Մշակույթ 17:09 18/05/2015

«Կոմիտասագիտությունը գրեթե չի զբաղվել մեծ երգահանի լուսանկարների ուսումնասիրությամբ». Նոր հրատարակություն

Մ. Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ Մատենադարանը լույս է ընծայել «Կոմիտաս Վարդապետ. 1869-1935» ուսումնասիրություն-ալբոմի երկրորդ, լրացված հրատարակությունը Գուրգեն Գասպարյանի աշխատասիրությամբ։ Այս հրատարակության մեջ նախորդի համեմատությամբ (Երևան, 2009) ավելացված են Կոմիտաս Վարդապետի կյանքին և գործունեությանն առնչվող մի շարք նոր վավերագրեր և նորահայտ լուսանկարներ, ինչպես նաև առանձին հավելվածով ներկայացված է Վարդապետին ընծայված լուսանկարների մի մասը։ Այս մասին հայտնում են Մատենադարանից

Հրատարակությունը ներկայացնում է 1890-1935 թթ. Կոմիտաս Վարդապետի լուսանկարները, որոնք դասակարգված են ժամանակագրական կարգով, ճշտված են մի շարք լուսանկարների թվականները, վայրը։ Վարդապետի լուսանկարների մեծ մասը պահվում է Գրականության և արվեստի թանգարանում պահվող ինչպես Կոմիտաս Վարդապետի, այնպես էլ նրա ժամանակիցների՝ Մարգարիտ Բաբայանի, Սպիրիդոն Մելիքյանի, Թորոս Ազատյանի և այլոց արխիվներում։ Մի շարք լուսանկարներ գտնվում են այլ պահոցներում՝ Մաշտոցյան Մատենադարան, Հայաստանի Ազգային արխիվ, Նուպարյան Մատենադարան, ինչպես նաևսփռված են զանազան պարբերականներում եև հանդեսներում։ Դրանց թիվը անցնում է հարյուրից, սակայն փաստերը վկայում են, որ մեզ հասել է Վարդապետի լուսանկարների փոքր մասը միայն։



Կոմիտասագիտությունը գրեթե չի զբաղվել մեծ երգահանի լուսանկարների ուսումնասիրությամբ, որոնք նրա կենսագրության կարևոր աղբյուրներից են։ Դա է պատճառը, որ տարբեր հրատարակություններում բազում սխալներ են սպրդել հատկապես լուսանկարները թվագրելիս, լուսանկարվելու վայրը նշելիս։ Սխալների մի մասը սկզբնավորվել է դեռևս Փարիզում՝ Կոմիտասի արխիվը կարգավորողների կողմից, որոնք Հայաստան առաքված անթվակիր վավերագրերը հաճախ թվագրել են՝ սեփական ձեռագրով նշումներ անելով վավերագրերի վրա։ Օրինակ, Գեևորգյան ճեմարանն ավարտելուց հետո Վարդապետը լուսանկարվել է, որի վրա հանձնախմբի անդամները նշել են. «Լուսանկարված 1900, Ս. Էջմիածին», այնինչ նույն այդ լուսանկարը Կոմիտաս Վարդապետը 1893 թ. հոկտեմբերի 22-ին ընծայել է Համազասպ Վարդապետին:

1915 թ. ապրիլի 11 (24)-ին Կոմիտաս Վարդապետի ձերբակալությունից և աքսորից հետո նրա գույքը և արխիվը կողոպտվեց, բազում արժեքավոր աշխատությունների հետ անհետացավ նաև նրա լուսանկարների հավաքածուն։

Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Կոմիտաս Վարդապետը 1890-1900 թթ. լուսանկարվել է հատկապես իր կյանքի կարևոր հանգրվաններում (Գևորգյան ճեմարանի Զ դասարանը ավարտելիս, Բեռլինում ուսանելիս, Խրիմյան Հայրիկի կողմից ականակուռ լանջախաչով պարգևատրուելուց հետո և այլն), իսկ իր փառքի օրերին արդեն՝ 1905 թ. հետո՝ իր բազմահազար համակիրների և երկրպագուների «պահանջով», քանի որ սիրելի Վարդապետի պատկերը շատերն էին ցանկանում ունենալ։



1905-1915 թթ., երբ Կոմիտաս Վարդապետը բուռն համերգային և լուսավորչական գործունեություն էր ծավալել, նրա մի շարք լուսանկարներ բազմացվել և վաճառվել են բարեգործական նպատակներով, տպագրվել են փոստային բացիկներ նրա պատկերով, իսկ ինքը՝ Վարդապետը խրախուսել է նման գործելակերպը։ Ֆիլլիպեում, օրինակ, համերգներ տալուց և Կ. Պոլիս վերադառնալուց հետո` 1914 թ. վերջերին, Կոմիտաս Վարդապետը Ֆիլլիպեի Գրասիրաց ընկերության նախագահ Երվանդ Հակոբյանին հասցեագրված նամակում գրում է. «Որոշել եք լուսանկարս բազմապատկել և ծախել հօգուտ բարեգործական նպատակների, ես հակառակ չեմ, եթե կը կարծեք, թե արդյունք կուտա, ըրեք» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 235): Այդ շրջանում Վարդապետի լուսանկարները բազմիցս տպագրվել են նաև զանազան պարբերականներում և հանդեսներում։



Ինքը՝ Կոմիտասը, հատուկ ուշադրություն էր դարձնում իր լուսանկարների որակին, պատկերի կառուցվածքային և ոճական հատկանիշներին, կերպարի արտահայտչականությանը։ Արշակ Չոպանյանի խնդրանքով Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մատենադարանի ձեռագրերի մանրանկարների լուսանկարման աշխատանքների կազմակերպումը ստանձնելով՝ Կոմիտաս Վարդապետը Չոպանյանին գրում է. «Իսկ ճեմարանի աշակերտի նկարածները տեսա ևամենևին չը հավանեցի, խեղճը լուսանկարիչ չէ եւ չէ հասկանում գործը» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 148): Մարգարիտ Բաբայանին 1912 թ. հասցեագրված նամակում Կոմիտաս Վարդապետը մասնավորապես գրում է. «Ուղարկում եմ քեզ իմ ընտիր լուսանկարս, մի պզտիկ հիշատակով քեզ» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 213):



Ժամանակի արհեստավարժ լուսանկարիչների արվեստանոցներում լուսանկարվելիս Վարդապետը նույն օրը մի քանի դիրքերով է լուսանկարվել՝ շեշտը դնելով հատկապես դեմքի արտահայտչականության և մարմնի դիրքի ներդաշնակությանը։ Դիմանկար-լուսանկարների մեծ մասը մեզ է հասել նույն օրը լուսանկարված մի քանի տարբերակով, որոնք Վարդապետին հնարավորություն են տվել ընծայաբերվող լուսանկարների միջեւ ընտրություն կատարելու։ Ինչ վերաբերում է սիրողական լուսանկարներին, ապա դրանք աչքի են ընկնում կերպարի անմիջականությամբ և Վարդապետի բնավորության այս կամ այն գիծն են բացահայտում։ Դրանցից յուրաքանչյուրը մեծ երգահանի կյանքի մի պահն ու դրվագն են ավանդել մեզ։ Այս շարքի լուսանկարների մեծ մասը հրապարակվում են առաջին անգամ, քանի որ տարբեր ժողովածուներում հրատարակիչները նախընտրել են Վարդապետի՝ լուսանկարչատներում արված դիմանկարները։
Հարակից վավերագրերը կամ լուսանկարները նույնպես դասավորված են ժամանակագրական կարգով։ Տեղավայրերը ներկայացնելիս օգտագործվել են 20-րդ դարասկզբին թողարկված բացիկները։

Նախորդող հրապարակումներ՝

Հոգեբույժ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանը փորձել է վեր հանել Կոմիտասի հոգեբանական բնութագիրը
«… ինչպես և ինչու հարցերը մշտապես ուղեկցում են Կոմիտասին»
Այդքան հայտնի ու անհայտ Կոմիտասը


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:07
Արթուր Պողոսյանի թեկնածությունն առաջադրել եմ Քննչական կոմիտեի նախագահի պաշտոնում. Փաշինյան
«Արթուր Պողոսյանի թեկնածությունն առաջադրել եմ Քննչական կոմիտեի նախագահի պաշտոնում»,-Հանրային հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում...
Աղբյուր` Panorama.am
22:56
Սաակաշվիլին հեղաշրջման կոչ է անում. Մամուկա Մդինարաձե
Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին կոչ է անում քաղաքացիներին երկրում հեղաշրջում իրականացնել՝ ասելով, որ ցուցարարները պետք է ավելի շատ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:31
Փաշինյանը հայտարարում է, թե 6 պաշտոնյաներին ոչ թե հորդորել, այլ խնդրել է հեռանալ պաշտոններից
«2018 թվականից վեր հանված  խնդիրները պետք է ավելի արդյունավետ հասցեագրվեն»,-բացատրելով վերջին պաշտոնանկությունների պատճառները՝...
Աղբյուր` Panorama.am
22:03
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական ոճում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը. ՀՀ ՊՆ
ՀՀ ՊՆ-ից հայտնում են, որ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության վերջնարդյունքում ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:55
ՔՊ-ական Կարեն Սարուխանյանը վստահեցնում է, որ լավ քնելու համար բարբիտուրատներ պարունակող Կորվալոլ է խմել
ԱԺ ՔՊ-ական պատգամավոր Կարեն Սարուխանյանը գրում է. «2023թ. դեկտեմբերին, երբ «Քաղաքացիական պայմանագիր»  կուսակցությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
21:34
Արամ Առաջինը Լիբանանի հայկական կուսակցապետերի և պատգամավորների հետ խորհրդակցություն է անցկացրել
Մեծին տան Կիլիկիո կաթողիկոսությունից հայտնում են, որ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Վեհափառ Հայրապետի հրավերով, Հայ հոգևոր պետերի և Լիբանանի հայ քաղաքական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Առաջիկա օրերին սպասվում է ձյուն
ՇՄՆ «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Լևոն Ազիզյանը գրում է. Նոյեմբերի 25-ի գիշերն առանձին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:58
ՀՀ ՆԳՆ-ն որոշակիորեն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում․ Ստեփան Դանիելյան
 «Իմ մոտ այն տպավորությունն է, որ գոնե ՆԳ նախարարության առումով արդեն ուղղակիորեն Հայաստանն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:33
Ես այդ խնդիրը լուծելու եմ կացնային ձևով․ Նիկոլ Փաշինյան
Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել Հանրային հեռուստաընկերությանը։ Այս մասին ֆեկսբուքյան էջում տեղեկացրել է Փաշինյանը՝ գրելով․...
Աղբյուր` Panorama.am
20:23
Մուշեղ Մկրտչյանը՝ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Մուշեղ Մկրտչյանը (92 կգ) հաղթեց Հնդկաստանի մասնակցին և նվաճեց Երևանում անցկացվող ըմբշամարտի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:10
Ճիշտ հոր պես․ Քիմ Քարդաշյանը սովորում է իրավաբանության յոթերորդ կուրսում
 Քիմ Քարդաշյանը ոչ միայն ռեալիթի աստղ է, գործարար և բազմազավակ մայր։ Նա նաև ջանասեր իրավագիտության ուսանող է։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
Տասը տարի առաջ այս օրը․․․ ․ Տիգրան Աբրահամյան
«Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը գրում է․ «10 տարի առաջ այս օրը, Պաշտպանության բանակի հատուկ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:47
Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու է «հերձելու» վրա․ Նարեկ Սամսոնյան
«Իմնեմնիմի» փոդքասթի վարող Նարեկ Սամսոնյանը գրում է․ «Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու ա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:36
Թռչնամսում հայտնաբերվել են մանրէաբանական անհամապատասխանություններ․ ՍԱՏՄ
 ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ստուգումների արդյունքում կասեցվել է «Ոսկե հավիկ պլյուս» ՍՊԸ-ին պատկանող թռչնամսի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ն որպես կարմիր գիծ առողջապահությունում. Ծաղիկ Վարդանյան
«Առողջության իրավունք» իրավապաշտպան ՀԿ համանախագահ Ծաղիկ Վարդանյանը գրում է․ «ԱՐՏԱՇԱՏԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ՈՐՊԵՍ ԿԱՐՄԻՐ ԳԻԾ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:09
Սարգիս Գալստյանը մեղավոր ճանաչվեց լրտեսության համար և դատապարտվեց 18 տարվա ազատազրկման
Լրտեսության համար մեղադրվող Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյա, Ստեփանակերտում մոտ կես տարի մնալուց հետո Հայաստան տեղափոխված Սարգիս Գալստյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:55
Փոքր պետություններն իրավունք չունեն սխալներ գործել․ Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրել է. «2018թ. ապրիլի 17-ին, երբ հասարակության մի հատվածը, Նիկոլի հետ փողոցներն ընկած, փոփոխությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
18:41
Էրդողան․ Մեր արտաքին առևտրի դեֆիցիտի ամենամեծ պատճառը էներգիայի դիմաց վճարելն է
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ստամբուլում մասնակցել է «‎Anadօlu» պետական լրատվական գործակալության էներգետիկ ֆորումին,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետ
Oragir.News-ի տեղեկություններով, առաջիկայում ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը լեգիտիմացնում է Ցեղասպանությունը․ Լիլիթ Գալստյան
 «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորնոր Լիլիթ Գալստյանը գրում է․ «Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:04
Դժբախտ պատահարի հետևանքով մաhաgել է Հայաստանի կարատեի առաջնությունների բազմակի չեմպիոն Մկրտիչ Ղազարյանը
Այսօր դժբախտ պատահարի հետևանքով կյանքից անժամանակ հեռացել է Հայաստանի կարատեի ազգային ֆեդերացիայի մարզիկ Մկրտիչ Ղազարյանը: Լուրը հայտնում...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Ախալքալաքում տարածված է կոկսակի վիրուսը
Ախալքալաքի մունիցիպալիտետում վերջերս տարածում է ստացել կոկսակի վիրուսը։ Jnews-ի հաղորդմամբ, հիվանդությունն Ախալքալաքում առաջին անգամն է...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
Բնակարանային գողությունը բացահայտվել է դատագենետիկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում
Այս տարվա  հունիսի 1-ին` ժամը 10։30-ին, անհայտ անձը Երևան քաղաքի Մամիկոնյանց փողոցի բնակարաններից մեկի պատուհանից ապօրինի մուտք էր գործել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
Հայտնի են 2025 թվականի տարվա թռչնի քվեարկության արդյունքները
Հայտնի են «Տարվա թռչուն 2025» քվեարկության արդյունքները։ Ձայները բաժանվել են հետևյալ կերպ. 1․ Հայկական որոր (Larus armenicus)՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
Թալանում ու թալանում են, խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
Այս տարվա ընթացքում առաջին անհրաժեշտության տարբեր ապրանքներ, ծառայություններ թանկացել են, թեև ոչ աշխատավարձը, ոչ թոշակը գրեթե չի բարձրացել։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
ՃՏՊ Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 15:28-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Աշտարակ-Օհանավան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:59
2024 թ.-ին մեկնարկած թանկացումներն ավելի մեծ թափով կշարունակվեն 2025 թ.-ին
Չկարողանալավ տնտեսության մեջ իրական աճ ապահովել՝ Հայաստանի կառավարությունը որդեգրել է ծառայությունների, գների թանկացման և հարկերի բարձրացման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Սիսիան-Կապան ավտոճանապարհին ավտոցիստեռնը բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, վնասել ջրագիծը և հայտնվել Որոտան գետում
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:10-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շամբի ՀԷԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
17:35 22/11/2024

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}