Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Փետրվարի 10-ին շվեյցարական Ժնև քաղաքում սկսվել է սիրիական ճգնաժամի քաղաքական հանգուցալուծմանը նվիրված «Ժնև 2» միջազգային համաժողովի երկրորդ փուլն՝ արդեն հակամարտ կողմերի պատվիրակությունների մասնակցությամբ և ՄԱԿ-ի ու ԱՊԼ-ի հատուկ ներկայացուցիչ ալ-Ախդար ալ-Իբրահիմիի միջնորդությամբ:

Ի տարբերություն բանակցային գործընթացի առաջին փուլի, ալ-Իբրահիմին որոշել է որոշ փոփոխություններ մտցնել ձևաչափում՝ հիմնական շեշտը դնելով միջնորդավորված բանակցությունների վրա և ուղղակի շփումների ձևաչափին անցնել միայն կողմերի մոտ համաձայնության եզրեր արձանագրելուց հետո: Ըստ փորձառու դիվանագետի՝ այս ճանապարհով ավելի դյուրին կլինի առարկայական արդյունքներ գրանցել: Թերևս գլխավոր միջնորդի նման մոտեցումն արդարացված է՝ հաշվի առնելով բանակցությունների առաջին փուլում առաջացած կողմնակի և օբյեկտիվ խոչընդոտները:

«Ժնև 2-ի» երկրորդ փուլում ևս սիրիական կառավարական պատվիրակությունը գլխավորում է ՍԱՀ ԱԳ նախարար Ուալիդ ալ-Մուալլիմը, մինչդեռ բանակցող խմբի ղեկավարը ՄԱԿ-ում Արաբական Հանրապետության մշտական ներկայացուցիչ Բաշար ալ-Ջաֆարին է: Իսկ ընդդիմության պատվիրակությունը դարձյալ ներկայացված է միայն արտասիրիական ընդդիմության՝ 2012թ. նոյեմբերին Կատարի մայրաքաղաք Դոհայում ստեղծված և ներկայում Ստամբուլում գործող «Սիրիայի ընդդիմադիր և հեղափոխական ուժերի ազգային կոալիցիայի» («ՍԸՀՈՒԿ») անդամների միջոցով՝ կառույցի ղեկավար Ահմադ ասի ալ-Ջարբայի գլխավորությամբ. գլխավոր բանակցողն է «ՍԸՀՈՒԿ-ի» քաղխորհրդի անդամ Հադի ալ-Բահրան: Այս անգամ ևս Շվեյցարիա չեն ժամանել ներսիրիական ընդդիմության և սիրիացի քրդերի ներկայացուցիչներ (պատճառը սիրիական վարչակարգի դեմ հանդես եկող և՛ քաղաքական, և՛ ռազմական կառույցների խիստ բազմազանությունն է, տարբեր նպատակները, գլխավորը լինելու ամբիցիաները): Վերոնշյալ հանգամանքն էական խոչընդոտներ է ստեղծում ձևաչափի շրջանակներում ձեռքբերվելիք պայմանավորվածությունները գործնականում ի կատար ածելու հեռանկարների հարցում:

Դեռևս համաժողովի առաջին փուլի ընթացքում, որպես կողմերի իրարամերժ դիրքորոշումների մերձեցման հնարավորություն էր դիտարկվել հանդիպման ընթացքում հնչած տեսակետերում 2012թ. հունիսի 30-ի ժնևյան առաջին հանդիպման արդյունքում ընդունված հռչակագրի դրույթներին հետևելու պատրաստակամության հանգամանքը՝ պայմանավորված Սիրիայում անցումային կառավարման մարմնի ստեղծման, ընտրությունների անցկացման, ինչպես նաև՝ ՍԱՀ տարածքում ստեղծված հումանիտար ճգնաժամի, սիրիացի փախստականների խնդիրների և երկրում ահաբեկչական տարրերի ակտիվացմանը դիմակայելու անհրաժեշտության հետ. այս դեպքում արդեն անհամաձայնության հիմնական թեման կապված է վերոնշյալ խնդիրներից որևէ մեկի առաջնայնության հարցում առկա տարաձայնությունների հետ. հենց այս տրամաբանության շրջանակներում հակամարտ կողմերին ընդհանուր հայտարարի բերելուն են ուղղված լինելու միջնորդների հիմնական ջանքերը. այս անգամ ալ-Իբրահիմին ծրագրում է նախևառաջ բանակցությունների սեղանին դնել Սիրիայում կրակի և բռնությունների դադարեցմանն առնչվող խնդիրներն, ապա նաև՝ անցումային մարմնի ձևվորմանը վերաբերող հարցերը:

Ասվածի համատեքստում, արդեն իսկ ուրվագծվում է բանակցային գործընթացում հնարավոր հիմնական խնդիրը՝ կապված ՍԱՀ գործող նախագահ Բաշար ալ-Ասադի՝ անցումային Սիրիայում վերապահվելիք դերակատարության հետ. կառավարական պատվիրակությունը կտրականապես հրաժարվում է քննարկել այդ հարցը: Ի տարբերություն «Ժնև 2-ի» առաջին փուլի, այս անգամ գլխավոր միջնորդը ձգտում է ամփոփել բանակցությունների հերթական հանգրվանը առնվազն համատեղ հայտարարության կամ փաստթղթային ձևակերպումների տեսքով, ինչը որոշակի լավատեսություն կհաղորդի երկխոսության հեռանկարների և ձևաչափի կենսունակության ապահովման համար:

Իրատեսության սահմաններում, որպես «Ժնև 2-ի» կարևորագույն արդյունք պետք է համարել հենց բանակցային գործընթացի մեկնարկը, կամ ձևաչափի շարունակականության ապահովումը, քանի որ շուրջ երեք տարի շարունակվող մեր ժամանակների ամենաղետաբեր ճգնաժամի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ստեղծվել՝ նախաձեռնելու մի ձևաչափ, որում ներգրավված են և կարող են միանալ այս հակամարտության շրջանակներում ուղղակի ազդեցություն, նաև որոշակի շահագրգռվածություն ունեցող ինչպես արտաքին այնպես էլ՝ ներսիրիական խաղացողներ:

Այս համատեքստում, միջազգային հանդիպման կազմակերպումը և գործընթացի առկայությունն առավել էական է միջազգային հանրության, մասնավորապես սիրիական հակամարտությանը միջամտած գերտերությունների համար, քանի որ մինչ այս, հիմնախնդրի ձգձգումը և դրա առաջացրած հետևանքները, դրանց կանխարգելելու անօգուտ փորձերը կասկածի տակ էին դնում միջազգային հարաբերությունների և միջազգային իրավունքի համակարգի արդյունավետությունը՝ պատճառ հանդիսանալով ճգնաժամային իրավիճակների և հղի անկանխատեսելի հետևանքներով ինչպես ողջ Մերձավոր Արևելքի համար, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս:

Ստեղծված իրավիճակում արտաքին խաղացողների ուղղակի ներգրավմամբ հիմնախնդրի կարգավորմանն այլընտրանք չկա, քանի որ ռազմական հավասարակշռության տեսնակյունից՝ Սիրիայում առկա իրադրությունը փակուղային է. հակամարտ կողմերից որևէ մեկն ի վիճակի չէ վերջնական հաղթանակի հասնելու հակառակորդի նկատմամբ: Այս համատեքստում, միջազգային հանրության համար կարևորագույն սպառնալիք է հանդիսանում սիրիական ռազմադաշտում երրորդ ուժի՝ «ալ-Կաիդային» հարող իսլամական ծայրահեղ արմատական խմբավորումների անվերահսկելիության հանգամանքը, դերակատարության աճի միտումները, որոնց հռչակած՝ Սիրիայում «ջիհադական պայքար» (սրբազան պատերազմ) մղելու կոչերը հանգեցրել են իսլամական արմատական և ծայրահեղ արմատական տրամադրությունների աճին՝ Սիրիայի տարածք բերելով, տարբեր տվյալներով, 7 հազար և ավելի վարձկանների՝ աշխարհի ավելի քան 5-8 տասնյակ երկրներից:

Ընդհանուր առմամբ, ժնևյան գործընթացը նաև համատեղ որոշումների հասնելու ձևաչափ է, որի առկայությունը հնարավորություն է ընձեռում սիրիական հակամարտության արտաքին դերակատարներին, անհրաժեշտության դեպքում ճնշումներ գործադրելով սիրիական հակամարտ կողմերի վրա, որոշակի լուծումներ պարտադրել, մյուս կողմից՝ հենց արտաքին դերակատարների շրջանում որոշակի համաձայնությունների կայացման համար՝ ընդհանուր խնդիրներին համատեղ դիմագրավելու հարցում, հետևաբար չի բացառվում նաև սիրիական հակամարտության ամենաազդեցիկ արտաքին դերակատարների մասնակցությամբ ավելի նեղ միջնորդական ձևաչափի կազմավորումը, որն առավել առարկայական կդարձնի գործնական որոշումների կայացումը և դրանց կենսագործումը: Այս պարագայում արդեն, գործնականում անհնար կլինի բացառել նաև Իրանի ուղղակի միացումը կարգավորման գործընթացին, ինչպես նաև բանակցությունների տարբեր փուլերում այլ շահագրգիռ պետությունների ներգրավումը:

Հայաստանի Հանրապետության տեսանկյունից, որպես միջազգային ընկերակցության լիիրավ ներկայացուցչի համար ևս չափազանց էական են երկրագնդի տարբեր հատվածներում միջազգային խաղաղությանն ու անվտանգությանն ապահովմանն ուղղված միջազգային հանրության ջանքերն ու փորձերը: Տվյալ դեպքում՝ սիրիական հակամարտության կարգավորման գործընթացի կարևորությունը կարելի է պայմանավորել հատկապես երկու տեսանկյունից. ի լրումն ընդհանուրի, Հայաստանի համար ևս լուրջ սպառնալիք է հանդիսանում սիրիական ճգնաժամի ազդեցությամբ իսլամական ծայրահեղ արմատական տրամադրությունների և գլոբալ ահաբեկչական սպառնլիքի աճն, ու հատկապես այն պարագայում, երբ Սիրիական հակամարտ կողմերին ցուցաբերվող համակողմանի աջակցության, ռազմական դաշտում նրանց շարքերի համալրման գործում ուղղակիորեն, նաև անուղղակի կերպով ներգրավված են ՀՀ բոլոր հարևան պետությունները:

Մինչդեռ սիրիական հիմնախնդրի շրջանակներում պաշտոնական Երևանի համար ամենաառաջնայինը, բնականաբար, սիրիահայ համայնքին առնչվող խնդիրներն են՝ պայմանավորված սիրիահայության անվտանգության, մարդասիրական աջակցության ապահովման, նրա հոգևոր և պատմամշակութային արժեքների պահպանության, ինչպես նաև փախստականի կարգավիճակով տարբեր երկրներում հայտնված հազարավոր սիրիահայերի խնդիրների արծարծումն է նաև ժնևյան ձևաչափում. թերևս հենց վերոնշյալ հարցերի քննարկմանը նվիրված ժնևյան գործընթացի փուլերից որևէ մեկում ՀՀ դերակատարությունը կարող է առավել առարկայական դառնալ՝ ձևաչափին ուղղակիորեն միանալու ճանապարհով կամ օգտագործելով դիվանագիտական խողովակները՝ հիմք ընդունելով սիրիական հակամարտության մեջ ներգրավված առանցքային արտաքին խաղացողներից, ասենք, Ռուսասատանի, Իրանի, Ֆրանսիայի հնարավորությունները:

Հեղինակ՝ արաբագետ Արմեն Պետրոսյան

Նախորդիվ` 

Ժնևում մեկնարկել է միջսիրիական բանակցությունների երկրորդ փուլը

Բանակցող կողմերը ներկայացնում էին պահանջների առավելագույն շեմը. «Ժնև 2»-ի մեկնարկը` ըստ արաբագետների

Ջոն Քերիի հայտարարության մեջ կա ենթատեքստ. արաբագետի վերլուծությունը