Ձեր վստահելի աղբյուրը

Միջազգային իրավունքի մասնագետ, իրավաբան Արա Ղազարյանը Սահմանադրության նախագծի (1-7 գլուխներ) շուրջ քննարկումներից եզրակացրել է, որ մեծ մասն ուշադրությունը կենտրոնացրել է կառավարման համակարգի վրա` անտեսելով մարդու իրավունքներին վերաբերող հատվածը: Մինչդեռ մասնագետի խոսքով, մարդու իրավունքների վերաբերյալ գլխում «շատ լավ» նորամուծություններ են կատարվել:

Կայուն մեծամասնության մասին

Բուռն քննարկումների առիթ է դարձել մասնավորապես, Ազգային ժողովի ձևավորմանն ու գործառույթներին վերաբերող գլուխը, որի համաձայն Ազգային ժողովի ընտրակարգը պետք է երաշխավորի Ազգային ժողովում կայուն խորհրդարանական մեծամասնության ձևավորումը: Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում Արա Ղազարյանը նկատեց, որ մարդկանց մտահոգությունը հասկանալի է, քանի որ նրանք մտավախություն ունեն, թե կլինի բացարձակ ու անկառավարելի մեծամասնություն` ժողովրդավարության մեխանիզմներից, հանրային վերահսկողությունից դուրս:

Բայց իրավաբանի խոսքով, դրան հակակշիռ այլ մեխանիզմներ էլ են Սահմանադրությամբ ներմուծել, որոնք հնարավորություն կտան փոքրամասնությանը կառավարության աշխատանքը վերահսկել հանձնաժողովներում ու հասնել հաջողությունների: Այսինքն, ԱԺ-ում ստեղծվելիք հանձնաժողովներում ոչ թե մեծամասնական կարգով է հարցերը լուծվելու, այլ որակական քվեարկության արդյունքում:

Բացի մշտական ու ժամանակավոր հանձնաժողովներից, Սահմանադրության նախագիծը սահմանում է նաև Ազգային ժողովում քննիչ հանձնաժողովների ստեղծման մասին, ինչը Արա Ղազարյանը առաջընթաց քայլ է համարում:

«Դա պառլամենտական հետաքննություն անցկացնելու լավագույն տարբերակն է: Եթե հիշում եք, նման նախադեպ եղել է մարտի 1-ի դեպքերի ուսումնասիրման հարցով և նաև հիշում եք, որ այդ մարմինը չկարողացավ հաջողությունների հասնել, քանի որ այնտեղ պարզ մեծամասնական կարգով էին հարցերը քվեարկության դրվում: Հիմա, այս Սահմաանդրությամբ սահմանվում է, որ այդ հանձնաժողովը կարող է որոշումներ կայացնել պատգամավորների մեկ քառորդի պահանջով, շեմը նվազեցվում է, որպեսզի փոքրմասնությունը կարողանա հասնել հաջողության», -եզրակացրել է իրավաբանը:

Քննիչ հանձնաժողովի գործունեությանը վերաբերող 108-րդ հոդվածը նաև սահմանում է. «Քննիչ հանձնաժողովի անդամների առնվազն մեկ քառորդի պահանջով պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք պարտավոր են հանձնաժողովին տրամադրել նրա իրավասության ոլորտին վերաբերող անհրաժեշտ տեղեկություններ, եթե դրանք օրենքով պահպանվող գաղտնիք չեն»:

«Այսինքն` եթե անհամաձայնություն կա հանձնաժողովի ներսում, ապա հանձնաժողովի 10 անդամներից մեկ քառորդի, այսինքն` 3-ի ձայնը բավարար է հաջողության հասնելու համար: Եթե ընդդիմությունը 3 հոգի եղավ, ապա հաջողություն կունենան», բացատրեց Արա Ղազարյանը:

Որոշ առանցքային դեպքերում, ըստ մեր զրուցակցի, Սահմանադրության նախագծում հարցերի ընդունումը զուտ մեծամասնություն է պահանջում, օրինակ ԱԺ արտահերթ նստաշրջան գումարելը, ինչի համար անհրաժեշտ է պատգամավորների ընդհանուր թվի մեկ քառորդի պահանջ: Միևնույն ժամանակ, ԱԺ նիստը կարող է իրավազոր համարվել, եթե մասնակցում է պատգամավորների կեսից ավելին և ոչ թե մեկ քառորդը:

Ըստ Արա Ղազարյանի, Ազգային ժողովում ուժերի, տեղերի բաշխման վերաբերյալ շատ հարցերի պատասխաններ կարող է տալ ընտրությունների անցկացմանը վերաբերող բաժինը, որը հրապարակված չէ:

«Սկզբունքորեն լավ մեխանիզմ է և թվում է, թե այդպես էլ պետք է լինի ,եթե երկիրը պառլամենտական երկիր է, պետք է կայուն մեծամասնություն լինի, որ իրերը տեղից շարժվեն: Մյուս կողմից` այն քաղաքական մշակույթը, որ մենք ունենք և այն վատ ընտրական ավանդույթները, որ ժառանգել ենք, դա կարող է բերել բացարձակ մենիշխանությանը: Ամեն ինչ կախված է ընտրություններից` եթե ընտրությունների լեգիտիմությունը ապահովվի և հանրության բոլոր շերտերը ներկայացնող խմբավորումներն անցնեն Ազգային ժողով, այսինքն, եթե Ազգային ժողովը լինի ներկայացուցչական, ապա այդ դեպքում այս համակարգը կաշխատի: Ես միշտ ասել եմ` սա վատ մեխանիզմ չէ, եթե ընտրությունների լեգիտիմությունը ապահովվի: Մենք կարող ենք սա էլ պնդել` եթե ընտրությունների լեգիտիմությունը ապահովվի ցանկացած Սահմանադրության տեքստ կարող է արդյունավետ աշխատել: Կարևորը ընտրություններն են: Վերջ ի վերջո, նույն Վենետիկի հանձնաժողովը, նույն հեղինակները 2001-2005 թթ էլի հավանության էին տալիս կիսանախագահական համակարգը` պայմանով ազատվենք «հաղթողին` ամեն ինչ» լոզունգից: Քաղաքական էլիտան, իհարկե, այդ լոզունգից չկարողացավ ազատվել և արդյունքում ենք ունեցանք հանրային վերահսկողությունից դուրս բացարձակ մեծամասնություն», -նկատեց իրավաբանը:

Սահմանադրության նախագծի վերաբերյալ ընդդիմախոսների պնդումները, թե իշխանությունները Սահմանադրական հեղափոխություն են փորձում կատարել` հաստատելով միակուսակցական իշխանություն, Արա Ղազարյանը չափազանցված է համարում:

«Պառլամենտարիզմում պետք է լինի կայուն մեծամասնություն, հակառակ դեպքում իրերը տեղից չեն շարժվի: Բայց ամբողջ հարցն է, թե ա) հակակշռող ինչ մեխանիզմներ են առաջարկում և բ) քաղաքական ինչ մշակույթ կա: Որոշ առումով ես մտածում եմ, որ սա կարող է տանել մենիշխանության, բայց ոչ նման բացարձակ տոնայնությամբ և նման պոպուլիստական գնահատակններով: Չէ՞ որ միշտ էլ մեծամասնություն պետք է լինի, վերջ ի վերջո իրերը որոշում է մեծամասնությունը, բայց կարևոր է նաև, թե մեծամասնությունը կարո՞ղ է հարց լուծել, թե՞ ոչ: Այստեղ որոշ նման հակակշիռներ լինելու են: 12 մշտական հանձնաժողովներ են լինելու, որոնք հետևելու են կառավարության աշխատանքին», -հավելեց մասնագետը:

Սահմանադրության նախագծում Մարդու իրավունքների բաժնի վերաբերյալ մասնագետի դիտարկումները` հաջորդիվ: