Մշակույթ 17:09 18/05/2015

«Կոմիտասագիտությունը գրեթե չի զբաղվել մեծ երգահանի լուսանկարների ուսումնասիրությամբ». Նոր հրատարակություն

Մ. Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ Մատենադարանը լույս է ընծայել «Կոմիտաս Վարդապետ. 1869-1935» ուսումնասիրություն-ալբոմի երկրորդ, լրացված հրատարակությունը Գուրգեն Գասպարյանի աշխատասիրությամբ։ Այս հրատարակության մեջ նախորդի համեմատությամբ (Երևան, 2009) ավելացված են Կոմիտաս Վարդապետի կյանքին և գործունեությանն առնչվող մի շարք նոր վավերագրեր և նորահայտ լուսանկարներ, ինչպես նաև առանձին հավելվածով ներկայացված է Վարդապետին ընծայված լուսանկարների մի մասը։ Այս մասին հայտնում են Մատենադարանից

Հրատարակությունը ներկայացնում է 1890-1935 թթ. Կոմիտաս Վարդապետի լուսանկարները, որոնք դասակարգված են ժամանակագրական կարգով, ճշտված են մի շարք լուսանկարների թվականները, վայրը։ Վարդապետի լուսանկարների մեծ մասը պահվում է Գրականության և արվեստի թանգարանում պահվող ինչպես Կոմիտաս Վարդապետի, այնպես էլ նրա ժամանակիցների՝ Մարգարիտ Բաբայանի, Սպիրիդոն Մելիքյանի, Թորոս Ազատյանի և այլոց արխիվներում։ Մի շարք լուսանկարներ գտնվում են այլ պահոցներում՝ Մաշտոցյան Մատենադարան, Հայաստանի Ազգային արխիվ, Նուպարյան Մատենադարան, ինչպես նաևսփռված են զանազան պարբերականներում եև հանդեսներում։ Դրանց թիվը անցնում է հարյուրից, սակայն փաստերը վկայում են, որ մեզ հասել է Վարդապետի լուսանկարների փոքր մասը միայն։



Կոմիտասագիտությունը գրեթե չի զբաղվել մեծ երգահանի լուսանկարների ուսումնասիրությամբ, որոնք նրա կենսագրության կարևոր աղբյուրներից են։ Դա է պատճառը, որ տարբեր հրատարակություններում բազում սխալներ են սպրդել հատկապես լուսանկարները թվագրելիս, լուսանկարվելու վայրը նշելիս։ Սխալների մի մասը սկզբնավորվել է դեռևս Փարիզում՝ Կոմիտասի արխիվը կարգավորողների կողմից, որոնք Հայաստան առաքված անթվակիր վավերագրերը հաճախ թվագրել են՝ սեփական ձեռագրով նշումներ անելով վավերագրերի վրա։ Օրինակ, Գեևորգյան ճեմարանն ավարտելուց հետո Վարդապետը լուսանկարվել է, որի վրա հանձնախմբի անդամները նշել են. «Լուսանկարված 1900, Ս. Էջմիածին», այնինչ նույն այդ լուսանկարը Կոմիտաս Վարդապետը 1893 թ. հոկտեմբերի 22-ին ընծայել է Համազասպ Վարդապետին:

1915 թ. ապրիլի 11 (24)-ին Կոմիտաս Վարդապետի ձերբակալությունից և աքսորից հետո նրա գույքը և արխիվը կողոպտվեց, բազում արժեքավոր աշխատությունների հետ անհետացավ նաև նրա լուսանկարների հավաքածուն։

Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Կոմիտաս Վարդապետը 1890-1900 թթ. լուսանկարվել է հատկապես իր կյանքի կարևոր հանգրվաններում (Գևորգյան ճեմարանի Զ դասարանը ավարտելիս, Բեռլինում ուսանելիս, Խրիմյան Հայրիկի կողմից ականակուռ լանջախաչով պարգևատրուելուց հետո և այլն), իսկ իր փառքի օրերին արդեն՝ 1905 թ. հետո՝ իր բազմահազար համակիրների և երկրպագուների «պահանջով», քանի որ սիրելի Վարդապետի պատկերը շատերն էին ցանկանում ունենալ։



1905-1915 թթ., երբ Կոմիտաս Վարդապետը բուռն համերգային և լուսավորչական գործունեություն էր ծավալել, նրա մի շարք լուսանկարներ բազմացվել և վաճառվել են բարեգործական նպատակներով, տպագրվել են փոստային բացիկներ նրա պատկերով, իսկ ինքը՝ Վարդապետը խրախուսել է նման գործելակերպը։ Ֆիլլիպեում, օրինակ, համերգներ տալուց և Կ. Պոլիս վերադառնալուց հետո` 1914 թ. վերջերին, Կոմիտաս Վարդապետը Ֆիլլիպեի Գրասիրաց ընկերության նախագահ Երվանդ Հակոբյանին հասցեագրված նամակում գրում է. «Որոշել եք լուսանկարս բազմապատկել և ծախել հօգուտ բարեգործական նպատակների, ես հակառակ չեմ, եթե կը կարծեք, թե արդյունք կուտա, ըրեք» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 235): Այդ շրջանում Վարդապետի լուսանկարները բազմիցս տպագրվել են նաև զանազան պարբերականներում և հանդեսներում։



Ինքը՝ Կոմիտասը, հատուկ ուշադրություն էր դարձնում իր լուսանկարների որակին, պատկերի կառուցվածքային և ոճական հատկանիշներին, կերպարի արտահայտչականությանը։ Արշակ Չոպանյանի խնդրանքով Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մատենադարանի ձեռագրերի մանրանկարների լուսանկարման աշխատանքների կազմակերպումը ստանձնելով՝ Կոմիտաս Վարդապետը Չոպանյանին գրում է. «Իսկ ճեմարանի աշակերտի նկարածները տեսա ևամենևին չը հավանեցի, խեղճը լուսանկարիչ չէ եւ չէ հասկանում գործը» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 148): Մարգարիտ Բաբայանին 1912 թ. հասցեագրված նամակում Կոմիտաս Վարդապետը մասնավորապես գրում է. «Ուղարկում եմ քեզ իմ ընտիր լուսանկարս, մի պզտիկ հիշատակով քեզ» (Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, Եր., 2009, էջ 213):



Ժամանակի արհեստավարժ լուսանկարիչների արվեստանոցներում լուսանկարվելիս Վարդապետը նույն օրը մի քանի դիրքերով է լուսանկարվել՝ շեշտը դնելով հատկապես դեմքի արտահայտչականության և մարմնի դիրքի ներդաշնակությանը։ Դիմանկար-լուսանկարների մեծ մասը մեզ է հասել նույն օրը լուսանկարված մի քանի տարբերակով, որոնք Վարդապետին հնարավորություն են տվել ընծայաբերվող լուսանկարների միջեւ ընտրություն կատարելու։ Ինչ վերաբերում է սիրողական լուսանկարներին, ապա դրանք աչքի են ընկնում կերպարի անմիջականությամբ և Վարդապետի բնավորության այս կամ այն գիծն են բացահայտում։ Դրանցից յուրաքանչյուրը մեծ երգահանի կյանքի մի պահն ու դրվագն են ավանդել մեզ։ Այս շարքի լուսանկարների մեծ մասը հրապարակվում են առաջին անգամ, քանի որ տարբեր ժողովածուներում հրատարակիչները նախընտրել են Վարդապետի՝ լուսանկարչատներում արված դիմանկարները։
Հարակից վավերագրերը կամ լուսանկարները նույնպես դասավորված են ժամանակագրական կարգով։ Տեղավայրերը ներկայացնելիս օգտագործվել են 20-րդ դարասկզբին թողարկված բացիկները։

Նախորդող հրապարակումներ՝

Հոգեբույժ Ռիտա Սուլահյան-Կույումջյանը փորձել է վեր հանել Կոմիտասի հոգեբանական բնութագիրը
«… ինչպես և ինչու հարցերը մշտապես ուղեկցում են Կոմիտասին»
Այդքան հայտնի ու անհայտ Կոմիտասը


 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:30
Խոշոր հրդեհ «Վստրեչի» կամրջի մոտ, կա վիրավոր
Նոյեմբերի 6-ին, ժամը 23:00-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Ոստիկանության համայնքային ոստիկանության գլխավոր վարչության...
Աղբյուր` Panorama.am
22:58
Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնին
Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջից տեղեկանում ենք, որ Բուդապեշտում ընթացող Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովի շրջանակում...
Աղբյուր` Panorama.am
22:40
Իրանը կզարգացնի հարաբերությունները հարևանների հետ՝ անկախ ԱՄՆ ընտրությունների արդյունքից. Փեզեշկիան
Իրանը մտադիր է ընդլայնել գործընկերությունը հարևան և իսլամական երկրների հետ, նրան չի հետաքրքրում, թե ով է դարձել ամերիկյան նոր առաջնորդը։ ՏԱՍՍ-ը...
Աղբյուր` Panorama.am
22:21
Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը շնորհավորական նամակը է ուղղել ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Թրամփին
Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունից հայտնում են, որ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը շնորհավորական նամակ է ուղղել ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:00
ԿԲ-ին և ողջ պետական ապարատին ստիպում են «Թել-Սել»-ի փոխարեն այդ ապարատները հագեցնեն համապատասխան ծառայություններով. Մեսրոպ Մանուկյան
«Երևանի քաղաքապետարանին եմ հարցնում՝ տղե՛րք, երբ օրական 600 հազար ուղևորափոխադրում էիք ներկայացրել, ինչպես էիք այն հաշվել։ Եթե...
Աղբյուր` Panorama.am
21:33
Մեր շատ սիրելի ու սպասված արբանյակի վերաբերյալ քրեական գործ է հարուցվել. Կարեն Վրթանեսյան
Ռազմական հարցերով փորձագետ Կարեն Վրթանեսյանը գրում է. «Մեր շատ սիրելի ու սպասված ԱՐԲԱՆՅԱԿԸ, որից արդեն 2,5 տարի է՝ Հայաստանի նորմալ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:21
44-ամյա գյումրեցին սպառնացել է պայթեցնել ոստիկանության բաժնի շենքը
Գյումրու տնակներից մեկում բնակվող 44-ամյա Ա․ Գ․-ն երկու օր շարունակ զանգահարել է ոստիկանության օպերատիվ կառավարման կենտրոն՝ սպառնալով զենք ճարել...
Աղբյուր` Panorama.am
20:53
Էստոնիան պատրաստ է շարունակել աջակցությունը և կիսել իր կուտակած փորձն ու գիտելիքները․ Քրիստեն Միխալ
Բուդապեշտում ընթացող Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովի շրջանակում  Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Էստոնիայի վարչապետ Քրիստեն...
Աղբյուր` Panorama.am
20:38
Քաղաքացիները չեն կարողանում մետրոյից օգտվել՝ գերծանրաբեռնվածության պատճառով
Սոցիալական ցանցերում քաղաքացիները քննադատում են Մետրոպոլիտենի աշխատանքը՝ նշելով, որ գերծանրաբեռնված են։  Լրագրող Նարեկ Կիրակոսյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
20:25
Ռոբերտ Ֆիցոն Սլովակիայի աջակցությունն է հայտնել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին
Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում վարչապետ Փաշինյանը հանդիպում է ունեցել Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիցոյի հետ: Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:11
Փաշինյանը մասնակցել է «Տնտեսական անվտանգություն» թեմայով կլոր-սեղան քննարկմանը
Նիկոլ Փաշինյանը Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում մասնակցել է «Տնտեսական անվտանգություն» թեմայով կլոր-սեղան...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
ԵԱԶԲ-ը չի կայացրել որոշում Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագծի ֆինանսավորման վերաբերյալ
Եվրասիական զարգացման բանկը (ԵԱԶԲ) չի կայացրել որոշում Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագծի ֆինանսավորման վերաբերյալ։ Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
19:41
Թրամփը կավելացնի ռազմական աջակցությունն Իսրայելին․ Բրայզա
ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը կշարունակի և նույնիսկ կավելացնի ռազմական աջակցությունն Իսրայելին իր նոր ժամկետում, սակայն պայմանով, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:28
Հաջողություն ենք մաղթում հայկական ակումբին կարևորագույն խաղում․ ՀՖՖ
Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան անդրադարձել է ՈՒԵՖԱ Կոնֆերենցիաների լիգայի Լիգայի փուլի երրորդ տուրի՝ «Չելսի» —...
Աղբյուր` Panorama.am
19:11
Շատ կարևոր է ամեն ինչ անել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ապագա կառուցելու համար. Մակրոն
Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը Բուդապեշտում՝ Եվրոպական քաղաքական համայնքի համաժողովին իր ելույթի ընթացքում հույս է հայտնել, որ Հայաստանի և...
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Փաշինյանի հասցեին վիրավորական արտահայտություն հնչեցրած Վարուժան Ավետիսյանի որդին մեղավոր է ճանաչվել
«Սասնա ծռեր» խմբի անդամ Վարուժան Ավետիսյանի որդին՝ Դավիթ Ավետիսյանը դատարանի որոշմամբ մեղավոր է ճանաչվել: Նրա նկատմամբ որպես պատիժ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:32
Միրզոյանն անդրադարձել է տարածաշրջանային տնտեսական ու տրանսպորտային կապուղիների ապաշրջափակման հարցերին
Նոյեմբերի 7-ին Բուդապեշտում աշխատանքային այցի շրջանակներում ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը մասնակցել է Հունգարիայի արտաքին գործերի և առևտրի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:20
Վարորդներից բազմիցս կաշառք ստանալու և պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու համար պաշտոնյաների մեղադրանք է ներկայացվել
ՀՀ հակակոռուպցիոն կոմիտեում քննված բազմադրվագ քրեական վարույթով իրականացված նախաքննությամբ բացահայտվել են ՀՀ քաղաքաշինության, տեխնիկական և...
Աղբյուր` Panorama.am
18:09
Թուրքիայում բախում է տեղի ունեցել ոստիկանության և ընդդիմության միջև
Թուրքիայում շարունակվում են խմորումներն ընդդիմադիրների և իշխանությունների միջև, որը սկսել էր մարտյան ՏԻՄ ընտրություններում ձայների 49 տոկոսով...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Եթե տրանսպորտի ուղեվարձը բարձրացնում եք, ուրեմն այդ դեպքում եկեք ժողովրդից գույքահարկ մի հավաքեք. Մեսրոպ Առաքելյան
Երևանի քաղաքային իշխանությունները հայտարարում են, թե տրանսպորտային ռեֆորմ անելու համար գործող ուղեվարձի չափը անընդունելի է և 2025 թվականի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
ԿԳՄՍՆ. Հրազդանի կիրճում հնագիտական շերտեր կամ հուշարձանների պահպանությանն առնչվող խնդիրներ չեն հայտնաբերվել
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանն այսօր ահազանգել էր՝ Հրազդանի կիրճում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
ԱԺ նախագահը և ՔՊ-ական երկու պատգամավոր առաջարկում են տեղափոխություն կատարել օրհներգում
ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը, «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորներ Սիսակ Գաբրիելյանը և Թագուհի Ղազարյանը առաջարկում են...
Աղբյուր` Panorama.am
17:12
Գերագույն հոգևոր խորհուրդն իր մտահոգությունն է արտահայտել ՀՀ անվտանգային և ներքաղաքական հիմնախնդիրների կապակցությամբ
Նոյեմբերի 5-7-ը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, նախագահությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և...
Աղբյուր` Panorama.am
17:01
Վիգեն Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտեն, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում
«ՌԴ արտաքին հետախուզության ծառայության հաղորդագրությունը նախ և առաջ ուղղված է Հայաստանի իշխանություններին։ Այն ասում է՝ հստակ տվյալներ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:00
Փաշինյանը Բուդապեշտում շփվել է Էրդողանի հետ
Նիկոլ Փաշինյանը Հունգարիայի մայրաքաղաք Բուդապեշտում մասնակցում է Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովին: Միջոցառման բարձրաստիճան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:44
Կառավարությունն առաջարկում է հարկել անհատ շինարարներին, բրոկերներին և այլ մասնագետների
«Օրենքի նախագծով առաջարկվում է 2025 թվականի հուլիսի 1-ից մի շարք մասնագիտական աշխատանքների կատարումը և ծառայությունների մատուցումը...
Աղբյուր` Panorama.am
16:38
Տիկնիզյան. Փառք Աստծո, ես միջազգային փորձ ունեմ Հայաստանի հավաքականի շնորհիվ
Հայաստանի ազգային հավաքականի և «Լոկոմոտիվի» պաշտպան Նաիր Տիկնիզյանը խոսել է իր մոտիվացիայի մասին՝ ռուսական թիմերի միջազգային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:19
Գումարի կառավարության մասնաբաժինը հետ ենք պահանջելու քաղաքացուց և նման դեպքեր ունեցել ենք. Գևորգ Պապոյան
«ՀՀ-ում ինտենսիվ այգեգործության զարգացման, արդիական տեխնոլոգիաների ներդրման և ոչ ավանդական բարձրարժեք մշակաբույսերի արտադրության խթանման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:09
Լաբորատոր կապիկները փախել են հետազոտական կենտրոնից
Ոստիկանությունը բնակիչներին հորդորել է փակ պահել դռներն ու պատուհանները, որպեսզի կապիկները չմտնեն իրենց տները և չշփվեն նրանց հետ:
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում
17:15 07/11/2024

Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}