Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին երկու տարիների ընթացքում համաշխարհային տնտեսության գլխացավը ոչ միայն տնտեսական աճի ցածր տեմպերն են եղել, կամ պարտքային խնդիրների կարգավորումը, այլ նաև գնաճի (ինֆլյացիայի) տեմպերի նվազումը, որը չնայած խթանող դրամավարկային միջոցառումներին, բազմաթիվ երկրներում ցածր է եղել նպատակային գնաճի մակարդակից: Գնաճի ներկա ցածր տեմպերը լուրջ անհանգստության պատճառ է դարձել տնտեսագետների, ֆինանսական կառույցների և բազմաթիվ երկրների կառավարությունների համար:

Համաշխարհային տնտեսության մեջ ավելի ու ավելի ուժեղ են նկատվում դեֆլյացիոն միտումներ (կարելի է ասել նաև դեզինֆլյացիոն միտումներ), իսկ դա նշանակում է, որ սպառողական պահանջարկը նվազում է, բնականաբար գները նույնպես նվազում են: Հումքային շուկաներում դա հստակ է երևում: Հիշեցնենք, որ այս միտումը ուղեկցվում է նաև մի շարք երկրներում ազգային արժույթների դեվալվացիայով: Դեֆլյացիան (գնանկումը) կարող է ռիսկային լինել համաշխարհային տնտեսության առողջացման համար, բերելով արտադրության ծավալների կրճատմանը, կամ նոր ռեցեսիայի, հատկապես Եվրամիության երկրների համար: Դեֆլյացիոն պարույրը վերջին տարիներին պարզապես արգելակում էր տնտեսության վերականգնմանը Ճապոնիայում: Անցած տարի Ճապոնիայի կառավարությունը դժվարությամբ կարողացավ 1.6% գնաճ ապահովել:

2011թ.-ից սկսած գնաճի տեմպերը կայուն նվազում են և´ զարգացած, և´ զարգացող երկրներում: 2013թ.-ին գնաճի տեմպերը ցածր են եղել հատկապես արդյունաբերական զարգացած երկրներում՝ Եվրագոտում այն կազմել է 0,7%, ԱՄՆ-ում 1,5%, Կանադայում 1,2 %, և Ավստրալիայում՝ 1,7%: Իսկ դեֆլյացիա է նկատվել Եվրամիության երկրներից՝ Կիպրոսում -2,9%, Հունաստանում -1.7% և Բուլղարիայում -1,6%: Գնաճի ցածր տեմպերը մասնակիորեն վերաբերում են նաև որոշ զարգացող երկրներին, գնաճը շատ բարձր չի եղել Չինաստանում՝ կազմելով 2,5%: Բրազիլիայում այն կազմել է 5,6%, համեմատաբար բարձր է եղել Հնդկաստանում՝ 9,8%, սակայն բոլոր դեպքերում էլ այս երկրներում գնաճի տեմպերը նվազել են նախորդ տարվա համեմատ: Թեև նախորդ տարվա երկրորդ կիսամյակում տնտեսական ակտիվությունը մեծացավ աշխարհում, սակայն բազմաթիվ երկրներում գնաճի տեմպերը չհասան թիրախային մակարդակին: Իսկ ամենաբարձր գնաճ նկատվել է Վենեսուելայում՝ 56%, Իրանում 35%, Սիրիայում 49,5% և Սուդանում 29,4%: Մեր հարևաններից Թուրքիայում գնաճը կազմել է 7,75%, Ռուսաստանում 6,1%, Վրաստանում 2,9%, Ադրբեջանում 2,4%: Հայաստանում՝ կազմել է 5.8%:

ՖՊՀ-ի նոր ղեկավար Ջանեթ Յելլենը երեք օր առաջ իր առաջին պաշտոնական ելույթում ցածր գնաճը նույնիսկ անոմալ երևույթ բնութագրեց: ԱՄՆ-ում գնաճը 1.5% է, որը զգալիորեն փոքր է եղել նպատակային գնաճից՝ 2,5%-ից: Ամերիկացիները շատ են վախենում գնաճից, սակայն ՖՊՀ-ի քաղաքականությունից փաստորեն տուժում են մյուս երկրները, իսկ Նահանգներում այն ցածր է լինում: Գնաճի տեմպերի վերաբերյալ իր մտահոգությունն է հայտնել նաև Եվրոպական կենտրոնական բանկը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը: Գնաճի տեմպերի անկումը ԱՄՆ-ում և ԵՄ-ում հիմնականում պայմանավորված է սպառողական պահանջարկի կրճատմամբ, իսկ դա բերում է էներգակիրների, մետաղների և որոշ սննդամթերքի գների նվազմանը: Էներգակիրների ցածր գները ոչ միայն ուղղակի ազդում են գնաճի վրա, այլ նաև սննդամթերքի և այլ ոչ էներգետիկ սեկտորներում ապրանքների գների վրա: Այսինքն գների նվազումը ավելի շուտ պայմանավորված է եղել տնտեսության ռեցեսիոն գործոններով և պահանջարկի անկումով, քան արտադրության և տեխնոլոգիաների բարելավմամբ:

Միևնույն ժամանակ զարգացող երկրներում զարգացած երկրների համեմատ գնաճի ավելի բարձր տեմպերը պայմանավորված են եղել սպառողական պահանջարկի փոքր աճով Արևելյան Ասիայում, Լատինական Ամերիկայում և Աֆրիկայում, ինչպես նաև բարձր գնաճային սպասումներով, վարկավորման ծավալների աճով և էներգիակիրների նկատմամբ բարձր պահանջարկով: Համաշխարհային տնտեսության մեջ ընթացող ցածր գնաճի օգնությամբ Բրազիլիան նվազեցրեց իր բարձր գնաճի տեմպեր: Իսկ Չինաստանում գնաճը 8%-ից նվազեց 3.5%: Չինաստանի տնտեսական աճի դանդաղումը նվազեցրել է նաև մետաղների և էներգակիրների ներմուծման պահանջարկը՝ իր հերթին ազդելով հումքային շուկայում ապրանքների գների վրա:

Գաղտնիք չէ, որ ցածր աշխատավարձերը և բարձր գործազրկությունը նվազեցնում են պահանջարկը: Միաժամանակ բարձր հարկերը և պետական ծախսերի կրճատումները նույնպես նվազեցնում են պահանջարկը, որոնք էլ իրենց հերթին նվազեցնում են գնաճի տեմպերը, այսինքն ցածր պահանջարկը ինֆլյացիան ճնշում է: Եվրագոտում գործազրկության մակարդակը նույնպես բարձր է (12%), հատկապես երիտասարդության շրջանում: Այս միտումները նկատվում են ներկայումս Եվրագոտու երկրներում: Այսինքն Եվրոպայում պահպանվում է և´ դրամավարկային մեղմ քաղաքականությունը, և´ բյուջետային կոնսոլիդացիան: Իսկ ԱՄՆ-ում թեև գործազրկութ...

Իսկ ԱՄՆ-ում թեև գործազրկության մակարդակը նվազել է, հունվարին հասնելով 6,6%-ի, սակայն հիմնականում կարճաժամկետ և ոչ լրիվ հաստիքային աշխատատեղերի ստեղծման հաշվին, միաժամանակ երկարաժամկետ գործազրկությունը աճում է, նվազում են աշխատավարձերը, սոցիալական վճարումները, սա նույնպես նպաստում է սպառողական պահանջարկի նվազմանը:

Այսպիսով, Եվրագոտում, ԱՄՆ-ում, Ճապոնիայում, Մեծ Բրիտանիայում և բազմաթիվ երկրներում տնտեսության աշխուժացման հիմնական մեխանիզմը շարունակում է մնալ դրամավարկային խթանումը: Սակայն մի շարք երկրների կողմից մոնետար ընդարձակումը պատճառ չդարձավ մեծ գնաճի, ինչպես կանխատեսվում էր, բացի այդ ռեցեսիան պատճառ չդարձավ գնաճին խթանող բացասական սպասումների: Բացի այդ էմիսիոն մեխանիզմների կիրառման արդյունքում իրական սեկտոր փող չի մտնում, այլ այդ գումարները մտնում են այլ սեկտորներ, ստեղծելով ֆինանսական փուչիկներ, հատկապես անշարժ գույքի շուկայում` դա հատկապես նկատվում է ԱՄՆ-ում: Այդ պատճառով ամերիկյան ՖՊՀ-ը նախատեսում է աստիճանաբար մեղմել QE3-ի ծավալները, որն էլ իր հերթին ավելի կճնշի գնաճի տեմպերը:

Նախորդ տարին բնութագրվեց գնաճի ցածր տեմպերով, հնարավոր է, որ 2014թ.-ին այն նույնպես շարունակվի համաշխարհային թույլ տնտեսության և ցածր պահանջարկի պատճառով: Բնականաբար Կենտրոնական բանկերի առջև խնդիր է դրվելու պահպանել չափավոր գնաճը և տնտեսական ակտիվության աճը: Էժան փողերով հեղեղումը համաշխարհային տնտեսությունը, իհարկե լուրջ վտանգ է ներկայացնում գնաճի համար, սակայն քանի որ վերջին տարիներին բարձր գնաճ տեղի չունեցավ, ապա դա նոր լիցք է հաղորդելու Կենտրոնական բանկերին, կրկին շարունակելու տնտեսական ակտիվացման ջանքերը էմիսիայի միջոցով: Հավանաբար գնաճը որոշ ժամանակ կարող է մնալ թիրախային մակարդակից ցածր: Իսկ դա բերում է դեֆլյացիոն ռիսկերի: Քանի դեռ գնաճային սպասումները ցածր են, բարձր գնաճի նկատմամբ վախը չի խանգարի իրականացվող մեղմ դրամավարկային քաղաքականություններին: Գնաճային ճնշումները այս տարի նույնպես մեղմ կլինեն:

Հեղինակ` Սարգիս Մանուկյան