Տնտեսություն 17:26 24/06/2013

Տեղական վառելիքահումքային ռեսուրսները չունեն արդյունաբերական նշանակություն էներգետիկայի զարգացման համար

Հեղինակ` Սարգիս Մանուկյան

 Հայաստանում էներգետիկ արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները գնահատելիս, նախքան այլընտրանքային էներգետիկ ռեսուրսների ներուժին ծանոթանալը, ճիշտ կլիներ ներկայացնել նաև տեղական վառելիքահումքային ռեսուրսների ներուժը: Այդ ռեսուրսներից են՝ ածուխը, տորֆը, այրվող թերթաքարերը, ինչպես նաև նավթը և գազը:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կատարված երկրաբանահետախուզական աշխատանքների արդյունքների համաձայն ներկայումս պինդ վառելիքաէներգետիկ (կաուստոբիոլիտներ) հումքային ռեսուրսներից հայտնի են` ածխի, այրվող թերթաքարերի և տորֆի մի քանի տասնյակ հանքավայրեր և երևակումներ, որոնցից որոշակի հետաքրքրություն են ներկայացնում Իջևանի, Ջաջուռի, Շամուտի և Ջերմանիսի ածխի հանքավայրերը, Մասրիկի տորֆի հանքավայրը, Անտառամուտի ածխի երևակումը և Դիլիջանի ածխի, ածխային և այրվող թերթաքարերի հանքավայրը:

Ջաջուռի (հետախուզված և նախնական գնահատված պաշարները միասին 580 հազ. տ, կանխատեսումային պաշարները 200 հազ. տ), Ջերմանիսի (նախնական գնահատված պաշարները 72 հազ.տ և կանխատեսումային պաշարները 320 հազ.տ), Շամուտի (հետախուզված և նախնական գնահատված պաշարները 3.6 մլն.տ) և Անտառամուտի (պաշարները 5.5 մլն.տ) գորշ ածխի հանքավայրերը բնութագրվում են ածուխների ցածր որակով` բարձր մոխրայնությամբ և այրման ցածր ջերմատվությամբ, ածխաշերտերի ըստ անկման և տարածման փոքր չափսերով, ոչ կայուն հզորությամբ, պաշարները քիչ են և հանքավայրերը չունեն արդյունաբերական նշանակություն: Վարդենիսի (Մասրիկի) տորֆի հանքավայրի պաշարները կազմում են 330.հազ. տ, որոնք օգտագործվում են որպես վառելիք և պարարտանյութ: Համեմատաբար մեծ պաշարներ ունեն Դիլիջանի ածխի, ածխային և այրվող թերթաքարերի (կանխատեսումային պաշարները` 114.2 մլն.տ) և Իջևանի քարածխի (նախնական գնահատված պաշարները 9.8 մլն.տ, կանխատեսումային պաշարները մոտ 80 մլն.տ) հանքավայրերը: ԼՂՀ-ում շահագործվում է Մաղավուզի քարածխի հանքավայրը, որի պաշարները կազմում են մոտ 4 մլն տոննա: Այս հանքավայրի քարածուխը նախատեսված է Երևան ՋԷԿ-ի ածուխ-ջուր վառելիքի ստացման տեխնոլոգիայով էլեկտրաէներգիա ստանալու համար:

