Ռուս-թուրքական համագործակցության մաքսիմալ ուտիլիտարիստական ու մինիմալ հեռատեսական կողմերը

Հեղինակ` Լևոն Հովսեփյան, թուրքագետ

Մայիսի 13-ին Ստամբուլում կայացած Կովկասին նվիրված միջազգային կոնֆերանսը Թուրքիայի հակառուսական գործունեության վառ օրինակ էր: Կոնֆերանսի արդյունքում ընդունվեց խիստ հակառուսական հռչակագիր` «Միացյալ, անկախ Կովկասի» վերաբերյալ, որում Հյուսիսային Կովկասի ժողովուրդներին համախմբվելու և ռուսական լծից ազատագրվելու կոչ էր արվում: Ակնհայտ էր, որ այդ կոնֆերանսը կազմակերպվել էր պետական հովանավորությամբ:
 
Ըստ թուրքական ԶԼՄ-ների` կոնֆերանսին ողջույնի խոսք էին հղել նախագահ Ա. Գյուլը, մի շարք նախարարներ ու պաշտոնյաներ: Թուրքական ու միջազգային լրատվամիջոցները այդ իրադարձությունը հատուկ ուշադրության կենտրոնում պահեցին և լայնորեն շրջանառեցին: Դրան հետևեց Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի` Թուրքիային ուղղված հերթական «զգոնության կոչն» ու այդ միջոցառման դատապարտումը: Վերոնշյալ իրադարձությունը կրկին առիթ հանդիսացավ անդրադառնալու երկու երկրների հարաբերությունների «տարիմաստությանը»:

Այն, որ ռուս-թուրքական հարաբերությունները վերջին տարիներին գտնվում են քաղաքական բարձր մակարդակում, զարգանում է երկկողմ առևտրատնտեսական համագործակցությունը, էներգետիկ ոլորտում գործակցությունը, ակնհայտ է և հատկապես վերջին տասնամյակում այդ հարաբերությունները գնալով թե քաղաքական, թե տնտեսական հարթությունում զարգացման լուրջ դինամիկա գրանցեցին:

Երկկողմ հարաբերությունները ներկայում կառուցված են այն սկզբունքի վրա, որ որքան հնարավոր է պետք է մեկն առավելագույնն ստանա մյուսից այդ հարաբերություններում ու որքան հնարավոր է` շատ: Ստացվել է այնպես, որ երկու երկրների հարաբերությունների որոշ հանգուցային խնդիրներ ուղղակի տեղափոխվել են «աչք փակելու» մակարդակ, որպեսզի երկկողմ հարաբերությունների զարգացման երկուստեք շահավետ դինամիկան չխաթարվի:

Չնայած զարգացող հարաբերություններին` երկու երկրների աշխարհառազմավարական շահերն ու հավակնությունները հակադիր են, ինչը դրսևորվում է դեռևս միայն քաղաքական խորհրդակցությունների ֆորմատի մեջ:

Որոշ վերլուծաբաններ իրենց հոդվածներում հակված են ռուս-թուրքական հարաբերությունները բնութագրելու որպես ռազմավարական, սակայն այդ հարաբերությունները գտնվում են ուղղակի կարճաժամկետ օգտապաշտական համագործակցության փուլում, որը չի ենթադրում և հիմքեր էլ չկան դրանք տեղավորելու ռազմավարական գործընկերության մեջ:

Արդեն իսկ աշխարհառազմավարական ու ռազմաքաղաքական շահերի, մոտեցումների ու դիրքորոշումների համատեքստում աստիճանաբար ցայտուն հակադիրություն են ստանում և գնում բացահայտ այդ շահերի բախման: Մերձավոր Արևելքում ընթացող զարգացումները, ՆԱՏՕ-ի միասնական ՀՀՊ համակարգը և այլն, արդեն իսկ մեծ հաշվով ի ցույց են դնում ռուս-թուրքական աշխարհառազմավարական զինադադարի քայքայման նախանշանները: Միջազգային դինամիկ զարգացումները առաջիկայում ռուս-թուրքական հարաբերությունները սրելու նոր միտումներ ի հայտ կբերեն: Ռուս-թուրքական հարաբերությունները չնայած երկկողմ տնտեսական-էներգետիկ համագործակցության ընդլայնմանը, ռազմաքաղաքական առումով չի կարելի ասել փոխվստահություն վայելող և այդ երկրների միջև հարաբերությունները գրեթե միշտ գտնվել են փոխադարձ անվստահության մթնոլորտում, ինչպես օրինակ` թուրք-իրանական հարաբերություներն են:

Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական հավակնություններն ու ռազմաքաղաքական շահերը հատկապես Ռուսաստանի անվտանգության տեսանկյունից խնդրահարույց են և դրանք միշտ էլ ունեցել են ակնհայտ դրսևորումներ: Մեծ հաշվով, Ռուսաստանի ու Թուրքիայի ռազմավարական մոտեցումներն ու շահերը բախվել են ու բախվում են մի շարք տարածաշրջաններում` Կովկասյան-Սևծովյան, Կենտրոնասիական, բալկանյան ու մերձավորարևելյան: Եթե միջազգային զարգացումներում ու աշխարհաքաղաքական գործընթացներում երկու երկրների միջև շահերի որոշ անհամապատասխանությունը կարող է գտնվել «քաղաքական խորհրդակցությունների մակարդակում», ապա օրինակ Կովկասում թուրքական շահերը հարցականի տակ են դնում Ռուսաստանի անվտանգությունը:

Թուրքիայի կողմից հակառուսական գործունեության լավ հարթակ է հանդիսանում Հյուսիսային Կովկասը: Հատկապես 1990-ական թվականներին Հյուսիսային Կովկասում ակտիվություն դրսևորած Թուրքիայի համար ներկայում էլ այդ հնարավորությունները կորսված չեն, և դեռևս թուրքական կողմն այն պահում է իր լծակների դաշտում: 2004թ. դեկտեմբերին, Կաբարդինո-Բալկարիայի անվտանգության ծառայության պետ Ս. Ուշակովը լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ հանրապետությունում աճել են մի շարք երկրների, այդ թվում` Թուրքիայի հատուկ ծառայությունների հետախուզական-սադրիչ գործողությունները:

Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Ս. Իվանովը 2004թ. սեպտեմբերի 28-ին Եվրոպայի Խորհրդի մարդու իրավունքների հարցերով հանձնակատար Ալվարո Հիլ Ռոբլեսի հետ զրույցում հայտարարել էր, որ Թուրքիան Հյուսիսային Կովկասում ահաբեկչության և անջատողականության ակտիվ կազմակերպիչներից էր: Իսկ 2005թ. սկզբին ԱՄՆ կատարած իր այցի ընթացքում, նա հայտարարել էր, որ «ռուս-թուրքական հարաբերությունների գլխավոր խնդիրը ահաբեկչության դեմ պայքարի երկակի ստանդարտներն են»` հավելելով, որ Չեչնիայում սպանված իր քաղաքացիների առումով Թուրքիան հանդիսանում է ռեկորդակիր երկիր: Նման հայտարարություն նրա կողմից արվել էր նաև 2004թ. անվտանգության հարցերով Մյունխենում անցկացված կոնֆերանսի ժամանակ: Ամերիկյան «Ջեյմսթաուն» վերլուծական հիմնադրամի 2005թ. մայիսի 5-ի հրապարակման մեջ, հղում կատարելով ռուսական պաշտոնական տվյալներին, նշվում էր, որ 1999-2004 թթ. ընթացքում Չեչնիայում սպանվել է ավելի քան 2 տասնյակ թուրք գրոհային:

Վերջին տարիներին ի հայտ եկած փաստերը վկայում են, որ Թուրքիան Հյուսիսային Կովկասում և ոչ միայն, համապատասխան գործունեության ծավալման առումով դեռ «կենսունակ երկիր» է` իր տնտեսական, գաղափարական ու ռազմական բաղադրիչներով: Նման «կենսունակության» արտահայտումն են Կովկասում ակտիվությունը, Աբխազիայի, Ղրիմի նկատմամբ էքսպանսիոնիստական քաղաքականությունը, որն ուղղակի առնչվում է ռուսական շահերին: Այլ հարց է, թե որքանով են Ռուսաստանում համարժեք գնահատում թուրքական «կենսունակությունը»: Կարելի է զուգահեռներ անցկացնել 1920-ական թվականների հետ, երբ Թուրքիան բացահայտ քայլեր էր իրականացնում Հյուսիսային Կովկասը Ռուսաստանից «ազատագրելու» ուղղությամբ և նույնիսկ այն ժամանակ, երբ քեմալական իշխանությունները Բոլշևիկյան Ռուսաստանին համարում էին իրենց դաշնակիցն ու օգնություն ստանում. այս առումով Թուրքիայի հավակնություններն ու գործելաոճը չի փոխվել:

Նման միջոցառման անցկացումը պետական հովանավորությամբ նոր հարված էր Ռուսաստանի խիստ օգտապաշտական քաղաքականությանն ու մոտեցումներին: Դրա անցկացումը պատահական չէր հատկապես այն զարգացումներին ֆոնին, որ միջազգային հարթությունում ու աշխարհաքաղաքական զարգացումներում երկկողմ հարաբերություններում առաջանում են լուրջ հակասություններ, որոնք էլ ավելի սրվելու միտում ունեն: Վաղ թե ուշ, Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական ու անվտանգության շահերը առարկայորեն բախվելու են Թուրքիայի հավակնությունների հետ, որոնք կարող են քաղաքական մակարդակից այն կողմ անցնել:
 

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

18:13
Քուրդ լրագրող. Էրդողանի կուսակցությունը փլուզման գործընթաց է ապրում
Թուրքիայում մոտավորապես 61 միլիոն ընտրող մարտի 31-ին կմասնակցի տեղական ինքնակառավարման մարմինների (ՏԻՄ) ընտրություններին։ Ո՞ր կուսակցությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Փարիզ-2024-ի ջահը կվառվի Թյուիլրի այգիներում
«Փարիզ-2024» օլիմպիական խաղերի կրակը կվառվի Լուվրի թանգարանի դիմաց գտնվող Թյուիլրի  այգիներում (Jardin des Tuileries), այլ ոչ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:54
Գամանե արևադարձային ցիկլոնը հարվածել է Մադագասկարին
Մարտի 28-ին Գամանե արևադարձային ցիկլոնը հարվածել է Մադագասկարին։ Քամու պոռթկումները հասել են մինչև 55 մ/վ։ «Հիդրոօդերևութաբանության...
Աղբյուր` Panorama.am
17:47
ՊԵԿ-ը բացահայտել է կառուցապատման ոլորտում առանձնապես խոշոր չափերով հարկեր չվճարելու դեպք
ՊԵԿ հետաքննության և օպերատիվ հետախուզության վարչությունը շարունակում է կառուցապատման ոլորտում հարկային մարմնին հսկողության լիազորություններ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:38
Ծանրամարտի 2027 թ. աշխարհի առաջնությունը կանցկացվի Երևանում
Ծանրամարտի միջազգային ֆեդերացիան որոշում է կայացրել 2027 թվականի աշխարհի առաջնության անցկացման իրավունքը վստահել Հայաստանին: ԿԳՄՍ նախարարության...
Աղբյուր` Panorama.am
17:14
Արման Թաթոյան. Միայն Ներքին Հանդը շրջափակված է ադրբեջանական 25 մարտական դիրքերով
«Հայաստանի Հանրապետությում՝ Վայոց Ձորում, Սյունիքում, Գեղարքունիքում մենք ունենք Ադրբեջանի կողմից բնակիչների մեկուսացումներ։ Ադրբեջանական...
Աղբյուր` Panorama.am
17:12
ՌԴ գլխավոր դատախազությունը Պուգաչովայի վերաբերյալ հարցում է ուղարկել արդարադատության նախարարություն
Անվտանգության և կոռուպցիայի դեմ պայքարի դաշնային նախագծի ղեկավար Վիտալի Բորոդինը հրապարակել է նամակ, որը գխավոր դատախազությունն ուղարկել է ՌԴ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Եղեգնաձորում զենքի գործադրմամբ խուլիգանություն, սպանության փորձ կատարելու վարույթով կալանավորվել է 32–ամյա անձը
Ավարտվել է Եղեգնաձոր քաղաքի Շահումյան փողոցում նույն քաղաքի 32–ամյա բնակչի կողմից զենքի գործադրմամբ խուլիգանության, ապօրինի կերպով հրազեն...
Աղբյուր` Panorama.am
16:55
Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ Հայաստանի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները
Հայաստանում քաղաքացիներն անորոշ վիճակում են. հիմնական մտահոգող հարցն է՝ ինչ է լինելու վաղը, քանի որ, կարծում են, այս իշխանության օրոք որևէ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:54
Այնպես չէ, որ հանք շահագործողները ռոյալթի վճարեցին ու ազատվեցին պատասխանատվությունից. Նազելի Վարդանյան
Ըստ գործող օրենսդրության՝ հանք շահագործողների վճարած բնապահպանական հարկերից՝ ռոյալթիներից 2 %-ը պետք է վերադարձվի այն համայնքներին, որոնք...
Աղբյուր` Panorama.am
16:46
Արա Ղազարյան. Այն, ինչ անում է Ադրբեջանն այսօր, դեռ պետք է տակից դուրս գա
«ՄԻԵԴ-ում ունենք Ադրբեջանի դեմ շահած երեք գործ։ Ադրբեջանը վճիռները չի կատարում, բայց հետաքրքիր է՝ չի էլ հայտարարում, որ չի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:21
ՌԴ ԱԳՆ. 102-րդ բազայի և ռուս սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է
ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ 102-րդ բազայի և ռուս սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
15:59
Մխիթար Պապոյանը չի բացառում, որ կառաջադրվի ԲԴԽ անդամի թեկնածու
«Այդ հարցի հետ կապված ես որևէ պատասխան չունեմ, խնդրելու եմ այդ հարցը չպնդեք»,- Դատավորների ընդհանուր ժողովի մեկնարկին լրագրողների...
Աղբյուր` Panorama.am
15:58
Նարեկ Սամսոնյանի ձերբակալման վերաբերյալ Թ. Թովմասյանի դիմումի հիման վրա քրեական վարույթ է նախաձեռնվել
«ՀՀ դատախազությունից տեղեկացրեցին, որ իմ դիմումի հիման վրա քրեական վարույթ է նախաձեռնվել»,-տեղեկացրել է ԱԺ անկախ պատգամավոր Թագուհի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:49
Նարեկ Սամսոնյանի՝ ԱՄՆ դեսպանին ուղղված նամակը դեսպանատանը չվերցրեցին
«Իմնեմնիմի» պոդքաստի վարող Նարեկ Սամսոնյանի՝ ԱՄՆ դեսպանին ուղղված բաց նամակն այսօր Սամսոնյանի թիմակիցները տարել էին ԱՄՆ դեսպանատուն՝...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
Կարծում եմ՝ բոլոր տեղերում էլ կլինեն. դատավոր Չիչոյանը դատական համակարգում «գործ տվողների» մասին
«Բոլորիս համար  էլ մտահոգիչ է դատավորների հրաժարականների դիմումները»,- Դատավորների ընդհանուր ժողովի մեկնարկին լրագրողների հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:38
Սուտ է. ՆԱՏՕ–ի գլխավոր քարտուղարը Բաքվում և Երևանում հստակ ցույց տվեց, թե ինչն ինչոց է. Թևանյան
Քաղաքական գործիչ Անդրանիկ Թևանյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ անդրադարձել է «փաշինյանական քաղցր ստերի մահաբեր հետևանքներին»։ Նա գրում է....
Աղբյուր` Panorama.am
15:31
Ադրբեջանում պահվում է 23 անձ, ումի՞ց և ինչի՞ համար է վրեժխնդիր լինում Բաքուն
«Այս պահի դրությամբ Ադրբեջանը Հայաստանին վերադարձրել է 210 գերեվարվածների կամ այլ կարգավիճակ ունեցող հայերի։ Պաշտոնական տվյալներով, 23 անձ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:15
Եթե նույն իրավիճակում հայտնվեմ, նույն կերպ կվարվեմ. դատավոր Բորիս Բախշիյան
«Պետք է պինդ լինել, հավատալ  սեփական ուժերին և արդարադատությանը, անպայման կհասնենք արդարադատությանը»,- Դատավորների ընդհանուր...
Աղբյուր` Panorama.am
15:13
Մատահոգված եմ, որ 4 դատավորները դիմում գրեցին գնացին.Արման Թովմասյան
«Մտահոգված եմ, որ 4 դատավորները դիմում գրեցին գնացին, այստեղ անխուսափելի է չմտահոգվելը, չգիտեմ, թե ով պետք է լինի դատավորներից, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:57
Դեղձենին 20-25 օր շուտ կծաղկի
«Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը հրապարակել է ագրոօդերևութաբանական տեղեկատվություն Արարատյան դաշտում դեղձենու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:48
Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի
Ամերիաբանկը ճանաչվել է Հայաստանի լավագույն բանկը Global Finance ամսագրի «Աշխարհի լավագույն բանկեր» 31-րդ տարեկան մրցանակաբաշխության...
Աղբյուր` Panorama.am
14:43
Դատավորի վրա ճնշում լինելու դեպքում նա պետք է համապատասխան ընթացակարգով դիմի համապատասխան մարմիններին. Դատավոր Արթուր Ստեփանյան
«Այդ հարցը բազմաթիվ անգամ տրվել է դատավորներին և որևէ դեպքում ես դրական պատասխան չեմ լսել իրենցից»,-դատավորների ընդհանուր ժողովից...
Աղբյուր` Panorama.am
14:42
Դավիթ Ֆիդանյան. Կարծում եմ՝ ԱՄՆ դեսպանը տեղյակ չէ՝ ինչ է կատարվում Նարեկ Սամսոնյանի, Վազգեն Սաղաթելյանի գործով
«Քաղաքացիական գիտակցություն» ՀԿ նախագահ, AntiFake.am կայքի հիմնադիր, քաղբանտարկյալ Նարեկ Սամսոնյանի անունից Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան...
Աղբյուր` Panorama.am
14:24
Ահազանգ. Արմատախիլ են անում Ալեք Մանուկյան փողոցի ծառերը
Երևանի կենտրոնի ծառերի ապագան վտանգված է։ Այսօր արմատախիլ անելու հերթը Ալեք Մանուկյան փողոցի ծառերինն է։ Ծանր տեխնիկան  քոքահան է անում...
Աղբյուր` Panorama.am
13:59
Վարսեն Աղաբեկյանն ընդգրկվել է Պաղեստինի կառավարության կազմում
Պաղեստինի նախագահ Մոհամեդ  Աբասը հրամանագիր է ստորագրել՝ վստահություն հայտնելով Պաղեստինի տասնիններորդ կառավարությանը, ինչպես նաև...
Աղբյուր` Panorama.am
13:39
Կխնդրեի լսումներին ներառել հակադիր կարծիք ունեցողներին, այլապես կարող ենք իրար ջան ասել՝ ջան լսել. Արսեն Թորոսյան
«ԱԺ-ն որպես քաղաքական մարմին, ի դեմս Եվրաինտեգրման մշտական հանձնաժողովի, հնարավորություն է տալիս մասնագետներին, շահառու ուժերին...
Աղբյուր` Panorama.am
13:34
Անհանգիստ որոշ հանրային գործիչներ զանգն են հնչեցնում մոտալուտ աղետի, սակայն բոց առաջացնող կայծը չի երևում. Անանյան
«Օրացույցի յուրաքանչյուր նոր օր սոցիալ-քաղաքական սպասումների անտանելի ծանրության տակ ավելի ու ավելի է դառնում անտանելի ու ծանր»։
Աղբյուր` Panorama.am
13:17
Հունաստանի ափերի մոտ երկու ուժգին երկրաշարժ է տեղի ունեցել
Հունաստանի Պելոպոնես թերակղզու մերձակայքում երկու երկրաշարժ է տեղի ունեցել, հայտնում է Աթենքի համալսարանի սեյսմոլոգիական լաբորատորիան։ 5,4...
Աղբյուր` Panorama.am
13:07
ՊԵԿ. Առցանց անմաքս առևտրի շեմը նվազեցվել է
2024 թվականի ապրիլի 1-ից կսահմանվի 200 եվրո և 31 կգ
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ ՀՀ-ի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները
17:01 29/03/2024

Փաշինյան, «5-րդ շարասյուն», ներսի ցեցեր. Ըստ քաղաքացիների՝ ՀՀ-ի անվտանգության հիմնական սպառնալիքները

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}