Ձեր վստահելի աղբյուրը

Թուրքիայի կառավարությունը և Հուշարձանների Համաշխարհային հիմնադրամը (World Monuments Fund) համատեղ նախատեսում են հաջորդ տարվանից վերականգնել հայկական Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին ու Անիի Մայր Տաճարը: Վերականգնման աշխատանքներին, սակայն, հայ մասնագետների մասնակցության հարցը մնում է առկախ:

Հիմնադրամի եզրակացությամբ, Անին 10-րդ դարի խոշորագույն քաղաքներից մեկն է և աչքի է ընկնում իր կրոնական շինություններով, պալատներով ու այլ նշանակալից կառույցներով, որոնք իրենց ներկայիս պայմաններով մտահոգություն են առաջացնում միջազգային հանրության շրջանում:

Տաճարի վերականգնման նախաձեռնության մասին Թուրքիայի Մշակույթի նախարար Էրթուղրուլ Գունեյը (Ertugrul Gunay) մայիսի սկզբներին ասել էր. «Անին, որն աշխարհի կարևորագույն վայրերից մեկն է, շատ մարտահրավերների է հանդիպել, և մենք հույս ունենք կյանք տալ քիչ, թե շատ կենդանի մնացած շինություններին»: Նա նաև չէր մոռացել նշել, որ Տաճարին «կյանք տալը» տնտեսական մեծ հնարավորություններ կստեղծի տարածաշրջանի համար:

«Անադոլու Կուլտուր» ոչ կառավարական մշակութային կազմակերպությունը, որը հայտնի է արվեստի ոլորտում հայ-թուրքական մերձեցմանն ուղղված իր բազմաթիվ նախաձեռնություններով, օգնում է Հուշարձանների Համաշխարհային հիմնադրամի հետ համագործակցությանը: Panorama.am-ի թղթակցի հետ բացառիկ հարցազրույցում «Անադոլու Կուլտուր»-ի նախագահ Օսման Կավալան տեղեկացրեց, որ վերականգնմանն ուղղված նախապատրաստական աշխատանքների վրա նախատեսվում է ծախսել 1 մլն ԱՄՆ դոլար: Իսկ վերականգնումը կսկսվի 2012-ին ու կշարունակվի չորս տարի:

Հայկական այս երկու արժեքավոր հուշարձան-կոթողների վերականգնման աշխատանքներում հայ մասնագետների մասնակցության մասին պարոն Կավալան ոչ մի հստակ բան չասաց: ««Անադոլու Կուլտուր»-ը օգնում է, որպեսզի այս ծրագիրն իսկապես կյանքի կոչվի, բայց մենք այս ծրագրում պաշտոնական կողմ չենք», -հավելեց նա:

Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային խորհրդի` ԻԿՕՄՕՍ-ի հայաստանյան կազմակերպության ղեկավար Գագիկ Գյուրջյանի համար պարզ է. Թուրքիան պետական մակարդակով դեմ է, որ հայ մասնագետները` չափագիրներ, ճարտարապետներ ու հնագետներ, մասնակցեն Անիի Մայր Տաճարի ու Ամենափրկիչ եկեղեցու վերականգնողական աշխատանքներին:

«Նրանց մասնագետները իսկապես դեմ չեն մեզ հետ համատեղ աշխատանք իրականացնել: Իսկ ինչ վերաբերում է պաշտոնական թույլտվություն ստանալուն, ապա դրա համար մեր երկրները դիվանագիտական հարաբերություններ չունեն», -ասաց Գյուրջյանը` թերահավատություն հայտնելով առ այն, որ հասարակական կազմակերպություններին կհաջողվի հասնել այն բանին, որ թուրքական կառավարությունը թույլ տա վերականգնման աշխատանքներին հայ մասնագետների ներգրավել:

Օսման Կավալան տեղեկացրեց, որ ապրիլին Անատոլիական քաղաքակրթությունների հետազոտությունների կենտրոնը կազմակերպել է մի քննարկում, որին Հայաստանից նաև ներկա են եղել ճարտարապետներ ու իրենց թուրք գործընկերների և Հուշարձանների համաշխարհային հիմնադրամի փորձագետների հետ քննարկել են կոթողների վերականգնման աշխատանքները: «Ես կարծում եմ քննարկումները շատ արդյունավետ էին», -ասաց «Անադոլու կուլտուր»-ի ղեկավարը:

Նրա խոսքով, Թուրքիայի ու Հայաստանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայության պատճառով հնարավոր է, որ հայկական ճարտարապետական կազմակերպությունների մասնակցությունը այս ծրագրին չիրականանա: «Այնուամենայնիվ, մենք ընդգծում ենք նման համագործակցության անհրաժեշտությունը` բարձր չափորոշիչներին համապատասխան աշխատանք ունենալու համար», -ասաց Կավալան:

Գագիկ Գյուրջյանի կարծիքով, եթե այնուամենայնիվ, հայ մասնագետների ներկայություն չապահովվեց վերականգնման աշխատանքներում, հուշարձանների հայկականությունն աղճատված կլինի:

«Ճիշտ կլինի, որ վերականգնումների ժամանակ օգտագործվի Նիկողայոս Մառի, Թորոմանյանի կողմից արված պեղումների արդյունքները: Այդ նյութերը պահպանվում են Հայաստանի հուշարձանների պահպանման գործակալությունում և շատ անհրաժեշտ կլինեն վերականգնման աշխատանքների համար», -նշեց Գյուրջյանը` հավելելով, որ հայ մասնագետների մասնակցության պարագայում, այդ նյութերը բնականաբար կտրամադրվեն:

Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև մշակութային երկխոսության ջատագով «Անադոլու կուլտուր»-ի ղեկավարը մեզ հետ զրույցում խոստացավ հեշտացնել երկու երկրների ակադեմիական ու քաղաքացիական կազմակերպությունների գիտական համագործակցությունը, «մինչև երկու երկրների հարաբերությունները կվերականգնվեն»:

Գյուրջյանն իր հերթին տեղեկացրեց, որ իր ղեկավարած հայաստանյան ԻԿՕՄՕՍ-ը դիմել է Հայաստանի ԻԿՕՄՕՍ-ը դիմել է միջազգային ԻԿՕՄՕՍ-ին և խնդրել են, որ վերջիններս Հուշարձանների համաշխարհային հիմնադրամի միջոցով հասնեն թուրքական կառավարության թույլտվությանը:

«Հիմնադրամը ֆինանսավորում է Մայր Տաճարի ու Ամենափրկչի վերականգնման աշխատանքները, հետևաբար պետք է նաև պայմաններ թելադրի», -կարծում է Գյուրջյանը: ԻԿՕՄՕՍ-ին մեկ ամիս առաջ ուղարկված նամակը, սակայն, պատասխան չի ստացել: