նա ինքնաբերաբար կուժեղացնի իր դիրքերը, իսկ Թուրքիայի համար ավելի գրավիչ կդառնա որպես տարանցիկ երկիր: Ճանապարհի մասին պետք է լուրջ մտածել. տեխնիկական առումով դա շատ առարկայականորեն անում են վրացիները: Հայկական ղեկավարությունը և հայկական սփյուռքը պետք է իր ողջ ներուժը ներդնի կառուցելու համար ճանապարհ դեպի Ռուսաստան, դեպի Աբխազիա (որտեղ կա ազդեցիկ հայկական փոքրամասնություն) և Վրաստան: Դա տրամաբանական կլիներ ինչպես ՄՄ համատեքստում, այնպես էլ դրանից դուրս»:
Այստեղ պետք է նշել սակայն, որ այն հարցը, թե Հայաստանը տնտեսապես որքանով կշահի և որքանով կտուժի ՄՄ անդամակցությունից, դեռ չունի միանշանակ պատասխան: Հետազոտությունների արդյունքները ցույց են տվել օրինակ, որ մաքսատուրքերի համապատասխանեցման հետևանքով մի շարք ներկրվող ապրանքների, այդ թվում սննդամթերքների գները Հայաստանում զգալիորեն կբարձրանան, ինչը տեղի կունենա ոչ այդքան հեռու ապագայում:
Քաղաքական առումով, ըստ Սուխովի, Հայաստանի ՄՄ անդամակցությունից շահում է Ռուսաստանը:
«Նախկին ԽՍՀՄ երկրներում տարվող ոչ այնքան հաջող քաղաքականության ֆոնի վրա միայն ՄՄ-ին անդամակցելու Հայաստանի համաձայնությունն է, որ այժմ դիտվում է որպես միակ անվիճելի հաջողությունը այս առումով: Սա շատ կարևոր է Ռուսաստանի համար և նա կանի ամեն բան, որպեսզի գործընթացը հասցնի տրամաբանական ավարտին:
Հայաստանը քաղաքական առումով իհարկե մի քանի քայլ ետընթաց ունեցավ ԵՄ-ի հետ իր համագործակցության առումով, սակայն դա հիմնականում տեղի ունեցավ այն բանի շնորհիվ, որ ԵՄ-ն ինքն է կառուցել իր քաղաքական գիծը կամ-կամ սկզբունքի վրա¦, - ասաց փորձագետը:
ՀՀ քաղաքացիներից շատերին մտահոգող այն հարցին, թե ՄՄ անդամակցության հետևանքով Հայաստանը որքանով կկորցնի իր ինքնիշխանությունը, ինչպես նաև ԵՄ-ի հետ համագործակցության հեռանկարները, Սուխովը պատասխանեց.
«Իմ կարծիքով քանի որ Հայաստանը չունի ընդհանուր սահման Ռուսաստանի հետ, նրան չի սպառնում շատ մեծ չափերի ինքնիշխանության կորուստ: ՀՀ-ն նաև պահպանում է իր բոլոր պոտենցիալ հնարավորությունները Ռուսաստանի և Եվրոպայի հետ իր արդեն իսկ որդեգրած և-և քաղաքականությունը վարելու համար»: Այս համատեքստում Սուխովը մասնավորապես տեսնում է Հայաստանի համար նոր հեռանկարներ նոր տարածաշրջանային ծրագրերի մեջ ընդգրկվելու առումով: «Եթե հարցը դիտարկենք ավելի լայն քաղաքական համատեքստում, ապա Հայաստանի հետ Ռուսաստանի համագործակցությունը կարող է մաս կազմել Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի նախաձեռնած նոր տարածաշրջանային ծրագրերի, որի մեջ որոշակի պայմաններով կարող է նաև ընդգրկված լինել Թուրքիան և մասամբ Վրաստանը: Այս հնարավորությունները կարող են լինել ավելի լայն, քան ՀՀ անդամակցությունը ՄՄ-ին»: Սակայն դեռ հարց է, թե այս համատեքստում որքանով են համընկնում Հայաստանի և Ռուսաստանի պատկերացումները, հատկապես Թուրքիայի վիճահարույց դերի շուրջ:
