Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ԻԻՀ նախագահ Հասան Ռոհանիի հրավերով այսօր պաշտոնական այցով մեկնել է Իրանի Իսլամական Հանրապետություն.Վերջին անգամ Ալիևը Թեհրան էր մեկնել 2009թ.-ին:

Ռոհանիի ընտրությունից հետո, երբ Թեհրանի և «5+1 խմբի» միջև ստորագրվեց ժնևյան համաձայնագիրը, մեր տարածաշրջանում նոր իրողություններ առաջացան. փոխվեցին նաև տարածաշրջանային խաղացողների շահերը: Եթե նախկինում Ադրբեջանը ԱՄՆ-ի և Իսրայելի համար դիտարկվում էր Իրանի վրա ռազմական հարձակում գործելու տարածք, ստեղծված նոր իրողության պայմաններում Բաքուն նրանց համար կորցրել է իր երբեմնի հետաքրքրությունը:

Անցնող տարիներին Իրանի և Ադրբեջանի հարաբերություններում բազմաթիվ խնդիրներ են առաջացել, դրանք են՝ Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի հարցը, սահմանային բախումները, Բաքվի կողմից Իրանի մշակութային արժեքները սեփականացնելու, իրանցի թյուրքալեզու բնակչության հարցի շահարկումն ու Իրանի հյուսիսային նահանգների նկատմամբ ԱՀ նկրտումները և այլն:

Անդրադառնալով Ալիևի՝ Թեհրան կատարած այցին՝ նշենք, որ այցի հիմնական նպատակը երկկողմ հարաբերություններում առկա լարվածության թուլացումն է: Ներկա իրավիճակում, երբ պաշտոնական Բաքուն այլևս չունի Արևմուտքի և Իսրայելի երբեմնի աջակցությունը, ստիպված է ընդունել Իրանի առաջարկած խաղի կանոնները և միայնակ լուծել առկա խնդիրները:

Ղրիմը՝ Ռուսաստանին միանալուց հետո Ադրբեջանը կանգնած է կազմալուծման վտանգի առաջ: Ադրբեջանում արդեն խոսում են հյուսիսային շրջանները ՌԴ-ին միանալու հավանակության և Թալիշստանի անկախության հռչակման մասին. Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի հարավային թալիշաբնակ շրջանների վրա մեծ է Իրանի ազդեցությունը. Հավանաբար այդ մտահոգությամբ Ալիևը Ռոհանիի հետ հանդիպումից հետո հայտարարեց, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը պետք է պահպանվի:

Անդրադառնալով ԼՂ հիմնախնդրի հարցում Թեհրանի ունեցած դիրքորոշմանը՝ Ալիևի հետ ունեցած հանդիպումից հետո Հասան Ռոհանին հայտարարել է. «Տարածաշրջանային խնդիրները, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը պետք է լուծվեն խաղաղ ճանապարհով՝ միջազգային նորմերի համաձայն, և որ տարածաշրջանում սահմանների աշխարհագրական փոփոխությունը ընդունելի չէ»:
Ռոհանիի այդ հայտարարությունը երկու կարևոր «մեսիջ» էր պարունակում:

Առաջին. Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Իրանի՝ թյուրքալեզու իրանցիներով բնակեցված նահանգները չեն կարող շահարկման առարկա դառնալ:
Երկրորդ. Արդեն երկու տասնամյակից ավել գոյություն ունեցող Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դեֆակտո սահմանները փոփոխման ենթակա չեն:

Ամփոփելով՝ նշենք, որ հաշվի առնելով Իրանի և Ադրբեջանի հարաբերություններում առկա խնդիրների լայն շրջանակը՝ քիչ հավանական է, որ մոտ ապագայում այդ երկու երկրների հարաբերություններում լուրջ առաջընթաց արձանագրվի. Բացի այդ, Թուրքիան, որը համարվում է Ադրբեջանի գլխավոր հովանավորն ու մեծ եղբայրը, դժվար թե հեշտությամբ համաձայնվի Ադրբեջանում Իրանի ազդեցության մեծացման հետ:

Հեղինակ՝ Արմեն Իսրայելյան, իրանագետ