Ցեղասպանության թեման հետազոտող մի խումբ գիտնականներ քննադատական բաց նամակ են հղել Եվրադատարանին
Միջազգային հեղինակություն ունեցող մի խումբ գիտնականներ բաց նամակ են հղել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ)` հայտնելով իրենց մտահոգությունը թուրք քաղաքական գործիչ Դողու Փերինչեքի հայցով վերջերս դատարանի կայացրած վճռի կապակցությամբ: 2013թ. դեկտեմբերի 17-ին եվրադատարանը բավարարել էր Փերինչեքի հայցը` ընդդեմ Շվեյցարիայի: Բանն այն է, որ 2005թ. Շվեյցարիայում կազմակերպված մի գիտաժողովի ժամանակ Փերինչեքը Հայոց ցեղասպանությունն անվանել էր «միջազգային սուտ»: Շվեյցարական դատարանն այդ հրապարակային արտահայտության համար 2008թ. նրան դատապարտել էր 3.000 շվեյցարական ֆրանկ տուգանքի և եռամսյա պայմանական ազատազրկման կամ դրան համարժեք տույժի: Բայց եվրադատարանը մեղավոր է ճանաչել Շվեյցարիային` համարելով, որ վերջինս խախտել է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածը, այն է՝ խոսքի ազատության իրավունքը, տվյալ դեպքում` Դուղու Փերինչեքի:
Ստամբուլում հրատարակվող «Ակոս» շաբաթաթերը տեղեկացնում է, որ Ցեղասպանության խնդրի ուսումնասիրությամբ զբաղվող գիտնականներն իրենց բաց նամակում նշում են Եվրադատարանի վերոնշյալ որոշման մեջ տեղ գտած պատմական անճշտությունների և բովանդակային սխալների մասին, որոնք սոցիալ-բարոյական լրջություն ունեն:
Նամակի հեղինակներն ընդգծում են, որ իրենք չեն վիճարկում մարդու հիմնարար իրավունքներից մեկը հանդիսացող խոսքի ազատությունը, այլ հայտնում են մտահոգություն` կապված 1915-ի Հայոց ցեղասպանության ժխտման հետ: Ի պատասխան դատավճռի այն կետին, որտեղ կասկածի տակ է առնվում 1915-ի իրադարձությունները «ցեղասպանություն» եզրաբառով բնորոշելու ճշմարտացիությունը, ՄԻԵԴ-ին հղված բաց նամակում թվարկվում են մի շարք անաչառ փաստեր ցեղասպանագետների տված գնահատականների վերաբերյալ:
«Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցությունը» (IAGS) 1997-ին միաձայն քվեարկությամբ որոշում է ընդունել, ըստ որի, 1915-ին Օսմանյան կայսրությունում իրականացվել է հայոց ցեղասպանություն: Անցումային արդարադատության միջազգային կենտրոնը 2003-ին ճանաչել է 1915-ի դեպքերի համապատասխանությունը Ցեղասպանության հռչակագրի բոլոր դրույթներին: 2000 թվականին հրեա 100 ցեղասպանագետներ «New York Times»-ում հանդես են եկել համատեղ հայտարարությամբ, որտեղ 1915-ին կատարվածը որակել են որպես ցեղասպանություն:
Այս և նման այլ փաստերի հիշատակումով նամակի հեղինակները վերահաստատում են Հայոց ցեղասպանության պատմական հավաստիությունը և ՄԻԵԴ-ի ընդունած որոշումը նկատում որպես թուրքական ավանդական ժխտողականության շարունակվելուն նպաստող քայլ:
Բաց նամակի հեղինակները Եվրադատարանից պահանջում են վերանայել կայացված վճիռը:
Նամակի տակ իրենց ստորագրությունն են դրել 35 գիտնականներ, որոնցից մի քանիսին ներկայացնում ենք ստորև.
Թաներ Աքչամ - թուրք պատմաբան, Կալիֆորնիայի համալսարան
Թեսա Հոֆման – իրավապաշտպան, Բեռլինի համալսարանի Արևելյան Եվրոպայի ուսումնասիրությունների ինստիտուտի հետազոտող
Ռիչարդ Հովհաննիսյան - ամերիկաբնակ հայ պատմաբան, Կալիֆորնիայի համալսարանի պրոֆեսոր
Մարգարետ Լավինիա Անդերսոն - հասարակագետ, «IAGS»-ի նախկին նախագահ
Ջոյս Ափսել – Իսրայելի բաց համալսարանի սոցիոլոգիայի, քաղաքագիտության ամբիոնի վարիչ
Փիթր Բալաքյան – սոցիալական գիտությունների պրոֆեսոր
Աննետե Բեքեր – պատմաբան, Փարիզի համալսարանի պրոֆեսոր
Մաթթիհաս Բյորնլունդ – արխիվագետ, Կոպենհագենի համալսարան
Դոնալդ Բլոքսհամ – պատմաբան, Էդինբուրգի համալսարանի պրոֆեսոր
Քեթի Քեյրութ – Կորնելի համալսարանի պրոֆեսոր
Ֆրանք Չելք – պատմաբան, Մոնրեալի ցեղասպանության և մարդու իրավունքների ինստիտուտի պրոֆեսոր
Իսրայել Չարնի – հոգեբան, պատմաբան, «IAGS»-ի նախկին նախագահ, Երուսաղեմի Հոլոքոսթի և ցեղասպանության ինստիտուտի տնօրեն
Դեբորահ Դվորք – պատմաբան, Կլարկ համալսարանի պրոֆեսոր
Հելեն Ֆեին – անկախ հետազոտող, Նյու-Յորքի ցեղասպանության հետազոտությունների ինստիտւոտի նախկին անդամ
Մարչելո Ֆլորես – համեմատական պատմության պրոֆեսոր, Սիենայի համալսարան
Դոննա-Լի Ֆրիեզ – Նյու-Յորքի Հրեական պատմության կենտրոնի ավագ գիտաշխատող
Վոլֆգանգ Գուստ – անկախ հետազոտող, լրագրող, պատմաբան:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
