Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հին Երևանի վերջին քարերից մեկն է պոկվում: Աֆրիկյանների տոհմի ընտանեկան հիշողությունն ապամոտնաժում են: 

«Երևան դեժավյու»-ի այս թողարկմանը՝ հին Երևանից մնացած վերջին կտորներից մեկի՝ Աֆրիկյանների ակումբի դեժավյու՝ ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանի և Աֆրիկյանների տոհմից Արմեն Աֆրիկյանի հետ: 

«Առաքել Աֆրիկյանն իր միջոցներով 1900-ականների սկզբին կառուցել է այս շենքը: Այն բնակելի տուն չի եղել, այլ ակումբային շենք, որտեղ հին երևանցիները հավաքվում էին, ժամանակ էին անցկացնում: Ժողովրդի մեջ կար վարկած՝ ասում էին, որ սա հասարակաց տուն է, բայց ոչ թե հասարակաց տուն է եղել, այլ հասարակության համար տուն»,- ասում է Արմեն Աֆրիկյանը:

Աֆրիկյանների ակումբի շենքը 1922 թվականին ազգայնացվել է, այդ ժամանակ ոչ մի փաստաթուղթ Առաքել Աֆրիկյանին չի տրվել, միայն ազգայնացրել են և ընտանիքին հայտնել, որ այն այլևս իրենց չի պատկանում:

Հետագայում այն դարձել է Արտակարգ կոմիտեի շենքը: Կա վարկած, որ նկուղում սենյակներ են եղել, որտեղ կալանավորներին են պահել, գնդակահարել են:

«Երբ շենքը սկսեցին քանդել, մենք գտանք մի դուռ, որը ոնց որ գաղութի դուռ լիներ, հավանական է, որ իրոք պատմությունը ճիշտ է ու եղել է»,- պատմում է նա:

Այս պատմություններն են, որ շենքը լուռ կրում է իր մեջ ու որոնք այսօր հերթով փորձում են ապամոտնաժել: Ինչով է հետաքրքիր շենքը: Ըստ ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանի, այն հետաքրքիր է բարձրաքանդակներով: Նրա խոսքով, դժվար է ասել, թե այն ճարտարապետական իմաստով ինչ-որ հատուկ հուշարձան է, բայց Հայաստանի ու Երևանի համար մի առանձնահատկություն ունի:

«Մենք շատ քիչ հասարակական կառույցներ ունենք պահպանված: Հատուկենտ պահպանվածների մեջ էլ մեծ մասը պետական շենքերն են: Որպես զուտ հասարակական օգտագործման շենք միակն է: Հասարակաց տան վարկածը կա, բայց խոսքը գնում է առաջին հանրապետության ժամանակաշրջանի մասին, ոչ թե միանգամից կառուցվելուց հետո: Շատ հնարավոր է, դա էլ է հետաքրքիր որովհետև քաղաքային կյանքի հատուկ անկյուն է եղել միշտ: Ասեմ, որ այդ շենքը միշտ աչքի է ընկել, բոլորը հատուկ ուշադրություն են դարձրել: Թյուր կարծիք կա, որ Երևանում մինչև Թամանյանը ոչ մի բան չի եղել, իրականում այդպես չէ: Այս շենքը գալիս է ապացուցելու, որ իրականում այդպիսի մշակութային շերտ կար, որը մենք, ցավոք, կորցրեցինք»,- ասում է ճարտարապետը:

Ըստ Արսեն Կարապետյանի, Աֆրիկյանների այս շենքն իր վրա մոդեռնի տարրեր է կրում, բայց մի քիչ միամիտ արված. «Դրանով այն մի տեսակ ավելի մտերմիկ ու տաք է դառնում»:

***
Աֆրիկյանները Երևանում շատ մեծ ներդրում են ունեցել: Այս ընտանիքն է քաղաքին ջուր տվել, մեծ բարեգործություններ են արել: Իսկ մինչ ջրմուղի հիմնադրումը նա ամեն շաբաթ կիրակի ջուր էր բերում տակառներով և բաժանում քաղաքի բնակիչներին: Աղքատներին կտորեղեն, յուղ ու բրինձ էր տալիս:

«Ես շատ ափսոսում են, այսպիսի տոհմ ենք, որը տվել է ջուր, կյանք, և այսօր այս վիճակում է հայտնվել, հուշարձանններից միայն երկուսն են պահպանվել, մեկն էլ հիմա ապամոնտաժում են»,- ասում է Արմեն Աֆրիկյանը:

Ազգայնացման ժամանակ՝ 22 թվականին, Առաքել Աֆրիկյանն իր ողջ ունեցվածքը կորցրեց: Արմեն Աֆրիկյանին իր պապը պատմել է, որ երբ Առաքելը միջոց չուներ ապրելու, ձեռքերը հետևը դրած, մեծ գրպաններով հագուստով քայլում էր Կիրովի այգում ու մարդիկ «պատասխանում էին» Առաքելի բարեգործություններին:

«Այգում քայլելիս նրա գրպաններում միշտ կոպեկներ էին լցնում, գալիս էր տուն, գրպանում լիքը կոպեկներ կային»,- ընտանեկան հիշողություններով է կիսվում Արմեն Աֆրիկյանը:

Նա ցավ է հայտնում, որ այսօր իր ընտանեկան հիշողությունն են ապամոնտաժում, որը ժամանակի ընթացքում մոռացվելու է:

***
Ճարտարապետ Արսեն Կարապետյանը, անդրադառնալով շենքի ապամոնտաժմանը, նկատում է, որ եթե ամեն ինչ թափանցիկ լիներ, քաղաքաշինությունը ցանկացած դեմքի համար բավարար միջոցներ ունի. «Բայց վստահել սրտի վիրահատություն մի հիվանդանոցի, որտեղ մարդիկ են շարունակ մահանում, օրգաններ են կորում, ինձ թվում է ոչ մեկ չէր համաձայնի»:

Մանրամասն՝ տեսանյութում:

Տեսանյութում օգտագործվել են լուսանկարներ Հայկ Բիանջյանի անձնական արխիվից և hinyerevan.com կայքից:

«Երևան դեժավյու» նախագծի նախորդ թողարկումները`

«Երևան դեժավյու». Ճոպանուղին, Աճառյանի անվան դպրոցն ու «Հայնախագծի» շենքը

«Երևան դեժավյու». Արվեստագետների շենքը