Ինչպես նշեցինք, որոշակի հետաքրքրություն է ներկայացնում Իջևանի քարածխի հանքավայրը, որն ունի առավել մեծ պաշարներ, ներկայացված է հզոր շերտերով և համեմատաբար բարձր որակով: Քարածխի պաշարների մի մասը, որոնք կոքսացվող ածուխներ են մոտ 4 մլն. տոննա պաշարով, կարող են հեռանկարում օգտագործվել սև մետալուրգիայում: Լեռնաերկրաբանական պայմանները բարենպաստ են բաց եղանակով մշակելու համար, սակայն շահագործումը և արդյունահանումը բաց եղանակով բնապահպանական նկատառումներից ելնելով նպատակահարմար չէ: Հնարավոր է ընդերքում ածխի ստորգետնյա գազացումը (երբ ընդերքում ածխի ջերմային քայքայումից անջատվում է մեթան գազ), հատկապես, որ ածխի հիմնական կանխատեսումային ռեսուրսները՝ 30-80 մլն.տ, գտնվում են մակերևույթից 500-800 մ խորության վրա: Իսկ Դիլիջանի հանքավայրի այրվող թերթաքարերը բնութագրվում են այրման ցածր ջերմատվությամբ, մեծ մոխրայնությամբ և խեժի ցածր պարունակությամբ: Դիլիջանի այրվող թերթաքարերի այրման ջերմությունը գնահատված է 881 կկալ/կգ, իսկ էլեկտրակայաններում ընդհանրապես օգտագործվում է 2100-3100 կկալ/կգ և բարձր այրման ջերմություն ունեցող այրվող թերթաքարերը, այդ տեսակետից որպես էլեկտրաէներգիայի ստացման հումք պիտանի չէ: Ավելացնենք նաև, որ Դիլիջանի հանքավայրի 1 տ այրվող թերթաքարերից լաբորատոր պայմաններում ստացվում է 80 լ նավթ: Ի դեպ Գերմանիայում կարողանում են ցածր այրման ջերմություն ունեցող այրվող թերթաքարերից (որը կազմում է միջինը 930 կկալ/կգ), հատուկ տեխնոլոգիաներով կորզել նավթ: Նպատակահարմար կլիներ փորձնարդյունաբերական կայանքի ստեղծում այրվող թերթաքարերից գազի և նավթի, ինչպես տարբեր քիմիական արտադրանքների ստացման հնարավորությունների ուսումնասիրման համար:

Ընդհանրապես Հայաստանի ածխի հանքավայրերի ածուխները բնութագրվում են ցածր որակով և այդ հանքավայրերը ու երևակումները արդյունաբերական նշանակություն չունեն (բացառությամբ Իջևանի քարածխի հանքավայրի): Դրանց շահագործումը կարող է ունենալ միայն տեղական նշանակություն: Իսկ Իջևանի և Դիլիջանի հանքավայրերը վատ հետախուզված են, պաշարները կանխատեսումային գնահատման կարգի են և դրանց շահագործումը ընդհանրապես նպատակահարմար չէ՝ ելնելով բնապահպանական նկատառումներից: Հիշեցնենք, որ խորհրդային տարիներին Հայաստանը տարեկան 600 հազար տոննա ածուխ էր ներկրում, որը սպառվում էր ջերմաէներգետիկ համակարգի կողմից և ազգաբնակչության կողմից ջեռուցման նպատակներով: Ներկայումս ջերմաէներգետիկ համակարգը հիմնականում աշխատում է բնական գազով:

Նավթի և բնական գազի որոնման աշխատանքների արդյունքները դեռևս հուսադրող չեն: Հիշեցնենք, որ նավթի և գազի ռեսուրսների որոնողագնահատման աշխատանքներում ընդգրկված են օտարերկրյա ընկերություններ:

Իսկ ինչ վերաբերվում է ռադիոակտիվ մետաղ՝ ուրանի ռեսուրսների առկայության մասին, ապա միայն երկրաբանահետախուզական աշխատանքների ավարտից հետո կարելի է հստակ կարծիք կազմել ուրանի պաշարների և արդյունահանման նպատակահարմարության մասին, ինչը նախատեսված իրականացնել ռուս-հայկական համատեղ ձեռնարկության կողմից: Թեև կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանում ուրանի խոշոր արդյունաբերական պաշարների մասին խոսք գնալ չի կարող: Նույնիսկ ուրանի զգալի պաշարների հայտնաբերման դեպքում Հայաստանում դրանց արդյունահանումը, առավել ևս հարստացումը մի շարք գործոններով պայմանավորված նպատակահարմար չէ:

