Տնտեսություն 17:00 20/06/2014

Հայ-վրացական տնտեսական կապեր. «միմյանց հետ» բայց տարբեր կառույցներում

Նախօրեին ավարտվեց նախագահ Սերժ Սարգսյանի երկօրյա պաշտոնական այցը Վրաստան: Ջերմ մթնոլորտում կայացած բարձրաստիճան պաշտոնյաների հանդիպումները ևս մեկ անգամ կարևորեցին երկու երկրների համագործակցության և հարաբերությունների ավելի խորացման անհրաժեշտությունը:

Այցի շրջանակներում, ինչպես իր խոսքում նշեց ՀՀ նախագահը` Հայաստանն ու Վրաստանն ուժեղ են միմյանցով և միմյանց հետ:

Այս գիտակցման շնորհիվ է, որ մեկուկես տարվա ընթացքում արդեն երեք անգամ բարձարստիճան պաշտոնյաների մակարդակով փոխայցելություններ են տեղի ունեցել: Սակայն հետաքրքիր զուգադիպությամբ, երկու հարևան պետությունները հաշված օրեր անց կհայտնվեն ինտեգրացիոն տարբեր կառույցների շրջանակներում:

Հարկ է արձանագրել, որ սա աննախադեպ երևույթ է, քանզի պատմության` գոնե վերջին երկու հարյուր տարվա ընթացքում երկու հարևաններն եղել են կամ նույն կայսրության, կամ նույն վերազգային միության շրջանակներում, իսկ ահա այս տարվա հունիսի 27-ին Վրաստանը կստորագրի ԵՄ-ի հետ ասոցացման, իսկ Հայաստանը` ԵՏՄ-ին անդամակցելու համաձայնագիր, որով երկու երկրները կշարունակեն իրենց զարգացման ուղին տարբեր կառույցների շրջանակներում: Չնայած նրան, որ Հայաստանն ու Վրաստանը դրանով չեն կատարում քաղաքակրթական ընտրության, սակայն տնտեսական և անվտանգային հարցերից ելնելով իրենց տարբեր ընտրությունները չեն կարող ազդեցություն չունենալ երկկողմ տնտեսական հարաբերությունների վրա: Ահա այս համատեքստում կարևոր է գնահատել թե ինչքանով երկու հարևան երկրները կմնան «միմյանց հետ» և ինչքանով ուժեղ կլինեն այսուհետ: Սակայն մինչ այդ հարկ է պարզաբանել, թե անկախության շրջանում երկու հարևանների տնտեսական հարաբերությունները զարգացման ինչ փուլում են գտնվում և հետագայում ինչ ռիսկեր կամ հնարավորություններ առաջ կգան:

Հայ-վրացական տնտեսական հարաբերությունների առանձնահատկությունները


Հայ-վրացական տնտեսական հարաբերությունները բնորոշող կարևոր ցուցանիշներից մեկը երկու երկրների ապրանքաշրջանառության ծավալն է: ՀՀ ԱՎԾ տվյալներով` 2012թ-ին ապրանքաշրջանառությունը կազմել է 120մլն դոլար, որից 70.1 մլն` Հայաստանից դեպի Վրաստան արտահանումն է, իսկ ներմուծումը` 40.9 մլն: 

2013թ-ին գրանցվել է ապրանքաշրջանառության 26.9% աճ` ընդհանուր ծավալները հասնելով 151 մլն դոլարի: Հայաստանից արտահանվող ապրանքների կառուցվածքում կարևոր տեղ են զբաղեցնում հայկական սուրճն ու թեյը, որոնք մի քանի տարի առաջ վրացական շուկայում անհայտ ապրանքներ էին, սակայն այսօր լայն ճանաչում և պահանջարկ ունեն: Վրացական շուկայում իրենց մասնաբաժինն ունեն նաև հայկական ոգելից և ոչ ոգելից խմիչքները, աղը, ծծումբը, դեղագործական մթերքը, ապակին և պլաստմասան: Վրաստանից ներմուծվում են միրգ` հատկապես ցիտրուսային, խմիչքներ, պարարտանյութեր, անօրգանական քիմիական միացություններ, փայտ և փայտնյութեր: Վրաստանի վիճակագրական ծառայությունը այլ տվյալներ է ներկայացնում և չեն համընկնում հիմնականում Վրաստանից ներմուծման թվերը: Օրինակ` վրացական կողմը 2012-ին ներկայացնում է, որ Հայաստան արտահանումը կազմել է 260 մլն դոլար, այնինչ ՀՀ ԱՎԾ-ի տվյալներով այդ ցուցանիշը կազմում է 40.9 մլն դոլար: Խնդիրն այն է, որ թվերի տարբերությունը բացատրվում է ոչ միայն հաշվարկների տարբերությամբ և մեթոդիկայով, այլև նրանով, որ տարանցիկ ապրանքաշրջանառության մի մասը վրացական կողմը հաշվում է սեփական արտահանման տողում։ Խոսքը վերաբերում է հատկապես արտասահմանյան մեքենաների վերաարտահանմանը, որի մի մասը Վրաստանը ներկայացնում է, որպես արտահանում դեպի Հայաստան:

Հայ-վրացական տնտեսական հարաբերությունների մեջ կարևոր նշանակություն ունի հատկապես Վրաստանի` տարանցիկ երկիր լինելու փաստը: Հայաստանի ապրանքաշրջանառությունը արտաքին աշխարհի հետ 70%-ով կատարվում է Վրաստանի տարածքով: Վրաստանի տարածքով է անցնում «Հյուսիս-Հարավ» գլխավոր գազատարը, որով Ռուսաստանից գազ է մատակարարվում Հայաստանին։ «Արտաքին աշխարհից» վրացական տարածքով դեպի Հայաստան ապրանքաշրջանառությունն իրականացվում է գերազանցապես Փոթիի և Բաթումի նավահանգիստներով և թուրքական ավտոճանապարհով: Արժե հիշատակել, որ Թուրքիայի հետ չունենալով բաց սահման, վերջինիս հետ գրեթե ամբողջ ապրանքաշրջանառությունը կատարվում է Վրաստանի տարածքով, որը կազմում 200մլն դոլարից ավելին:

Երկու երկրների տնտեսական հարաբերությունների կարևոր բաղադրիչներն են նաև փոխադարձ ներդրումները և զբոսաշրջությունը: Ի սկզբանե պետք է արձանագրել, որ վրաց գործարարների կողմից Հայաստանում գրեթե ներդրումներ չեն կատարվում: Պատճառը այն չէ, որ Հայաստանում ներդրումային միջավայրի բարենպաստությունը շատ է զիջում Վրաստանի միջավայրին, այլ այն, որ Հայաստանը, լինելով մոնոէթնիկ պետություն, որտեղ չկա վրացական համայնք և բավարար թվով վրացիներ, ովքեր տեղյակ կլինեին հայկական բիզնեսի նրբություններին: Ինչը չի կարելի ասել Հայաստանից դեպի Վրաստան ներդրումներին:

Վրաստանը իր երկու հարևանների համեմատ` ունենալով զարգացած զբոսաշրջություն (տարեկան 1 մլրդ դոլար` կամ ՀՆԱ 6.2%) բարենպաստ ներդրումային միջավայր է ապահովել հատկապես ծովափնյա շրջաններում օտարերկրյա ներդրումների ներգրավման համար, որից օգտվում են նաև հայաստանյան գործարարները` հյուրանոցային բիզնեսի և ծառայությունների ոլորտում ներդրումներ կատարելով: Հայ գործարարները վերջին տարիներին ներդրումներ են կատարում նաև Սամցխե-Ջավախք հայաբնակ շրջաններում` հատկապես սննդի արդյունաբերությունում: Զբոսաշրջության ոլորտում Հայաստանից տարեկան հարյուր հազարավոր զբոսաշրջիկներ են այցելում Վրաստանի ծովափնյա շրջաններ: Նման մեծ հոսքը պայմանավորված է հանգստյան վայրերի հասանելիությամբ և համեմատաբար մատչելիությամբ:

Հայաստանը` ԵՏՄ անդամ, Վրաստանը` ԵՄ-ին ինտեգրվող երկիր. Կզարգանա՞ն, թե կդանդաղեն երկկողմ տնտեսական հարաբերությունները

Օրեր անց Հայաստանն ու Վրաստանը կհայտնվեն երկու տարբեր ինտեգրացիոն բլոկների «բարիկադների» տարբեր կողմերում և նախագահ Ս. Սարգսյանի այցի շրջանակներում երկու երկրների ղեկավարների կարևոր խնդիրը պետք է լիներ հստակեցնել այն վնասներն ու առավելությունները, որոնք առաջ են գալու ասոցացման և անդամակցության համաձայնագրերի ստորագրումից հետո: Նախօրեին երկրի ղեկավարների ելույթներում ևս արտացոլվեց այս հարցը, չնայած որ այն դիտարկվեց հիմնականում լավատեսական լույսի ներքո:

«Ես խորապես վստահ եմ, որ Վրաստանը հունիսի 27-ին ստորագրելով Ասոցացման համաձայնագիր և մաս դառնալով Ազատ առևտրի պայմանագրին՝ հնարավորություն է ստեղծում հայ գործարարների համար, որոնք տեսնում են իրենց մասնակցությունը եվրոպական շուկայում, ներդրումներ կատարել Վրաստանում և հակառակն եմ տեսնում՝ Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցելուց հետո հեռանկար է բացվում այն վրացի գործարարների համար՝ ներդրումներ կատարելու Հայաստանում, ովքեր ունեն կամ կարող են ունենալ շուկա Ռուսաստանի Դաշնությունում կամ Մաքսային միության այլ երկրներում»- նման կերպ մեկնաբանեց նախագահ Ս. Սարգսյանը:

Ակնհայտ է, որ կորուստների և օգուտների մասին հստակ պատկերացում կազմելը առայժմ դժվար է, քանի որ դեռ հրապարակված չեն երկու կողմերի բանակցված և ստորագրվելիք փաստաթղթերը, սակայն հաշվի առնելով որ երկու ինտեգրացիոն կառույցները նախևառաջ ունեն սեփական չափորոշիչներն ու ստանդարտները, որոնց միանալու են Վրաստանն ու Հայաստանը, ապա հստակ է, որ գոնե գյուղմթերքի և սննդային այլ ապրանքների գծով տարբեր ստանդարտեր են լինելու երկու երկրների շուկաներում, որն էլ ազդելու է ընդհանուր ապրանքաշրջանառության ծավալների վրա: Իսկ ինչպես վերևում պարզ դարձավ սննդային ապրանքները ապրանքաշրջանառության կառուցվածքում գերակշռող դիրք են զբաղեցնում: Ինչ վերաբերվում է Վրաստանից մեքենաների ներկրմանը, ապա այս հարցում կարծես նախնական հստակություն մտցրեց Սերժ Սարգսյանի այն հայտարարությունը, որ դա որպես զգայուն հարց առնվազն առաջիկա 5 տարիների ընթացքում դրույքաչափեր չեն փոփոխվելու մինչև կհամապատասխանեցվի շուկան ԵՏՄ-ի պայմաններին:

Այնուամենայնիվ, թե ինչքանո՞վ կխթանվեն երկու երկրների տնտեսական հարաբերությունների տարբեր իտեգրացիոն կառույցների շրջանակներում, պարզ կդառնա առաջիկայում, բայց ՀՀ նախագահի` Վրաստան կատարած պաշտոնական այցի շրջանակներում կողմերը հստակ պատրաստակամություն հայտնեցին, որ ամեն ինչ արվելու է, որպեսզի ինտեգրացիոն գործընթացները երկկողմ հարաբերությունների դանդաղեցման պատճառ չդառնան, ընդհակառակը` նպաստեն նոր շուկաներ ներթափանցելու գործում:

Հակոբ Սաֆարյան, տնտեսագետ

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

16:11
Մարությանը համաձայնեց բանավիճել Տիգրան Ավինյանի հետ
«Սիրելի հայրենակիցներ, Ընդունում ենք Factor TV-ի առաջարկը՝ բանավեճ անցկացնել Տիգրան Ավինյանի հետ՝ իշխանության բերած տրանսպորտի թանկացման...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
Ալեն Սիմոնյանը Վիետնամից լուսանկար է հրապարակել ընդդիմադիր պատգամավորի հետ
Ալեն Սիմոնյանի գլխավորած պատվիրակությունը պաշտոնական այցով Վիետնամում է։ Ալեն Սիմոնյանն ինսթագրամի սթորի բաժնում ակտիվորեն լուսակարներ է...
Աղբյուր` Panorama.am
15:35
Հայաստանում ալկոհոլից կախվածությամբ հաշվառված է 6312 անձ. ԱՆ
Ալկոհոլը հոգեակտիվ, տոքսիկ նյութ է և կարող է կախվածություն առաջացնել։  Այն խաթարում է կենտրոնական նյարդային համակարգի աշխատանքը՝ մեծացնելով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում. կլինի վարչական հատվածի փոփոխություն
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում։ Այսօր կենտրոն է շտապել առողջապահության նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Անահիտ ավանեսյանը։...
Աղբյուր` Panorama.am
15:17
Սանիտարահիգիենիկ նորմերի կոպիտ խախտումներ հանրային սննդի կետում
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ղեկավարի որոշմամբ կասեցվել է անհատ ձեռնարկատեր Լուսիկ Կարապետյանին պատկանող հանրային սննդի օբյեկտի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:37
Վանաձոր-Դիլիջան ճանապարհին բեռնատար է այրվել
Լոռու մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:28-ին ահազանգ է ստացվել, որ Վանաձոր-Դիլիջան...
Աղբյուր` Panorama.am
14:27
Արմենուհի Հարությունյանն ազատվել է փոխնախարարի պաշտոնից
Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ, արդարադատության նախարարի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատար Արմենուհի Հարությունյանն ազատել է զբաղեցրած պաշտոնից:...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Հայրենի՞ք, հա՞յ, մարդկային կյա՞նք... դուք տենց բաներ չեք լսել. Մամիջանյանը՝ ՔՊ-ին
«Սպասում եք անցած անգամվա նման կես տարի տանջեք մարդկանց Բաքվի բանտում ու ընտրություններից մի քանի շաբաթ առաջ գերիների առողջության գնով մի երկու ձայն ավել պոկեք»
Աղբյուր` Panorama.am
13:59
ԱԺ նախագահի հայտարարությունը՝ Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին
ՀՀ ԱԺ նախագահը հայտարարություն է տարածել ԱԺ պատգամավոր Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին։  ««Ազգային ժողովի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:49
Ադրբեջանին և Թուրքիային անհրաժեշտ է, որ Փաշինյանի միջոցով Հայաստանը դառնա պանթյուքիզմի ֆուռերի համար «պռոխոդնոյ դվոր». Շարմազանով
«Նիկոլ Փաշինյանը Հայստանը տանում է դեպի վերջնական գահավիժման, Երրորդ հանրապետության դե ֆակտո և դե յուրե կործանում,  դեպի Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:27
Գարիկ Սարգսյանը չի թույլատրում Վեդիում կազմակերպել «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմի ցուցադրությունը. Տիգրան Նալչաջյան
Արդեն երկու անգամ Վեդու համայնքապետարանը թույլ չի տալիս քաղաքում ցուցադրել ռեժիսոր Տիգրան Նալչաջյանի «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմը։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:13
Կկատարվի քահանայական ձեռնադրություն
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարբեր կառույցներում սպասավորող վեց սարկավագներ կարժանանան քահանայական օծման և ձեռնադրության
Աղբյուր` Panorama.am
13:07
Ջերմաստիճանը կնվազի 6-10 աստիճանով
Երևանում նոյեմբերի 22-ի ցերեկը, 23-24-ին, 27-ի ցերեկը սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Նոյեմբերի 25-26-ին, 27-ի գիշերը սպասվում են...
Աղբյուր` Panorama.am
12:53
Ալեքսիս Օհանյանը ցուցադրել է գերհազվագյուտ հայկական մետաղադրամ
Ամերիակահայ գործարար, Reddit-ի հիմնադիր Ալեքսիս Օհանյանը X սոցիալական ցանցում (նախկինում՝ Twitter) ցուցադրել է Արտաշեսյանների տոհմից Մեծ Հայքի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:33
Թափառող շների վրա կրակած տղամարդը ներկայացել է ոստիկանություն
Նոյեմբերի 10-ին հաղորդում էր ստացվել Համայնքային ոստիկանության Արթիկի բաժնում: Կենդանապաշտպանները հայտնել էին, որ նախորդ օրը Արթիկի Լմբատ-2...
Աղբյուր` Panorama.am
12:31
Ռոնալդուն նշել է ռեկորդ, որը չի ցանկանում գերազանցել
Կրիշտիանու Ռոնալդուն մի քանի ամիս առաջ բացել է իր YouTube ալիքը։ Պորտուգալացին կայծակնային արագությամբ ձեռք է բերել բաժանորդներ. այժմ ալիքին...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բարբոքը Բաքվում կայացած COP29-ի ժամանակ սուր քննադատության է ենթարկել Ադրբեջանին
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բերբոքն Ադրբեջանում ընթացող ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովի (COP29) 29-րդ նստաշրջանում իր առաջին...
Աղբյուր` Panorama.am
11:37
Visa-ն խտրականություն է դնում ԶԼՄ-ների միջև՝ սահմանափակելով աշխատանքը
«Պարզում ենք, թե ինչ սկզբունքով են ընտրվել ԶԼՄ–ները, որոնց հասանելի կլինեն ֆորումի բանախոսները»։
Աղբյուր` Panorama.am
11:28
Ցավն էլ պետք է չափ ունենա. Ավտովթարի հետևանքով մահացել է պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրը
Ողբերգական ավտովթարի հետևանքով զոհվել է Արթուր Խաչատրյանը։ Նա 44-օրյա պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրն է։ Մինչ այդ ընտանիքը 17...
Աղբյուր` Panorama.am
11:27
Պեսկով. Ռուսաստանի խնդիրը ոչ թե միգրանտներն են, այլ անօրինական ներգաղթյալները
Ռուսաստանի համար խնդիրը ոչ բոլոր միգրանտներն են, որոնք երկիր են ժամանել, այլ միայն նրանք, ովքեր անօրինական կերպով գտնվում են Ռուսաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:55
Ռուսական պարարտանյութերի մասնաբաժինը եվրոպական շուկայում հասել է ռեկորդային մակարդակի
Ռուսաստանի մասնաբաժինը եվրոպական պարարտանյութերի ներմուծման մեջ սեպտեմբերին օգոստոսի համեմատ աճել է 2,9 %ային կետով և հասել 32,1 %-ի։ Սա...
Աղբյուր` Panorama.am
10:52
Մանկահասակ որդիներին 30 տարի առաջ սպանած Սմիթը կրկին հայտնվել է մամուլի ուշադրության կենտրոնում
53-ամյա Սուսան Սմիթը 30 տարի ազատազրկումից հետո  կրկին հայտնվել է միջազգային մամուլի ուշադրության կենտրոնում գլխագրերում։ Նրան դատարանը...
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
Շախմատի Մ12տ. ԱԱ. Հայ մասնակիցների արդյունքները
Իտալիայի Մոնտեսիլվանո քաղաքում շարունակվում է 2024 թվականի շախմատի աշխարհի մինչև 12 տարեկան պատանիների և աղջիկների առաջնությունը:  6...
Աղբյուր` Panorama.am
10:35
Գիշերային ակումբի այցելուն սեր է խոստովանել դիջեյին և կծել նրա ականջը
Գերմանիայում դիսկոտեկի այցելուն գրկել է դիջեյին և կծել նրա ականջի մի մասը։ Միջադեպի մասին հայտնում է Bild-ը։ 2023 թվականի փետրվարին Ստորին...
Աղբյուր` Panorama.am
10:25
Հայաստանը՝ հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներում
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանը հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներ է հրապարակել: «Մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Իրանը, ի պատասխան ՄԱԳԱՏԷ-ի բանաձևի, նոր ցենտրիֆուգներ կգործարկի
Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության (AEOI) ղեկավար Մոհամմադ Էսլամին հրամայել է «արդյունավետ միջոցներ ձեռնարկել», ներառյալ նոր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Ողբերգական վթար Սեբաստիա փողոցում
Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 00:53-ին  ահազանգ է ստացվել, որ Երևան քաղաքի Սեբաստիա փողոցում տեղի է...
Աղբյուր` Panorama.am
09:39
Մեդվեդևը հրապարակել է «Օրեշնիկ» հրթիռային համակարգ հարվածի տեսանյութը
ՌԴ Անվտանգության խորհրդի փոխնախագահ, «Եդինայա Ռոսիա» կուսակցության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը «Օրեշնիկ» նորագույն հրթիռի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
16:15 21/11/2024

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}