Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Washington Post» պարբերականը տպագրել է «Սպիտակ տան պահեստում գտնվող հայ որբերի կողմից գործված գորգն այնքան մոռացված է, որքան ցեղասպանությունը» խորագրով հոդվածը:

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը` որոշ կրճատումներով.

«Գորգը գործվել է հայ որբերի կողմից 1920-ականներին և պաշտոնապես ներկայացվել Սպիտակ տանը 1925-ին: Նկարում պատկերված է, թե ինչպես է ԱՄՆ 30-րդ նախագահ Քելվին Քուլիջը կանգնած այդ գորգի վրա, որը բարդ և մանրամասն աշխատանք է:

Գորգի վրա պատկերված է Եդեմի այգին, որը կարծես որքան հնարավոր է հեռվացնում է գորգի սկզբնական նպատակը` 1915թ սարսափելի դեպքերը, երբ օսմանյան կայսրությունը սկսեց հայերի դեմ իր ոչնչացման ծրագիրը: 1-ից 1.5 միլիոն սպանվեց կամ էլ մահացան սովից, իսկ մնացածն էլ ստիպված լքել են իրենց տները և այս գործողություններն անվանվել է ժամանակակից և սիստեմատիկ ցեղասպանություն:

Շատ երեխաներ որբ են մնացել. 100.000 երեխաներ, որոնց իր օգնություն է ցուցաբերել Մերձավոր Արևելքի օգնության հիմնադրամը, գորգ են գործել Լիբանանի Ղազիր շրջանում:

Այն փոխանցվել է Միացյալ Նահանգների նախագահ Քելվին Քուլիջին` որպես երախտիքի նշան Միացյալ Նահանգների ցուցաբերած օգնության համար:

Հույս կար, որ գորգը, որը գրեթե 20 տարի գտնվել է պահեստում, կարող է ցուցադրվել դեկտեմբերի 16-ին Սմիթսոնյան ինստիուտի կողմից անցկացվող միջոցառմանը, որի մեջ ներառվում է նաև դոկտոր Հակոբ Մարտին Դերանյանի` «Նախագահ Քելվին Քուլիջը և հայ որբերի գորգը» աշխատության շնորհանդեսը:

Սակայն սեպտեմբերի 12-ին Սմիթսոնյան ինստիտուտի գիտնականներից մեկը, ով օգնել է միջոցառումը կազմակերպել, չեղյալ է հայտարարել այն` հղում անելով Սպիտակ Տան այն որոշմանը, թե նա չի ցանականում տրամադրել գորգը:

Ասիական մշակութային պատմության ծրագրի տնօրեն Փալ Մայքլ Թեյլորը, ոչ մի բացատրություն չունի, թե ինչու է Սպիտակ Տունը հրաժարվում ցուցադրել գորգը և նշել է, որ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Ջոն Հեֆերնի միջամտությունն անհաջող ավարտ է ունեցել:

Անցյալ շաբաթ Սպիտակ Տունը հայտարարություն է տարածել, որում նշվում է. ««Ղազիր» ավանումը կրող գորգը Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների սերտ հարաբերությունների հիշեցում է: Մենք ցավում ենք, որ հնարավորություն չկա այն տրամադրել այս պահին»:

Հայ մշակութային հիմնադրամի տնօրեն Արա Ղազարյանը, ինչպես նաև Հայկական գորգագործության անդամ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վստահ չեն, թե արդյոք այս իրադարձությունը հետաձգվել է քաղաքական դրդապատճառներով. վախ, որ Թուրքիան բացասական կարձագանքի այս ամենին, քանի որ իրադարձությունները կարող են որակել որպես ցեղասպանություն: Բայց երկուսն էլ կասկածում են, որ դա կարող է պատճառ լինել:

Հայ դատի հանձնախմբի գործադիր տնօրեն Արամ Համփարյանը նշել է, որ Օբաման երբ որ նախագահի թեկնածու էր վստահեցնում էր, որ ԱՄՆ-ն ճանաչելու է Հայոց ցեղասպանությունը և այդ ժամանակ ռիսկի էր դիմում Թուրքիայի զայրույթին արժանանալու հարցում: Սակայն Օբաման, երբ դարձավ նախագահ, խուսափեց այդ բառն արտաբերելուց, և ավելի ընդհանրական հայտարարություններ արեց հայերի տառապանքի վերաբերյալ: Քննադատները նշում են, որ լռության պատճառը Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական կարևորությունն է:

Ցեղասպանությունը` Թուրքիայի, Հայաստանի և հայկական սփյուռքի միջև շարունակական թշնամանք բռնկող բառ է:

ՄԱԿ-ում Միացյալ Նահանգների դեսպան նշանակված Սամանթա Փաուերը 2002թ. Պուլիտցերյան մրցանակ է ստացել ցեղասպանությունների մասին պատմող «Խնդիր դժոխքից» գրքի համար, որտեղ դիտարկվում է ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության արձագանքը ցեղասպանությունների նկատմամբ:

Սակայն նախագահի «լեզուն» ավելի զգույշ է. այս տարվա ապրիլի 24-ին Օբաման ցեղասպանության բառի փոխարեն արտաբերեց Մեծ եղեռն:

Գորգի կարգավիճակը կասկածների տեղիք է տալիս: Այն պահեստից հանվել է 1995-ին և զեկուցվել, որ լավ վիճակում է գտնվում: Սակայն Սպիտակ տան խոսնակը հրաժարվեց պատասխանել հարցերին. թե արդյո՞ք կարող է երբևէ տեսնենք գորգը, եթե, իհարկե, գորգը ցուցադրելու հարցում մթնոլորտը պարզապես չափազանց քաղաքականացված չէ»: