Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հազվադեպ կարելի է հանդիպել այնպիսի նկարչի, ով աշխատում է միայնակ և չհայտարարված: Ամերիկահայ նկարիչ Արթուր Փինաջյանը նրանցից մեկն է: Նա անհայտության մեջ մնաց մինչև մահը: Նրա գործերը միայն բախտի բերմամբ են խուսափել աղբանոցում հայտնվելուց։ Այսօր նրա ստեղծագործական ժառանգությունը գնահատվում է 30 միլիոն դոլար։

Ա. Փինաջյանը (1914-1999 թթ, ) ծնվել է Նյու Ջերսիի ամերիկահայ համայնքում։ Նրա ծնողները հեռացել էին ներկայիս Թուրքիայի Դիարբեքիր քաղաքում իրենց տնից մինչև Առաջին աշխարհամարտի ժամանակաշրջանում օսմանյան թուրքերի կողմից էթնիկ հայերի զանգվածային ջարդերը: Նրա հայկական անունը Աշոտ էր, ընկերները նրան գիտեին որպես «Արչի»): Ի սկբանե աշխատանքի է անցել գորգերի խանութում, իսկ ստեծագործական աշխատանքով սկսել է զբաղվել 1930-ականներից` ստեղծելով հրաշալի կոմիքսներ:

Ինչպես հայտնել են նրա արյունակիցները, Փինաջյանը կտակել է իր մահից (1999թ.) հետո ոչնչացնել բոլոր աշխատանքները, բայց նրանք դա չեն արել: 2005 թ.-ին, երբ մահացել է Փինաջյանի քույրը, բարեկամները նրանց առանձնատունը վաճառքի է հանել: Ձեղնահարկում, ավտոտնակում գտնվող բոլոր նկարները դարձել են նոր սեփականատիրոջ՝ Թոմաս Շուլցի սեփականությունը: Նա հայտնաբերելով Փինաջյանի նկարները` դրանք գնահատելու նպատակով հայտնի արվեստաբանների է հրավիրել: Ու միանգամից պարզ է դառնում, որ Արթուր Փինաջյանը ոչնչով չի զիջում Վան Գոգին, Սեզանին, Գոգենին ու Արշիլ Գորկուն: Նրա աշխատանքները արվեստի տեսաբանները երկու ժամանակաշրջանի են առանձնացրել` վուդսթոքյան (1950 - 1973) և բելփորթյան (1974 - 1999):

Ամերիկացի հայտնի արվեստի պատմաբան և գնահատող Փիթեր Հասթինգս Ֆոլքին ասել է. «Եթե նայեք Ամերիկայում աբստրակցիոնիզմի պատմությանը, անշուշտ, գլխագրերը հատկացված են [Ջեքսոն] Փոլոքին և [Ուիլեմ] դե Կունինգին և այդ շրջանի բոլոր աստղերին, որոնք ներկայումս իրենց տեղն են զբաղեցնում ամերիկյան արվեստի պատմության պանթեոնում։ Եվ երկար ժամանակ կարծիք կար, թե էլ ոչ ոք երբեք չի կարող թափանցել այդ էլիտար շարքերը, քանի որ, անշուշտ, բոլորը բացահայտված են, և արվեստաբանները արդեն գիտեն ամեն ինչ։ Եվ ահա՝ ամերիկյան արվեստի պատմության ֆակուլտետի դեկան, որը ուղղակի ապշած է։ Եվ ես նույնպես ապշած էի։ Ահա թե ինչու է այս պատմությունը արտառոց»:  Ֆոլքը այժմ Փինաջյանի ժառանգության ցուցահանդեսների տնօրենն է և գլխավոր կուրատորը։

Թեև Փինաջյանը նկարել է ամեն ինչ՝ սկսած էրոտիկայից մինչև ռեալիզմ, Ֆոլքը ասում է, որ նկարչի տաղանդը լավագույնս է դրսևորվել «լիրիկական, ռիթմիկ, աբստրակտ բնապատկերներում»։ Փինաջյանի ազգականներից Արամ Արամյանը «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայանին պատմել է. «Երբ հյուր էինք գնում, նա միշտ ծիծաղում ու կատակում էր, պատմում էր անցյալից, բարեկամներից և առհասարակ՝ հետաքրքրվում էր մեր ընտանիքով։ Նրա հետ շփվելը հաճելի էր, թեթև բնավորություն ուներ։ Եվ նա միայն մի բան էր ցանկանում՝ նկարել, նկարել, նկարել։ Առավոտ, կեսօր եւ գիշեր․․․ ամեն օր։ Տարին երեք հարյուր և վաթսունհինգ օր շարունակ»։

Վուդսթոքում ապրելու ժամանակաշրջանում Փինաջյանն իր մուսան գտնում է մոտակայքում գտնվող Օվերլուք լեռան մեջ։ Այս երկգագաթ լեռան պատկերը դառնում է նրա կտավներում պարբերաբար հայտնվող թեմա՝ ստանալով պատկերային զարգացումներ՝ լիովին ճանաչելի ուրվագծից մինչև լիակատար աբստրակցիա։ Ֆոլքն ասում է՝ ինքը ի վերջո հասկացել է, որ այդ լեռը թերև ս Փինաջյանին հիշեցրել է այժմյան Թուրքիայի տարածքում գտնվող Արարատ լեռը, որի վրա ասում են՝ իջել է Նոյան տապանը, և որը Հայաստանի կարևոր խորհրդանիշերից է։

Ա. Փինաջյանի ստեղծագործական ժառանգությունը՝ այստեղ: 

Հայկական կեպարվեստ շարքը նպատակ ունի նորելու մեր հիշողությունն ու հարգանքը` հանդեպ հայ արվեստի վարպետների ու դասականների:

Շարքի նախորդ հրապարակումները`

Մանկավարժ-նկարչուհի… Գայանե Միքայելյան (լուսանկարներ)

Դասական արվեստագետ… Գագիկ Ղազարյան (լուսանկարներ)

Աբստրակտ նկարիչ… Համլետ Հովսեփյան (լուսանկարներ)

Արդյո՞ք արվեստի գործը մեր արտացոլանքն է, թե՞մենք ենք նրա արտացոլանքը... Աշոտ Ավագյան (լուսանկարներ)

Պահի նկարչություն… Մարիամ Համբարյան (լուսանկարներ)

«Վրձինն ու նկարիչը հոգու թելադրանքով են գործում»… Սարգիս Գարուկյան (լուսանկարներ)

Սիրամարգե տիկինը... Սիրուն Երիցյան (լուսանկարներ)

Աբստրակտ նատուրալիզմի հիմնադիր… Արթուր Օշականցի (լուսանկարներ)

Ես երջանիկ եմ... Անատոլի Ավետյան (լուսանկարներ)

Գույնը կյանք է, գույներով եմ ես խոսում. Ալեքսանդր Սադոյան (լուսանկարներ)

Բանաստեղծական խոսքով սփոփել մարդկանց, գեղանկարչության միջոցով բարիացնել կյանքը... Արևշատ Ավագյան (լուսանկարներ)

Պրոֆեսոր նկարիչ... Հրայր Գրիգորյան (լուսանկարներ)

Մանրանկարչության և արդի գեղանկարչության ավանդույթների միահյուսում... Արկո Բաղդասարյան (լուսանկարներ, տեսանյութ)

Դոցենտ նկարիչ... Վարդգես Գուլիկյան (լուսանկարներ)

Չուբարյանի ու Արծրունյանի սանը... Խաչիկ Հարությունյան (լուսանկարներ)

Բազմաժանր աշխատանքների հեղինակ...Վիկտոր Գրիգորյան (լուսանկարներ, տեսանյութ)

«Նայելով նկարներին` ակամայից հիշում եմ Բակունցի խոսքերը»… Մելքոն Հովհաննիսյան (լուսանկարներ)

Բազմաժանր նկարիչ... Պետրոս Մալայան (լուսանկարներ)

«Ես ինձ հիմա որպես մարդ ու արվեստագետ, տնային կալանքի եմ դատապարտել»... Զուլում Գրիգորյան (լուսանկարներ)

Երգիծանկարչության հիմնադիրը Եգիպտոսում… Ալեքսանդր Սարուխան (լուսանկարներ)

Իրենից սփռում է բարություն, գեղեցիկն ընկալելու անհագ ցանկություն… Ստեփան Մինասյան (լուսանկարներ)

«Հայրենիքը երազ էր ինձի համար»... Գրիգոր Նորիկյան (լուսանկարներ)

Մայրություն, անմեղություն, բարություն, կարոտախտ... Բյուզանդ Կոճամանյան (լուսանկարներ)

Իրապաշտական, սեզանական-կուբիստական պատկերային մտածողությունից մինչև սյուրռեալիզմ... Ռիշար Ժերանյան (լուսանկարներ)

Նկարիչ, քանդակագործ, կավագործ, դիզայներ և դասախոս… Լևոն Ժամկոչյան (լուսանկարներ)

Այնթափ, Սիրիա, Փարիզ… Բյուզանդ Թոփալյան (լուսանկարներ)

Ռեալիստական բնանկարների, կենցաղային պատկերների վարպետ ... Մանուել Թոլեկյան (լուսանկարներ)

«Պոպուլիստ» սալոնի առաջին մրցանակակիր... Արմիս (լուսանկարներ)