Այն հարցին, թե ինչպես մի կողմից ՀՀ-ի ինտեգրումը եվրասիական ծրագրին, իսկ մյուս կողմից հարևան Վրաստանի ինտեգրումը եվրոպական ծրագրին կարող է ազդել Հայաստանի տնտեսության, ինչպես նաև տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական իրողությունների վրա, ռուս փորձագետը պատասխանեց, որ դա էլ հենց բացում է նոր հնարավորություններ տարածաշրջանում և-և քաղաքականության զարգացման համար, քանի որ երկու ծրագրերի խաչմերուկը հնարավորություններ է ստեղծում այդ ծրագրերի համադրման համար: Սակայն դա հնարավոր կլինի միայն այն պարագայում, եթե Ռուսաստանն ու ԵՄ-ն դիտարկեն տարածաշրջանը որպես համագործակցության, այլ ոչ թե աշխարհաքաղաքական մրցակցության գոտի, ինչը կործանարար կլինի ողջ տարածաշրջանի համար: «Ռուսաստանը, ինչպես նաև բոլոր մյուս շահագրգիռ կողմերը, պետք է նախ և առաջ համաձայնի խաղալ ոչ թե (կամ առնվազն ոչ միայն) մրցակցության տրամաբանությամբ, այլ ցուցաբերի կառուցողական մասնակցություն: Համագործակցությունը միակ կառուցողական տարբերակն է, քանի որ և Ռուսաստանը, և ԵՄ-ն հետաքրքրված են Հարավային Կովկասի զարգացմամբ և առաջընթացով», - նշեց փորձագետը:
Սուխովը նաև ընդգծեց, որ Հարավային կովկասում ռուսական ծրագրի հաջողության համար (որը ներառում է Հայաստանը, ինչպես նաև Աբխազիան և Հարավային Օսեթիան), անհրաժեշտ է զարգացնել «հյուսիս-հարավ» ենթակառուցվածքային կապը: Բացի այդ, ըստ նրա, «քանի որ Վրաստանը, իր աշխարհագրական դիրքից ելնելով, անխուսափելիորեն հանդիսանում է Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև իրականացվող համատեղ ծրագրերի մասնակիցը, կարելի է ակնկալել և-և տրամաբանության շրջանակներում Վրաստանի դրական մասնակցությունը: Դա միակ միջոցն է պահպանելու համար 2013թ.-ին ռուս-վրացական հարաբերություններում արձանագրած ձեռքբերումները»:
Պատասխանելով այն հարցին, թե ինչով է պայմանավորված ռուսական ռազմակայանի ընդլայնումը Հայաստանում` փորձագետն ասաց. «Ռուսաստանը հետաքրքրված է տարածաշրջանում ռազմական հավասարակշռության պահպանմամբ, և Գյումրիում ռուսական ռազմակայանի առաջնային նպատակն է Թուրքիային զսպելը: Սակայն մյուս կողմից և՛ Թուրքիան, և՛ Ռուսաստանը հետաքրքրված են առևտրի շրջանառության ընդլայնմամբ և տնտեսական փոխգործակցությամբ: Ռուսաստանը հետաքրքրված է Հայաստանի ապաշրջափակմամբ: Այդ հարցում շատ բան է կախված Թուրքիայից, և Ռուսաստանի շահերից է ելնում ադրբեջանական լոբբիի ճնշումը Թուրքիայում: Հայաստանում ռուսական ռազմական ներկայության ուժեղացումը կարող է ազդանշան լինել Ադրբեջանին: Ռուսաստանն ընդունում է Բաքվի դերը Հարավային Կովկասում, սակայն Ռուսաստանը միշտ կպահպանի իր վերջին խոսքի իրավունքը, այնքան ժամանակ, որքան դա հնարավոր լինի, նույնիսկ եթե նա երբեք ստիպված չլինի այդ խոսքն ասել»:
Ադրբեջանի հետ պատերազմի հավանականությունը փորձագետը գնահատեց բաձր (անկախ այն բանից՝ որևէ համաձայնություն կստորագրվի կողմերի միջև, թե ոչ), սակայն միևնույն ժամանակ նշեց, որ «Ադրբեջանը դժվար թե գնա հակամարտության սրմանը վստահ չլինելով Թուրքիայի առնվազն քաղաքական աջակցության վրա, իսկ Թուրքիան, հաշվի առնելով Գյումրիի ռազմակայանի առկայությունը և ՌԴ-ի հետ նորմալ հարաբերություններ հաստատելու շահագրգռվածությունը, կարող է և չցուցաբերել այդ օգնությունը»:
Զրույցը` Նվարդ Չալիկյանի
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