Թերթաքարային գազի հետ կապված նույնպես որոշակի ենթադրություններ և հույսեր կան, սակայն հստակ գնահատական տալ հնարավոր չէ: Հիշեցնենք, որ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի նախաձեռնությամբ Հայաստանի տարածքում թերթաքարային գազի պաշարների ներուժի բացահայտման, ուսումնասիրության և գնահատման ծրագրեր են նախատեսվում իրականացնել:

Այսպիսով, Հայաստանում կաուստոբիոլիտների հանքավայրերից և երևակումներից ոչ մեկը չունի այնպիսի բարենպաստ պայմաններ և ռեսուրսներ, որով կապահովեր մեր երկրի վառելիքաէներգետիկ համալիրի կարիքների թեկուզ մի մասը կամ կօգտագործվեր էներգետիկ արդյունաբերության մեջ էլեկտրաէներգիա ստանալու համար: Առկա երկրաբանահետախուզական տվյալների հիման վրա, կարելի է ամփոփել, որ տեղական վառելիքահումքային ռեսուրսները չունեն ռազմավարական նշանակություն ՀՀ-ի էներգետիկ համակարգի զարգացման հեռանկարներում: Սակայն այդ ռեսուրսների, հատկապես նավթի և գազի, բիտումային ավազների, թերթաքարային գազի և երկրաջերմային էներգիայի ռեսուրսների կանխատեսման, հայտնաբերման և հետազոտման նպատակով երկրաբանահետախուզական աշխատանքները հետագայում ևս պետք է շարունակական և ավելի ընդգրկուն բնույթ կրեն:

Շարունակելի

Նախորդիվ` 

««Բնական գազին այլընտրանք չկա» մտածելակերպից վերջապես պետք է հրաժարվել». դիտարկումներ այլընտրանքային էներգետիկայի շուրջ


