Ձեր վստահելի աղբյուրը

Գազի գնի թանկացման, դրա պատճառների, հետևանքերի, կառավարության կողմից սուբսիդավորման հարցերի շուրջ Panorama.am-ի հարցազրույցը տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանի հետ:

Հարցազրույցի սկիզբը կարող եք կարդալ այստեղ:

-«Հայռուսգազարդ» ընկերության հայտից հետո Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը սեփական նախաձեռնությամբ սկսեց էլեկտրաէներգիայի սակագնի վերանահման գործընթաց:

-Բնական չեմ համարում: Եթե ուշադիր նայեք, կտեսնեք, որ 2012 թ. արտադրված էլեկտրաէներգիայի հաշվեկշռում 70 և ավելի տոկոսը կազմում է ՋԵԿ-երում արտադրված հոսանքը: Դա Հայաստանի պատմության մեջ աննախադեպ երևույթ է: Նախորդ տարվա համեմատ այդ թիվն ավելացել է 46 տոկոսվ: ՋԷԿ-երում արտադրվում է ամենաթանկ հոսանքը:

Մի ուրիշ բանի վրա էլ ուշադրություն դարձրեք, ՋԷԿ-երի սեփկանատերը ո՞վ է: Էլի «Գազպրոմ»-ը: Այսինքն գազը բերում է թանկ, հոսանքը թանկ վաճառում է: Հետո՞, մենք ի՞նչ պետք է անենք: Այսինքն ողջ տնտեսական քաղաքականությունն ուղղված է այն բանին, որպեսզի կարողանան այդ ընկերություններին հարստացնեն: Մտածվա՞ծ, թե՞ չմտածված, չգիտեմ: Այդ ՋԷԿ-երի ամենաթանկ հոսանքն արտադրվում է Հրազդանի 5-րդ բլոկում, որն էլի իր ծախսերի մեջ մտցրել է բլոկի կառուցման համար կատարված ներդրումները, և հիմա ուզում է այդ ծախսը մեր հաշվին հանի: Ես այստեղ նաև քաղաքական ասպեկտ եմ տեսնում:

-Որպես այլընտրանք ի՞նչ կարող են օգտագործել Հայաստանը:

-Այն, ինչ կար, զրկվել ենք` Պարսկաստանից բերված բնական գազ: Ինչի՞ համար, որովհետև իրանական գազի տեղափոխող գազատարը «Հայռուսգազարդ» ընկերությանն է: Սա էլ այլընտրանք չէ այնքանով, քանի որ հզորությունը, խողովակի տրամագիծը թույլ չի տա շատ բերել: Բայց նման իրավիճակներում այն կարող էր դառնալ ալտերնատիվ, եթե իհարկե, «Հայռուսգազարդ»-ը թույլ տար, որ այդ գազը օգտագործվեր: Այսինքն, մենք այնտեղից կարող էինք ստանալ համեմատաբար ավելի էժան գազ:
Բայց այստեղ մի ճշմարտություն էլ կա: Գազի 1000 խմ-ի համար 270 դոլար է, բայց մեզ վաճառում են 550 դոլարով: Սրա մասին եկեք խոսենք: Ալտերնատիվն այն է, որ նստենք ու էս մարդկանց հարցնենք, ինչի՞ ես դուք այսպես աշխատում: Եվ հետո Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը ինչո՞ւ պետք է բավարարի նրանց պահանջը: Թող հանձնաժողովն ասի, որ ես հաստատում եմ ոչ թե 550, այլ` 450 կամ 400: 270 և 550, պատկերացրեք 200 կմ-ի վրա կրկնակի ծախս է ավելանում:
Եվ մի բան էլ կա: Եթե հետևեք 2010 թվականին, երբ տեղի ունեցավ գազի գնի 37 տոկոսով թանկացում, սպառողների թիվը 18 տոկոսով պակասեց, հիմա` 25: Էս գնի բարձրացումից հետո` ավելի շատ մոտ 35-40 տոկոս:

-Փաստորեն ոլորտում ռուսական մենաշնո՞րհ է:

-Միանշանակ: Ես մի զեկուցում էի պատրաստում էներգետիկայի ոլորտի վերաբերյալ, երեկ եմ հաշվել, ես էդ թվից զարմացա: Ես գիտեի, որ 5-րդ բլոկի ներդորւմոները հետ բերելու խնդիր է դրված ռուսական կողմից, բայց ես չգիտեի, որ այսպես ուղղակի է արված: 2012-ին արտադրված էլեկտրաէներգայի հաշվեկշիռն այսպիսին է. ՋԷԿ-երում արտադրվել է 73.2 տոկոս, ԱԷԿ-ում 15.9 տոկոս, ՀԷԿ-երում` 11 տոկոս: Ես չգիտեմ ՋԷԿ-երի արտադրած ծավալի մեջ մտցվա՞ծ է Երևանի ՋԷԿ-ի արտադրած էլեկտրաէներգիան, թե՞ ոչ, որովհետև այն մեր ներքին սպառման համար չի օգտագործվում: Այ հիմա որ նայում ենք, ստացվում է, որ ամբողջ սիստեմն աշխատում է, որ ապահովի ռուսական կողմի եկամուտներն ու փոխհատուցի ծախսերը:
Մի մեծ ճշմարտություն էլ կա: Հայաստանի էներգետիկ հզորություններն ավելին են, քան ներքին պահանջարկը` մոտ 2.5 անգամ: Էներգետիկայի կռիվը միշտ դա է լինում, եթե ներդրումներ են անում, պայմանավորվում են դրա սպառման շուկայի հարցում` կառավարության աջակցություն կամ պայմանների ստեղծում: Ես կարծում եմ, որ այդ հարցը ժամանակին քննարկվել է և ինչ-որ տեղ գրված է եղել, և ստիպված են հիմա անել:
Հիշենք, որ ռուս-ուկրաինական գազային պատերազմի պատճառն այն է, որ նրանք նախօրոք պայմանավորվել էին, որ մեծ քանակությամբ գազ այսինչ գնով Ուկրաինան Ռուսաստանից առնում է: Հետո երբ եկավ Յանուկովիչը, ասեց, լսեք ինձ էսքան գազ էս գնով պետք չի: Ու Տիմոշենկոյին հիմա դրա համար են դատում, որ ինքը ոչ ուկրաինամետ պայմանագիր է կնքել: Դրանից հետո գազի գինը մոտ 1.5 անգամ ընկել է: Հիմա նույնը սա է: Ես կարծում եմ, այս շրջանակներում է, որ Հայաստանի իշխանությունները ստիպված են նման քայլերի գնալ:

Մի հարցադրում էլ: Կառավարությունը ինչո՞ւ մեկ տարի յոթ ամիս լռում էր գազի գնի բարձրացման մասին, երբ դրա մասին գիտեին բոլորս, մենք մաքսային ծառայություններից ստանում ենք եռամսյակային տեղեկատվություն, ըստ որի գազի բարձրացումը տեղի է ունեցել 2011 թվականի հոկտեմբերի 1-ից:
Հիմա կառավարության նիստի ժամանակ վարչապետը հայտարարում է. «Ինչպես գիտեք ռուսական գազը դարձել է 270 դոլար»: Ո՞վ ասեց, ինչպես գիտենք, որտեղի՞ց գիտենք: Այսինքն էս ամենը ինչի՞ համար էր:

-Եվ ինչի՞ համար էր:

-Նրա համար, որ այս կառավարությունն իր տեղում չի: Կառավարությունը վախենում է, մենակ գլուխ գովալով է զբաղված:

-Պարոն Խաչատրյան, ասացիք, որ հանձնաժողովը կարող է գինը հաստատել 400 կամ 450 դոլար: Ի՞նչ եք կարծում, այս ամենը նախապես համաձայնեցված չե՞ն:

-Թող ինձ ների հանձնաժողովն ամբողջությամբ, բայց այն անկախ չէ, կատարում է հանձնարարություն, որ իրեն կտա երկրի ղեկավարությունը: Հանձնաժողովը քանի գլխանի է, որ նստի հաշվարկներ կատարի ու էդ հաշվարկների արդյունքում ասի, գիտե՞ս ինչ կա, «Հայռուսգազարդ» դու սխալ հաշվարկ ես արել, էս ծախսը մեծացված է այստեղ, էս մեկը` ըսենց է, էս մենկն էլ` ըսնեց է: Հանձնաժողովը լավագույն ձևով բարեգութ կլինի:

Հիմա կառավարությունը դիմել է հանձնաժողովին, թե պատրաստ է 30 տոկոս սուբսիդավորել (դա էլ չեմ հասկանում, հետո կնայենք), հանձնաժողովն էլ ընկերությանը կասի բեր 50 տոկոս թանկացման վրա բարիշենք, դառնա 200 հազար: Ներկայացումներին արդեն ծանոթ ենք, կոմեդիա չկա, արդեն տրագեդիա է:

-Ձեր հաշվարկներով, ինչքա՞ն պետք է թանկանար գազը:

-Ես ինձ թույլ չեմ տալիս հիմա նման հաշվարկներ կատարել: Փաստ է, որ սահմանին 270 դոլար է, այսինքն փաստ կա, որ 90 դոլարով ավելացել է, էդ դեպքում ինչո՞ւ 90 դոլարով չի ավելանում այստեղ: Ես այդ հաշվարկը չունեմ, բայց մի բան կարող եմ ասել, որ այդ ցանցը դառնում է անարդյունավետ:

Նախորդող հրապարակումներ`

Վ. Խաչատրյան. Այսօր «Գազպրոմը» չի կարողանում մրցակցել աշխարհում

Վահագն Խաչատրյան. Գազասպառողների թիվը կնվազի 35-40 տոկոսով