Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Այնքան է ճղճիմացել մեր մշակույթը, հեռվացել իր արմատներից, բնօրինակից, որ շատ քիչ պատկերացում ունենք, թե որն է իրական, իսկական մեր տեսակը: Մեր տեսակը մինչև մեզ հետ չներդաշնակվի, մենք ուժեղ չենք կարող լինել: Panorama.am-ի զրուցակիցն է արցախյան պատերազմի մասնակից, «Կարին» ավանդական երգի-պարի խմբի հիմնադիր և գեղարվեստական ղեկավար Գագիկ Գինոսյանը:

-Ակտիվ հանրության միջավայրում դրական արձագանքի է արժանացել հայկական պարերը ուսուցանելու ու տարածելու Ձեր նախաձեռնությունը: Ձեր գնահատմամբ, որքա՞ն լայն տարածում է ստացել այդ նախաձեռնությունը, արդյո՞ք գոհացուցիչ համարում եք առկա արդյունքները, ինչ աջակցությո՞ւն եք ակնկալում:
-Առանձնապես ֆինանսական աջակցություն չենք ակնկալում: Բայց եթե կշեռքի հակառակ նժարին դրվի հեռուստատեսությունը, շատ բան կարող է փոխվել այն ամենում, ինչ մենք կատարում ենք: Շատ թերի վերաբերմունք կա այս ամենին: Ութ տարի է շարունակվում է այդ նախաձեռնությունը, բայց այս ամենը զարգանում է թվաբանական պրոգրեսիայով: Սակայն բավական է ազգային մշակույթը՝ երգերը, պարերը ներկայացվեն հեռուստատեսությամբ, լուսաբանվի այն, ազգային մշակույթին վերաբերող գիտահանրամատչելի հաղորդումներ, համերգներ լինեն, ոչ թե թվավաբանական, այլ միանգամից երկրաչափական պրոգրեսիայով կզարգանա:
Ազգային մշակույթը մարդկանց չի հետաքրքրում, քանի որ չի հետաքրքրում պետական կառույցներին: Վստահ եմ, եթե պետական առաջին այրերը իրենց տարբեր ելույթներում շատ դիվանագիտորեն մատնանշեն ազգային մշակույթի, ազգային էթնոհոգեբանության, ազգային դրսևորումների կարևորությունը, ամեն ինչ շատ արագ կզարգանա: Կրկնակի, եռակի անգամներ պետք է ավելի շատ ներդրում արվի ազգային մշակույթի ոլորտ, որպեսզի մրցունակ դառնա:

-Պարոն Գինոսյան, ինչո՞վ կբացատրեք պետության նման վերաբերմունքը դեպի ազգային մշակույթը:
-Որոշ մարդկանց կողմից դա չի էլ գիտակցվում, քանի որ ազգային մշակույթի կրողները չեն, իրենց վրա չեն էլ զգում դրա ազդեցությունն ու կարևորությունը:
Մեկ այլ շերտ էլ կա. հասկանում են ու առավել խուսափում դրանից, քանի որ այն մարդը, ով անցնում է ազգային ինքնամաքրման ճանապարհով, սկսում է ներդաշնակվել իր ազգային տեսակի հետ, դառնում է սկզբունքային ու շատ հարցերում անխոցելի, նրան չեն կարող պարտադրել իրենց քմահաճույքները: Երկու տարբեր դրսևորումներ կան, որոնք երկուսն էլ ոչ ի նպաստ մեր ազգային մշակույթին ու մեր ազգային տեսակին:

-Կա տեսակետ, որ հայկական ազգային երգը հայերենի բաղկացուցիչը լինելով, ուրույն է ու բնորոշ միայն մեր էթնոսին: Արդյո՞ք նույն մոտեցումը տարածվում է նաև հայ ազգային պարի, պարային մեղեդիների վրա:
-Իհարկե, դա ասում ենք մաքուր, անաղարտ երգարվեստի մասին, ինչի մասին մատնանաշում էր Կամիտասը: Պարեղանակները նույնպես այդ երաժշտության մեջ են մտնում: Նա մեկ այլ հանճարեղ միտք էլ էր արտահայտել՝ «Պարն է արտահայտում յուրաքանչյուր ազգի քաղաքակրթության աստիճանը»: Նա մատնանշում էր պարարվեստի կարևորությունը ու առավել կարևորությունը, ցույց էր տալիս, որ հայի իդենտիֆիկացիայի հետ շատ լուրջ շաղկապված է: Եթե այսօր բեմերում հաճախ չենք տեսնում ազգային, անաղարտ պարարվեստը, չի նշանակում, որ այդ պարերն ինքնատիպ չեն: Հավատացնում եմ, աղերս անգամ չունի կովկասյան պարարվեստի հետ: Արևելյան Հայաստանը 19-20-րդ դարերում ներազդվել է կովկասյան պարարվեստից, Արևմտյան Հայաստանն ամբողջությամբ զերծ է: Իհարկե, մշակութային խաչասերումներ, ներազդեցություններ լինում են, չի կարող չլինել, բայց ազգային հանճարը կայանում է նրանում, որ պարբերաբար ինքնամաքրվելու ունակություն ունի: Եթե իմաստուն գտնվենք, լուրջ ուշադրություն դարձնենք ազգային պարարվեստին, վտահ եմ, որ նորից կարող ենք վերականգնել ինքնատիպությունը ու դարձնել ազգային դաստիարակության հիմնասյուներից մեկը: Թյուր վերաբեմունք կա, որ պարարվեստը, մշակույթը ժամանց է: Սա դավաճանական, պարտվողական մոտեցում է: Ժամանց կարող է լինել շոուբիզնեսը, մշակույթը դաստիարակության հիմնասյուն է: Հռոմեացի պատմիչ Լուկիանոսն ասում էր՝ Հռոմը գնում է կործանման, քանի որ հռոմեացի երգիչները դադարել են դաստիարակելուց և միայն զվարճացնում են: Բեմերից, եթերից տեսնում ենք միայն զվարճացնող մշակույթը: Դա է հենց այն պատճառը, որ հայ պետականությունն ամուր հիմքերի վրա կանգնած չէ:

-Պարոն Գինոսյան, Ձեր կարծիքով հաջողվո՞ւմ է արդյոք հնարավորինս անխաթար պահել հայ ազգային պարերը: Հատկապես երիտասարդ սերնդի դեպքում ի՞նչ ազդեցություն են ունենում օտար տաշի-տուշիները:
-Երիտասարդ սերնդի վրա ազդեցությունն ավելի քան կործանանար է, մեր տեսակը սպանող, ոչնչացնող ազդեցություն ունի: Մենք մեր տոհմածառը կարող ենք երբևէ պատվաստել օտար մշակույթից, բայց գերական պետք է մնա քո ծառի բունը: Պատվաստը պետք է լինի միայն այն դեպքում, եթե նպաստելու է զարգացմանը, քո տեսակը կատարյալ դարձնելուն, ոչ թե պղծելուն: Պետք է հասկանալ, որ անհամատեղելին իրար հետ համատեղել չի կարելի, պետք է հասկանալ, թե ինչքանով են դրանք ներդաշնակվելու ունակություն ունեցող մշակույթներ: Կլկլոցը հայկական մշակույթի հետ հնարավոր չէ պատվաստել: Մենք պետք է հասկանանք, որ նման դրսևորումներն ավելի շատ ոչնչացնում են մեր տեսակը, քան օգնում ավելի կատարյալ դառնալուն:
Տարբեր ազգային երգ, պար ներկայացնող խմբեր կան և Երևանում, և մարզերում, ցավոք, պետական որևէ դրսևորում չկա: 21 տարի է անկախ ենք, չունենք ազգագրական պետական խումբ, ազգագրություն ուսումնասիրող որևէ կառույց: Ազգագրությունը քո էթնոհոգեբանությունն է:

-Պարոն Գինոսյան, պարն ու ուրախությունն անբաժանելի են: Բնականաբար, դուք էլ ներկա եք լինում հարսանիքներին, ուրախ հանդիսությունների: Ի՞նչ տպավորություն եք ստանում:
-Թյուր կարծիք է, որ պարն ու ուրախությունն իրարից անբաժան են: Հայկական պարը բազմաշերտ է. կան աշխատանքային, ռազմի, հարսանեկան, մեհենական, ճանապարհի, սգի, ողբի պարեր: Չի կարելի ասել, թե պարը միայն ուրախության խորհրդանիշ է: Պարը հոգեվիճակի վերարտադրություն է մարմնի շարժումների միջոցով:
Ինչ վերաբերում է հարսանիքներին, ամերիկացիները ծիծաղով ասում են, թե հայկական հարսանիքներում պարողները ուղղաթիռների են նմանվում`ձեռքերը պարզում են կողիք ու սկսում պտտվել: Այդ շարժումները ոչ միայն աղերսներ չունեն հայկական պարարվեստի հետ, նաև հակասում են ազգային մշակույթին: Շվեյցարացի ընկեր ունեմ, Ալեքսանդր Թամանյանի թոռան հետ եղել էր Նորադուզի խաչքարերով գերեզմանատանը, հիացել է, այնուհետև եղել է սովորական մի գերեզմանոցում: Ապշած հարցրել է` ուզում ես ասես ա՞յն էլ է քո ազգը կերտել, սա՞ էլ: Այնքան է ճղճիմացել մեր մշակույթը, հեռվացել իր արմատներից, բնօրինակից, որ շատ քիչ պատկերացում ունենք, թե որն է իրական, իսկական մեր տեսակը: Մեր տեսակը մինչև մեզ հետ չներդաշնակվի, մենք ուժեղ չենք կարող լինել:

«ՄԱՐԴԸ ԱՐՎԵՍՏԻՑ ՆԵՐՍ ՈՒ ԴՈՒՐՍ» շարքի նախորդ հրապարակումները`
Արա Գևորգյան. Փորձում են ամեն կերպ կործանել մեր մշակույթը, ուզում են կործանել մեր երկիրը առանց պատերազմի
ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Արամ Իսաբեկյան. Մեր տաղանդը, շնորհքը, գիտելիքները քիչ չեն, ոչ մեկը թող չկասկածի...բայց
Դավիթ Մուրադյան. Այսօրվա ժամանակը մինչև վերջ իր կերպարը չի գտել
ՀՀ ժողովրդական արտիստ Ռուդոլֆ Խառատյան. Մեր երկիրը շատ ափսոս է
Արսեն Գրիգորյան (Մրրո). Հոգու տկարություն... Ուղղակի մի քանի հազար դոլարի համար մարդ իրեն ծախում է
ՀՀ վաստակավոր արտիստ Նորայր Դավթյան. … ես երևի այդպես էլ զարմացած հրաժեշտ կտամ այս աշխարհին
Ժամանակակից արվեստի «չհասկացվածությունը». Բացահայտում է գրականագետ Հասմիկ Խեչիկյանը
Դերասան Միքայել Պողոսյան. Քննադատելու շատ բան կա, բայց դա էլ բանաձև, ապրելաձև չէ
Արվեստաբան Արաքսյա Սարյան. Գավառական մտածողություն ու միջին շնորհալի «տաղանդներ»
Երիտասարդ ռեժիսոր Շուշանիկ Գևորգյանը մտահոգ է… «Այսօր թատրոնը պարտվում է սերիալներին»
Դերասան Տիգրան Ներսիսյան. Բառեր կան, որոնք մեր իրականությունից դուրս են եկել… պարկեշտ… ծիծաղեցիք չէ՞
Արվեստագետ Ռուբեն Բաբայան. Մարդը գնալով դառնում է ավելի միայնակ