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:47
Գրետա Թումբերգը Հայաստանում է.
«Համայնքային համախմբման և աջակցության կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ,բնապահպան Օլեգ Դուլգարյանը գրում է «Այսօր մեծ...
Աղբյուր` Panorama.am
23:39
Փեսան դանակшհարել է աներողջը
Նոյեմբերի 12-ին, ժամը 10:00-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Ոստիկանության համայնքային ոստիկանության գլխավոր վարչության Էրեբունու...
Աղբյուր` Panorama.am
22:54
Գրետա Թունբերգը որոշել է չմասնակցել Ադրբեջանում անցկացված տարվա կլիմայական կարևորագույն համաժողովին. BBC
BBC news-ը հայտնում է, որ Գրետա Թունբերգը որոշել է չմասնակցել Ադրբեջանում անցկացված տարվա կլիմայական կարևորագույն համաժողովին: Ելույթ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:20
Հութիները հայտնել են Կարմիր և Արաբական ծովերում ամերիկյան նավերի վրա հարձակումների մասին
Եմենի հյուսիսում իշխող շիա Անսար Ալլահ շարժման (հութիների) մարտիկները Արաբական ծովում հարձակվել են ամերիկյան «Աբրահամ Լինքոլն»...
Աղբյուր` Panorama.am
22:04
Հայ շախմատիստները Եվրոպայի անհատական առաջնության առաջատարների շարքում են
2024 թվականի շախմատի Եվրոպայի անհատական առաջնության 4-րդ խաղափուլից հետո 4 միավոր ունեն գրոսմայստերներ Ֆրեդերիկ Սվանեն և Մաքսիմ Չիգաևը։ Այդ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:53
Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի պահանջների շրջանակը զգալիորեն կրճատվել է. Եղիշե Կիրակոսյան
Միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը X-ի իր միկրոբլոգում գրել է․ «1/3 Արդարադատության միջազգային դատարանը...
Աղբյուր` Panorama.am
21:39
Միրզոյանը կրկնել է Փաշինյանի խոսքերը, թե ՀՀ-ն պատրաստ է մոտենալ ԵՄ-ին այնքան, որքան ԵՄ-ն հնարավոր կհամարի
ՀՀ ԱԳՆ-ից հայտնում են. «ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հանդիպում է ունեցել Շվեդիայի ԵՄ հարցերով նախարար Յեսսիկա Ռոզենկրանցի հետ։...
Աղբյուր` Panorama.am
21:09
«Դոմուս»-ի մոտ հրդեհ է բռնկվել «Opel Zafira»-ում, այն ամբողջությամբ վերածվել է մոխրակույտի
Նոյեմբերի 12-ին, ժամը 19:40-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Փրկարար ծառայության 911 ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն...
Աղբյուր` Panorama.am
20:59
Աշխարհի առաջնությունից՝ խորհրդարան․ վրացի ծանրորդն ընտրվել է Վրաստանի ԱԺ պատգամավոր
Օլիմպիական խաղերի եռակի, ինչպես նաև աշխարհի և Եվրոպայի յոթակի չեմպիոն, վրացի ծանրորդ Լաշա Տալախաձեն չի մասնակցի աշխարհի առաջնությանը։ Արմսպորտի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:50
Ադրբեջանի թիրախnւմ Արցախի «Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանն է․ Monument Watch
2024 թվականի նոյեմբերի 8-ին ադրբեջանական թելեգրամ ալիքները սկսեցին տարածել օկուպացված Ստեփանակերտում գտնվող ‹‹Մենք ենք մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
20:38
Գերասիմ Վարդանյանի տնային կալանքը վերացվեց
 Այսօր Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը վերացրեց ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամ Գերասիմ Վարդանյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:29
Ինչպե՞ս բացատրել, որ կատարված աշխատանքի դիմաց քաղաքացին պետք է արժանապատիվ աշխատավարձ ստանա․ Լիլիթ Գալստյան
ՀՀ թանագարաններում և գրադարաններում ճնշող մեծամասնության աշխատավարձը 77․000-ի շրջանակում է։ Այս մասին ԱԺ-ում հայտարարել է Հայաստան խմբակցության...
Աղբյուր` Panorama.am
20:23
Նոր զոհեր՝ առանց երաշխիքի. Մեղավո՞ր է արդյոք ժողովուրդը․ Արմեն Աշոտյան
Համատարած արհավիրքի մեջ ապրող և աղետի նոր «լևլին» սպասող Հայաստանում հանրային ապատիան և անտարբերությունը, որպես կանոն, հունից հանում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:13
Ճամբարակ-Թթուջուր ավտոճանապարհին տեղի է ունեցել վթար՝ հրդեհի բռնկմամբ, կա զոհ
Նոյեմբերի 12-ին, ժամը 14:50-ին Գեղարքունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:02
Սուխումի մուտքի բոլոր երեք կամուրջներն ապաշրջափակվել են
Աբխազական ընդդիմությունը ապաշրջափակել է Սուխումի մուտքի բոլոր կամուրջները: Այս մասին հաղորդում է ՌԻԱ Նովոստիի թղթակիցը։ Ակտիվիստները...
Աղբյուր` Panorama.am
19:49
ՔՊ-ն տապալեց․ Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրում է. «Նկատի առնելով ՄԱԿ-ի «Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի»...
Աղբյուր` Panorama.am
19:37
Ժպիտով կարդացի իմ կողմից չասված, բայց ինձ վերագրված խոսքի առնչությամբ հումորային հրապարակումները․ ՄԻՊ
ՄԻՊ Անահիտ Մանասյանը տեղեկացրել է, որ աշխատանքային այցով Սյունիքի մարզում է, այնուհետև անդրադարձել «Ես Հայաստանի լավագույն իրավաբանն...
Աղբյուր` Panorama.am
19:25
Այնթապ գյուղ տանող ավտոճանապարհին տեղի է ունեցել վթար՝ վառելիքի արտահոսքով
Նոյեմբերի 12-ին, ժամը 14:48-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Նորագավիթի խաչմերուկից Այնթապ գյուղ տանող...
Աղբյուր` Panorama.am
19:15
Տրանսպորտի գինը չի կարող լինել ավելին, քան 100 դրամը, քաղաքացիների մեծ մասը տեղյակ չէ թանկանցման մասին․ Թևանյան
«Մայր Հայաստան» դաշինքի ղեկավար Անդրանիկ Թևանյանը տեսանյութ է հրապարակել՝ կից գրելով․ «Մարդկանց մեծ մասը տեղյակ չէ, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:56
Ադրբեջանի կողմից ներկայացված առարկությունը ենթակա է մերժման․ ՄԱԿ-ի դատարան
  Դատարանը եզրակացնում է, որ Հայաստանի բանակցելու նախապայմանը բավարարված է։ Այս մասին  «ՀՀ-ն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով...
Աղբյուր` Panorama.am
18:39
Միջազգային դատարանում հրապարակվում է Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործով վճիռը
Արդարադատության միջազգային դատարանում  հրապարակվում է Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործով Ադրբեջանի ներկայացրած նախնական առարկությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
18:17
Վրաստանին անհրաժեշտ են լրջագույն փոփոխություններ. Բորել
ԵՄ արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հարցերով գերագույն հանձնակատար Ժոզեֆ Բորելի խոսքով՝ Վրաստանը լուրջ փոփոխությունների կարիք ունի կրկին...
Աղբյուր` Panorama.am
17:57
COP29-ի շրջանակներում կայացել է Էրդողան-Ալիև հանդիպումը
Բաքվում մեկնարկած ՄԱԿ-ի 29-րդ կլիմայական համաժողովի՝ COP29-ի շրջանակներում հանդիպել են Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և Ադրբեջանի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:55
Ինչ է կատարվում Ավանի թիվ 57 մանկապարտեզում. Նախկինի բարեկամի թիրախավորո՞ւմ, թե՞...
Ավան վարչական շրջանի թիվ 57 մսուր-մանկապարտեզում, մեղմ ասած, լարված մթնոլորտ է ստեղծվել։  Panorama.am-ի խմբագրություն զանգահարած քաղաքացին...
Աղբյուր` Panorama.am
17:48
Սյունիքում բեռնատար ավտոմեքենաներն արգելափակվել են ձյան մեջ
Խցանումից դուրս են եկել մոտ 50 մարդատար և 200 բեռնատար ավտոմեքենա:
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Դուք երբևէ դատապարտելn՞ւ եք Ալիևին. Քրիստինե Վարդանյանը՝ ՔՊ-ականներին
«Դուք կարո՞ղ է վախենում եք Ադրբեջանին դատապարտել։ Մի դրվագ լինելո՞ւ է»,- ԱԺ-ում հայտարարությունների ժամին «Հայաստան»...
Աղբյուր` Panorama.am
17:35
Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը երկար տարիներ զսպել է Թուրքիայի ագրեսիվ գործողությունները. Տիգրան Աբրահամյան
«Թուրքիայի ապակառուցողական քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ իրականում ցույց է տալիս, որ պաշտոնական Անկարայի խնդիրը ոչ թե Հայաստանի հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:22
Ձեզ լավ բան չեն ասում մարդիկ, որոնք առավոտյան փորձում են խցկվել ավտոբուսներ, անձամբ եմ լսել. Թադևոս Ավետիսյանը՝ ՔՊ-ականներին
«Իշխանություններն ասում են՝ կենտրոնում գույքահարկը պատիկներով բարձարնում է, հարգելի՛ թոշակառուներ, չեք կարողանում վճարել՝ թողեք ձեր...
Աղբյուր` Panorama.am
16:55
Հնդկաստանը Հայաստան է ուղարկել «Աքաշ» զենիթահրթիռային համակարգերի առաջին մարտկոցը. New Indian Express
Հնդկաստանը Հայաստան է ուղարկել «Աքաշ» զենիթահրթիռային համակարգերի առաջին մարտկոցը, որն արտադրվել է Bharat Electronics Limited (BEL)...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Չենք կարողանում տարբեր դաշտերով պայքարել Արցախի մշակութային ժառանգության պահպանման համար. Ղարախանյան
13:52 12/11/2024

Չենք կարողանում տարբեր դաշտերով պայքարել Արցախի մշակութային ժառանգության պահպանման համար. Ղարախանյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}