Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Չինաստանի և Կենտրոնական Ասիայի հինգ երկրների միջև երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը պատմական ռեկորդ է սահմանել՝ հասնելով 46 միլիարդ դոլարի և այդ երկիրը դարձել է Ղազախստանի և Թուրքմենստանի առաջին, Ղրղզստանի և Ուզբեկստանի՝ երկրորդ, իսկ Տաջիկստանի՝ երրորդ առևտրային գործընկերը:

Կենտրոնական Ասիայի վերոնշյալ հինգ երկրների և Պեկինի միջև ռազմավարական կապերը ամրապնդվեցին Չինաստանի առաջնորդ Սի Ձինպինի 2013թ.-ին սեպտեմբերին տարածաշրջան կատարած այցի ընթացքում:

Իր տասնօրյա շրջագայության ընթացքում Չինաստանի ղեկավարը մի շարք կարևոր հանդիպումներ ունեցավ կենտրոնական ասիական երկրների առաջնորդների հետ և ստորագրեց տնտեսական մի շարք ռազմավարական համաձայնագրեր: Թուրքմենստանում Սի Ձինպինը համաձայնագիր է ստորագրել թուրքմենական կողմի հետ, որով մինչև 2020 կավելացվի Թուրքմենստանից Չինաստան առաքվող գազի ծավալը՝ հասնելով տարեկան 60 մլրդ խմ: Աշգաբադից հետո Չինաստանի ղեկավարը ուղևորվեց Ղազախստան և Աստանայում ստորագրեց 30 միլիարդ դոլարի համաձայնագրեր, այդ թվում նավթային ոլորտում երկկողմ համագործակցության շուրջ: Ղազախստանը նավթ և գազ է առաքում չինական կողմին և փորձագետների կարծիքով, եթե Պեկինը 2006թ.-ին ներկրում էր 60 միլիոն տոննա նավթ, ապա մինչև 2020թ.-ը ներկրման ծավալները կհասնեն 250-300 միլիոն տոննայի:
Չինաստանի առաջնորդի կենտրոնական ասիական շրջագայության հաջորդ երկիրը Ուզբեկստանն էր, որտեղ երկու երկրների միջև համագործակցության 31 փաստաթուղթ ստորագրվեց, ինչի արդյունքում Ուզբեկստանի տնտեսության մեջ կներդրվի 15 միլիարդ դոլար:

Նախագահ Իսլամ Քարիմովի և Սի Ձինպինի հանդիպման ժամանակ քննարկվել է նաև Միջին Ասիա-Չինաստան գազամուղի ընդլայնման հարցերը: Ուզբեկստանը հանդիսանում է ոչ միայն գազի տարանցման երկիր, այլ նաև սեփական գազն է արտահանում Չինաստան՝տարեկան մինչև 10 միլիարդ խմ:

Կողմերը պայմանավորվել են մինչև 2017թ.-ը ավելացնել երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը, այն հասցնելով 5 միլիարդ դոլարի: Երկրների ղեկավարները ռազմավարական են համարել նաև Չինաստան-Ղրղզստան-Ուզբեկստան մայրուղու և երկաթգծի կառուցման նախագծերը: 

Ուզբեկստանից հետո Չինաստանի առաջնորդը այցելեց տարածաշրջանում Պեկինի համար կարևորություն ներկայացնող մեկ այլ երկիր՝ Ղրղզստան, որի հետ հարաբերությունները երկրների ղեկավարները գնահատել են որպես ռազմավարական: Երկրի վարչապետ Ալմազբեկ Աթանբաևի հետ հանդիպան ընթացքում կողմերը պայմանավորվել են, որ չինացիները ներդրումներ են կատարելու Ղրղզստանում ենթակառուցվածքների՝երկագծերի, ավտոճանապարհների կառուցման մեջ, ինչպես նաև գումարներ կհատկացնեն Ջունդա նավթավերամշակման գործարանի ՝ներդրումների ծավալը 400 միլիոն դոլար, ինչպես նաև Բիշքեկի ՋԷԿ-ի արդիականացման մեջ՝ներդրումների ծավալը 386 միլիոն դոլար: Ընդհանուր առմամբ ստորագրվել է 9 համաձայնագիր՝3 միլիարդ դոլարի ներդրումներ կատարելու վերաբերյալ, բացի այդ, Չինաստանը Ղրղզստանին 20 տարի մարման ժամկետով արտոնյալ վարկ է տրամադրել:

Ավարտելով իր երկարատև շրջագայությունը Չինաստանի համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջան, Սի Ձինպինը հանդիպումներ ունեցավ նաև Տաջիկստանի նախագահ Էմոմալի Ռահմոնի հետ: Կողմերը պայմանավորվել են, որ Թուրքմենստանից Չինաստան ձգվող նոր գազամուղը, որը պետք է շահագործման հանձնվի մինչև 2016թ.-ը, անցնելու է Տաջիկստանի տարածքով:

Այդ գազամուղի շինարարության համար Չինաստանը Տաջիկստանում կներդնի 3 միլիարդ դոլար: Գազամուղի շինարարության և հետագա սպասարկման համար ստեղծվելու է համատեղ ձեռնարկություն, որը հարյուրավոր տաջիկների համար նոր աշխատատեղեր կապահովի: 

Փորձագետների կարծիքով, Չինաստանը իր այդ ակտիվությամբ հետխորհդային Կենտրոնական Ասիայում մրցակցության մեջ է մտնում Ռուսաստանի հետ:Կենտրոնական Ասիայով զբաղվող գերմանացի փորձագետ Գյունտեր Կնաբեի կարծիքով, ՌԴ-ը և Չինաստանը նախկինում նույնպես գործընկերներ չեն եղել, իսկ այժմ նրանք այլևս մրցակիցներ են այդ տարածաշրջանում, քանի որ Չինաստանը իր տնտեսական հզորացման համար զգում է Կենտրոնական Ասիայի նավթի, գազի և այլ հումքային հարստությունների կարիքը: 

Արտյոմ Բալասանով