Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՌԴ ԱԳՆ Սերգեյ Լավրովի հետ բանակցություններից հետո Հայաստանի վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հարցազրույց է տվել ռուսական «Կոմերսանտ» պարբերականի թղթակից Ելենա Չերնենկոյին, որը թարգմանաբար ներկայացնում ենք Panorama.am-ի ընթերցողներին:

«Կոմերսանտ» -Սերգեյ Լավրովի հետ ինչի՞ մասին էիք զրուցում:

-Մենք անդրադարձանք հայ-ռուսական հարաբերությունների ողջ օրակարգին, այն բոլոր նախագծերին, որոնք մենք այսօր համատեղ իրականացնում ենք: Քննարկեցինք այն հարցերը, որոնցով զբաղվում է միջկառավարական հանձնաժողովը: Դրանք են և ատոմակայանի նոր բլոկի կառուցումը, և Վերին Լարս մաքսային անցակետի աշխատանքը, և նոր Հյուսիս-հարավ ավտոմայրուղու կառուցումը, և համագործակցությունը ԱՊՀ ու ԵվրԱզԷՍ-ի շրջանակներում, տարածաշրջանային հիմնախնդիրները, իրադարձությունների զարգացումը Սիրիայում ու Իրանում: Ընդհանուր առմամբ` այն բոլոր հարցերին, որոնք փոխադարձ հետաքրքրություն են ներկայացնում:

«Կոմերսանտ» -Արդյոք քննարկեցիք Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակը: Նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը քիչ ջանք չի ներդրել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համար: Նրա նախաձեռնությամբ եռակողմ տասը հանդիպում է կայացել: Բայցևայնպես էական առաջընթաց չգրանցվեց: Ինչո՞ւ:

-Դա կախված է այն բանից, թե ով ինչ արդյունք էր ակնկալում բանակցային այդ գործընթացից: Նման հակամարտություններն արագ չեն լուծվում: նախևառաջ անհրաժեշտ էր ձևակերպել բանակցային գործընթացի պլատֆորմ: Այս առումով լուրջ առաջընթաց կա: Այդպիսի (եռակողմ) ձևաչափով անցկացված հանդիպումներն ու բանակցությունները շատ օգտակար էին: Խնդրի առավել խորքային ընկալում ի հայտ եկավ` և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում, և այն ձևաչափի, որն իրացվում էր Դմիտրի Մեդվեդևի նախաձեռնությամբ:

«Կոմերսանտ» -Այդ իմաստով ի՞նչ եք սպասում Վլադիմիր Պուտինից:

-Կարծում եմ` երկխոսությունը, որն առկա է 1994 թվականից, երբ ստորագրվեց հրադադարի հաստատման մասին համաձայնագիրը, պետք է շարունակվի: Վստահ եմ, որ Վլադիմիր Պուտինը նոր ազդակ կհաղորդի բանակցային գործընթացին: Դրա համար բավականին լավ բազա է ստեղծվել:

«Կոմերսանտ» -Վլադիմիր Պուտինը Սանկտ Պետերբուրգի հետ է ասոցացվում: Ձեզ էլ երբեմն ասում են Պիտերցի (Տիգրան Սարգսյանը սովորել է Լենինգրադի Վոզնեսենսկու անվան ֆինանսատնտեսական ինստիտուտում): Ինչպե՞ս եք դրան վերաբերվում:

-Ես հպարտ եմ, որ յոթ տարի ուսանել եմ Պետերբուրգում: Դա իմ երկրորդ հայրենի քաղաքն է: Այնտեղ ես շատ ընկերներ ունեմ: Նրանցից շատերն այսօր բավականին լուրջ առաջխաղացում ունեն: Զբաղվում են քաղաքականությամբ, լուրջ պաշտոններ են զբաղեցնում: Դա վկայում է, որ մեր պիտերյան տնտեսագիտական դպրոցը շատ ուժեղ էր:

«Կոմերսանտ» -Խոսենք նվազ հաճելի հարցերից: Ինչպե՞ս կարող է Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության վրա ազդել Իրանում ուժի գործադրման սցենարի իրականացումը:

-Չեմ կարծում, որ իրանյան իրադարձությունները կարող են ուղղակի ազդեցություն ունենալ Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Ամենայն հավանականությամբ, այդ իրադարձությունները կազդեն Հայաստանի տնտեսական ու սոցիալական վիճակի վրա: Իրանը մեր երկու հարևաններից մեկն է, ում հետ մենք ունենք քաղաքական, տնտեսական ու մշակութային հարաբերություններ: Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ այդպիսիք չկան: Մնում են Իրանն ու Վրաստանը: Բնականաբար, իրադարձությունները, որոնք տեղ են գտնում Իրանում, առնչվում են նաև մեր շահերին:
Իրանի նկատմամբ միջազգային պատժամիջոցները խոչընդոտում են Հայաստանի հետ նրա տնտեսական կապերի զարգացմանը: Դրանք լուրջ սահմանափակումներ են, իհարկե, և չեն բխում մեր շահերից: Դրանք սահմանափակում են մեր տնտեսության դիվերսիֆիկացման հնարավորությունները, մեծացնում են Հայաստանի համար աշխարհաքաղաքական ռիսկերը, նվազեցնում են ներդրումային գրավչությունը:

«Կոմերսանտ» -Իսկ դուք պատրաստվո՞ւմ եք այն բանին, որ եթե ռմբակոծության պատճառով Իրանը փակի սահմանը, կարողանաք աշխարհից կտրված ապրել:

-Մենք հստակ ազգային հայեցակարգ ունենք: Դա հանրային փաստաթուղթ է, որտեղ մենք նկարագրում ենք բոլոր ռիսկերն ու մարտահրավերները: Ազգային անվտանգության ապահովման տեսանկյունից մենք պետք է պատրաստ լինենք տարբեր սցենարների:

«Կոմերսանտ» -Այսինքն` նման հնարավորությունը դիտարկվո՞ւմ է:

-Ներկայացված են բոլոր ռիսկային սցենարները:

«Կոմերսանտ» -Սերգեյ Լավրովը Երևանում ընդգծեց, որ հետխորհրդային տարածքում ինտեգրացիոն նախագծերում Հայաստանի համար բոլոր դռները միշտ բաց են: Հայաստանը պատրա՞ստ է դառնալ ԵվրԱզԷՍ-ի լիիրավ անդամ, միանալ Մաքսային միությանը և անգամ մտնել միասնական տնտեսական տարածք: Ի՞նչ խոչընդոտ եք դուք տեսնում:

-Մենք մեր գործընկերների հետ ինտեգրացիոն գործընթացներում որևէ խոչընդոտ չենք տեսնում և ԵվրԱզԷՍ-ի շրջանակներում, և ԱՊՀ շրջանակներում: Մենք կենսական հետաքրքրվածություն ունենք այն հարցում, որ այդ ինտեգրացիոն գործընթացները շարունակվեն, խորանան ու ուժեղանան: Հայաստանը ԱՊՀ ամենաակտիվ անդամն է, և անգամ ջանքեր է գործադրում ԵվրԱզԷՍ-ի զարգացման համար` չնայած որ ընդամենը դիտորդի կարգավիճակ ունի:
Բայց համաշխարհային պրակտիկայում չկա մի օրինակ, որ երկիրն ընդհանուր սահման չունենալով, դառնա Մաքսային միության անդամ: Դա անիմաստ կլինի: Մաքսային միության իմաստն այն է, որ ապրանքների փոխանակումը տեղի ունենա առանց մաքսային ստուգման: Մեր դեպքում դա անհնար է, քանի որ մենք պետք է անցնենք հարևան երկրի տարածքով և երկու անգամ մաքսազերծում հաղթահարենք: Դա անիմաստ է դարձնում տնտեսվարող սուբյեկտների համար մաքսազերծման պարզեցման այդ ողջ ընթացակարգը: Արդյունքում մենք կստանանք միայն խնդիրներ` կապված մաքսային տուրքերի ու հարկերի բարձրացման հետ: Տնտեսական տեսանկյունից դա աննպատակահարմար է:
Մեր ռուս գործընկերներն ըմբռնումով են մոտենում այս իրավիճակին: Մենք համագործակցության ձևեր ենք փնտրում առանց Մաքսային միության: Ըստ ամենայնի, կարելի է խոսել մեկ այլ նոր պլատֆորմի կամ Հայաստանի հատուկ կարգավիճակի մասին:

«Կոմերսանտ» -Ա՞յդ, թե՞ մեկ այլ կազմակերպության շրջանակներում:

-Եթե Մաքսային միության կանոնները պարտադիր են անդամների համար, ապա գործընկեր երկրների դեպքում պետք է առանձին ամրագրվեն վարքագծի հատուկ կանոններ: Դա, հավանաբար, ինչ-որ նոր բան պետք է լինի: Պետք է համագործակցության այլ ձևեր փնտրել: Մաքսային միությունը մեզ չի տրամադրում այնպիսի գործիքներ, որոնք ձեռնտու կլինեին տնտեսվարող սուբյեկտների համար: Ուստի այն դառնում է անիմաստ:

«Կոմերսանտ» -Օրերս պաշտոնապես հայտարարվեց Հայաստանի և Եվրամիության միջև ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու բանակցություններ սկսելու մասին: Դա ինչպե՞ս կազդի ԱՊՀ շրջանակներում ազատ առևտրի գոտու ստեղծմանը Հայաստանի մասնակցության վրա: Եվ ո՞րն է Եվրամիության հետ առևտրա-տնտեսական գործակցության հարցում Հայաստանի վերջնական նպատակը: Ուկրաինան, օրինակ, ասում է, որ իր համար ԵՄ հետ ազատ առևտրի գոտին քայլ է ավելի խորը ինտեգրացիայի ճանապարհին:

-Մենք նման բան չենք ասում: Մեզ համար չափազանց կարևոր տնտեսական ու քաղաքական հարց է նոր տնտեսական տարածքների յուրացումը: Մեր աշխարհաքաղաքական պայմաններն այնպիսին են, որ մենք ստիպված ենք ընդլայնել մեր տնտեսական տարածությունը: Դա մեր տնտեսության գործունակության պայմաններից մեկն է: Մենք շահագրգռված ենք ԱՊՀ շրջանակներում համագործակցությամբ, սակայն ուզում ենք, որ եվրոպական շուկան մեզ համար բաց լինի:
Որպեսզի ԵՄ տնտեսությունը մեզ համար բաց լինի, մենք պետք է որոշակի չափորոշիչներ ներդնենք, որոնք համապատասխանում են եվրոպական պահանջներին: Դա առաջին հերթին սննդամթերքի անվտանգության հետ կապված չափորոշիչներն են: Խոսքն այդ ոլորտի հսկողության և վերահսկողության համակարգի մասին է: Մենք պետք է ունենանք լաբորատորիաներ, որոնք կկարողանան այդ դաշտում մոնիտորինգ իրականացնել: Եվրոպացի սպառողները պետք է վստահ լինեն, որ Հայաստանից եկած արտադրանքը համապատասխանում է անվտանգության ու որակի եվրոպական չափորոշիչներին: Դա մեզնից լուրջ աշխատանք է պահանջում: Այն բանի համար, որպեսզի այդ չափորոշիչները նորմատիվ հարթության վրա մշակվեն, ներդրվեն ու իրականացվեն, կպահանջվի երեք տարի: Այդ ժամանակ մեզ համար նոր մեծ շուկա կբացվի:

«Կոմերսանտ» -Եվս մեկ հարց Հայաստանի ու ԵՄ գործակցության մասին: WikiLeaks-ի փաստաթղթերից հետևում է, որ ԵՄ «Արևելյան գործընկերություն» ծրագիրը, որին մասնակցում է նաև Հայաստանը, ուղղված է հետխորհրդային տարածքում ՌԴ ազդեցության թուլացմանը: Ինչո՞ւ է Երևանը` Մոսկվայի գործընկերն ու դաշնակիցը, մասնակցում հակառուսական նախագծին:

-Ես համամիտ չեմ այն բանի հետ, որ ծրագիրն ուղղված է ՌԴ ազդեցության թուլացմանը: Վերջին տարիների իրադարձությունները հակառակն են ապացուցում: Մենք համագործակցում ենք և ՆԱՏՕ-ի և ԵՄ-ի հետ: Մեր (Հանրապետական) կուսակցությունը դարձել է Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության դիտորդ անդամ: Այդ գործընթացներն ուղղված չեն երրորդ երկրի դեմ: Նույնկերպ` ՌԴ հետ մեր ռազմավարական գործընկերային հարաբերություններն ուղղված չեն ԵՄ դեմ:
Միջազգային համագործակցության մեր բոլոր ծրագրերը բաց են մեր գործընկերների համար: Հայաստանը փոքր երկիր է: Այն չի կարող դիվանագիտություն խաղալ: Համագործակցության մեր բոլոր ծրագրերի մասին` ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ի, ԱՄՆ-ի, Իրանի, Չինաստանի ու Վրաստանի հետ, մեր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանը տեղյակ է: Նա ըմբռնումով է մոտենում այն ամենին, ինչ մենք անում ենք: Եթե այդ հարցին նայենք Երևանի տեսանկյունից, ապա ակնհայտ կդառնա, որ մենք գործընկերային հարաբերություններ զարգացնելու մեծ ընտրություն չունենք` հաշվի առնելով մեր աշխարհաքաղաքական վիճակն ու հարևանների հետ խնդիրները: Բայց մենք մեր գործընկերներից ոչինչ չենք թաքցնում, և դրանումն է մեր ուժը:

«Կոմերսանտ» -Վերջին հարցը նույնպես կապված է Ռուսաստանի հետ: Եթե Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության չգան Գաբալայի ՌՏԿ վարձակալության պայմանների շուրջ, կա՞ շանս, որ իր տարածքում նման կայանի կառուցմանը Հայաստանը հավանություն տա:

-Ինչո՞ւ չէ:

«Կոմերսանտ» -Այսինքն` ամեն ինչ քննարկելի՞ է:

-Իհարկե: Եթե մեր տարածքը նման հետաքրքրություն է ներկայացնում, մենք պատրաստ ենք քննարկել այդ հարցը:

«Կոմերսանտ» -Իսկ ինչ վերաբերում է տարածության ընդգրկմանը…

- Կարծում եմ` այդ հարցում անգամ առավելություններ կարող են լինել, քանի որ Հայաստանը լեռնային երկիր է: Ընդգրկող տարածքը կարող է ավելի լայն լինել: