Ձեր վստահելի աղբյուրը

 Չնայած լավատեսական սպասումներին, համաշխարհային տնտեսության համար նախորդ տարին ռիսկերով և վտանգներով հագեցած դժվարին տարի էր: Համաշխարհային տնտեսության աճի ցուցանիշը 2013թ.-ին ամենացածրն է եղել ֆինանսատնտեսական ճգնաժամից հետո: ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական հարցերի դեպարտամենտի զեկուցագրի համաձայն, 2013թվ.-ին համաշխարհային տնտեսության աճը կազմել է 2.1%, 2012թ.-ին այն կազմել է 2.4%, 2011թ.-ին 2.8%, իսկ 2010թ.-ին 4%: Զարգացած երկրների տնտեսական աճը կազմել է 1.3%, իսկ զարգացող երկրներինը` 4.7%: Այս տեմպերը մի փոքր զիջում են նախորդ տարվա ցուցանիշներին (1.4% և 4.9% համապատասխանաբար): Նշենք, որ ամենամեծ տնտեսական աճ են ապահովել Լիբիան` 95.5%, Պարագվայը` 12.9%, Մոլդովան` 12.9%, իսկ ամենամեծ տնտեսական անկումը գրանցել են Հարավային Սուդանը` -55.8%, Իրանը` -5.5% և Կիպրոսը` -5.3%:

Անցած տարվա ամենահիմնական կարճաժամկետ ռիսկերից են հանդիսացել եվրոյի խոցելիությունը և ամերիկյան տնտեսության զգայունությունը քաղաքական մանիպուլյացիաների նկատմամբ: Համաշխարհային տնտեսության համար լուրջ հիմնախնդիրներից են եղել նաև նպատակային գնաճից ցածր տեմպերը և գործազրկության բարձր մակարդակը: Տնտեսության աճի դանդաղումը պայմանավորված էր նաև զարգացած երկրների ֆինանսական անկայունությամբ, իսկ զարգացող երկրների համար հատկապես կապիտալի արտահոսքով, պայմանավորված ՖՊՀ-ի կողմից QE3-ի կրճատման հայտարարություններով:

Ինչպես նշեցինք, երկու ամենահիմնական ռիսկերը, դա եվրոյի գոտու և ԱՄՆ-ի ֆիսկալ համակարգի փլուզման վտանգներն էին, որոնք այնուամենայնիվ հաղթահարվեցին: Կարևոր արդյունքներից էր, որ Եվրագոտին կարծես թե դուրս եկավ ռեցեսիայից, ԱՄՆ-ում տնտեսությունը կայունացավ, իսկ Ճապոնիայի դեֆլյացիան հաղթահարվեց, ինչպես նաև Հնդկաստանի և Չինաստանի «նստեցումը» կտրուկ և կոշտ տեղի չունեցավ: Սակայն համաշխարհային տնտեսությունը զարգանում է ոչ միանման տեմպերով` տարբեր գործոններ տարբեր տարածաշրջաններում արգելափակում էին տնտեսական աճը:

Ըստ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի տվյալների Միացյալ Նահանգների տնտեսական աճը կազմել է 1.9%: Տնտեսական աճի դանդաղումը 2012թ.-ի 2.8%-ի համեմատ, պայմանավորված էր տնտեսական քաղաքականության խստացման և քաղաքական գործընթացների անորոշությամբ: Պարտքային խնդիրների հաղթահարման համար իրականացվեց խիստ ֆիսկալ քաղաքականություն, որի արդյունքում կրճատվեցին սոցիալական ծախսերը և ավելացվեցին հարկերը, որոնք էլ բերեցին տնտեսական ակտիվության նվազմանը: Սակայն շարունակվող մոնետար քաղաքականության արդյունքում այդ միտումները մասամբ չեզոքացվում էին և տնտեսությունը տարվա երկրորդ կեսին կրկին աշխուժացավ: Չինաստանում 7.7% տնտեսական աճը պայմանավորված էր նրանով, որ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կողմից պահանջարկի նվազումը ազդեց Չինաստանի արտահանման ծավալների վրա, սակայն տարվա երկրորդ կեսին տնտեսական աճի տեմպերը աշխուժացան, ներդրումների աճի և ներքին պահանջարկի աճի հաշվին: Չինաստանի ֆիսկալ քաղաքականությունը համեմատաբար մեղմ է, ուղղված տնտեսական աճին, ներդրումների ակտիվացումը ապահովում են խթանող ֆիսկալ քայլերով, ներառյալ հարկերի նվազեցմամբ փոքր բիզնեսում և բիզնեսի գրանցման արագացմամբ:

Մեծ Բրիտանիայում, որտեղ ՀՆԱ-ի աճը կազմել է 1.7% (2012 թ.-ին այն կազմել է 0.3%), շարունակվում էր Անգլիայի բանկի կողմից մեղմ մոնետար քաղաքականությունը, մասնավորապես պահպանվում է ցածր տոկոսադրույքը (0.5%) և հարյուրավոր միլիարդ ֆունտ ստեռլինգ ծավալներով պարտատոմսեր են ձեռք բերվում: Միաժամանակ 2013թ.-ին վարկատու կազմակերպությունները ավելի մեղմացրեցին վարկավորման պայմանները, ինչը ակտիվացրեց երկրի գործարար ակտիվությունը և նպաստեց ՀՆԱ-ի աճին: Թեև Մեծ Բրիտանիայում աշխատավարձերը նվազում էին, սակայն միաժամանակ զբաղվածության մակարդակը աճեց՝ մոտ կես միլիոնով, այն էլ երկարաժամկետ աշխատատեղերի ստեղծման հաշվին, որն էլ բերեց ներքին պահանջարկի խթանմանը և սպառման աճին:

Եվրագոտում 2013թ.-ին գրանցվել է -0.4% տնտեսական անկում, իսկ 2012թ.-ի այն կազմել է -0.7%: Նախորդ տարի թեև առաջընթաց կար, սակայն դա թույլ առաջընթաց էր: Պետական և մասնավոր (այդ թվում բանկային) հսկայական պարտքը խոչընդոտում է Եվրագոտու տնտեսության վերականգնումը: Մեծ են գնանկումային ռիսկերը: Գործազրկությունը բարձր է, հատկապես Իսպանիայում և Հունաստանում: Այնուամենայնիվ Եվրոպական կենտրոնական բանկի գործունեությունը վստահություն ներշնչեց Եվրագոտում, որի մեղմ մոնետար քաղաքականությունը օգնեց պահպանել ներքին պահանջարկը կտրուկ անկումից: Տարվա ընթացքում արտահանումը բարելավվեց: Թեև ռեցեսիան հաղթահարվում է, սակայն կայուն աճի համար պետք է նվազեցնել գործազրկության մակարդակը և պարտքային բեռը: Եվրագոտում պետք են երկարաժամկետ լուծումներ հենքային ռիսկերից խուսափելու համար:

 Ճապոնիան ունի ահռելի պետական պարտք, որը 2013թ.-ին գերազանցեց 10.5 տրիլիոն դոլլարը: ՀՆԱ-ի 1.7% աճը (2012թ.-ին այն կազմել է 1.4%), պայմանավորված էր ագրեսիվ մոնետար քաղաքականությամբ` Ճապոնիայի կառավարությունը գործի դրեց փողի տպման հաստոցը և ձեռք բերեց 600-700 միլիարդ դոլլարի պարտատոմսեր: Իենի փոխարժեքի նվազեցման արդյունքում ճապոնական ապրանքները ավելի մրցունակ դարձան և արտահանման ծավալները մեծացան: Ճապոնիայի տնտեսական աճը պայմանավորված էր նաև բնակչության պահանջարկի և պետական ներդրումների աճով: Դրան զուգահեռ միաժամանակ իրականացվեց բյուջետային խթանման միջոցառումներ, չնայած այս տարվա ընթացքում նախատեսվում է հարկային բեռի որոշակի ավելացում: Երկար ժամանակ տնտեսական աճի հիմական լոկոմոտիվը եղել է արտահանումը, որի նշանակությունը թեև շատ է կարևորվում, սակայն ներկայումս այն ամենակարևոր դերը չի խաղում: Իսկ Հնդկաստանում տնտեսական աճի դանդաղումը (4.4%, նախորդ տարվա 4.7%-ի փոխարեն), պայմանավորված էր ներդրումների նվազմամբ: Կապիտալի մեծ արտահոսք եղավ: Հնդկաստանի տնտեսական աճը պահպանվեց հիմնականում արտահանման աշխուժացման հաշվին: Ինչպես նաև ներքին կառուցվածքային փոփոխությունների հաշվին, որն ուղղված էր ներդրումների մեծացմանը և արդյունքը երևաց տարվա երկրորդ կեսին:

Ռուսաստանում տնտեսական աճի ցածր տեմպը` 1.5%, պայմանավորված էր ռուսական արտահանման ապրանքների (գազ, մետաղներ) նկատմամբ` համաշխարհային պահանջարկի նվազմամբ և դրանց գների անկմամբ: Թեև ներդրումների աճ կար, որտեղ հիմնականում պետությունն էր ներդումներ անում ենթակառուցվածքների զարգացման վրա, սակայն դրա ցածր մակարդակը չէր նպաստում տնտեսական աճին: Կապիտալի արտահոսքը շարունակվում էր` 2013 թ.-ին այն կազմել է 60 մլրդ. դոլլար, 2012թ.-ին՝ 55 մլրդ դոլլար, 2011թ.-ին՝ 80 մլրդ. դոլլար: Սպառողական ակտիվությունը կայուն էր, որը պայմանավորված էր աշխատանքի շուկայում բարենպաստ վիճակով և եկամուտների աճով: Սակայն ֆիսկալ կոնսոլիդացիան բերում է տնտեսական աճի դանդաղեցման: Այս տարվա հունվարին տնտեսական աճը կազմել է 0.5 %, նվազել են նաև ներդումների մակարդակը, ինչպես նաև սպառողական պահանջարկը, այդ պատճառով Ռուսաստանում ավելի հաճախ են խոսում սպասվող ստագնացիայի մասին:

Ներկայումս համաշխարհային խոշոր կենտրոններում հետաքրքիր գործընթացներ են տեղի ունենում՝ ԱՄՆ-ը ձգտում է ապահովել տնտեսական աճը խթանող մոնետար քաղաքականության միջոցով, Չինաստանը փորձում է անցնել աճի նոր մոդելի, հիմնված ոչ թե արտահանման, այլ ներքին պահանջարկի խթանման վրա, Եվրագոտին պայքարում է եվրոյի պահպանման համար, միաժամանակ փորձելով հաղթահարել տնտեսության ինստիտուցիոնալ խնդիրներ, իսկ Ճապոնիան խթանող դրամավարկային քաղաքականությամբ հաղթահարում է դեֆլյացիան: Այս ամենը զգալիորեն ուղղորդելու է համաշխարհային տնտեսության զարգացումները: Ավելացնենք, որ այս տարվա համաշխարհային տնտեսության հիմնախնդիրները կլինեն` գործազրկության մակարդակի կրճատումը, QE3-ի կրճատման վտանգների չեզոքացումը, դեֆլյացիոն վիճակներից խուսափումը, ֆինանսական շուկաների կայունության պահպանումը, պարտքային բեռի մեղմացումը: Միաժամանակ սպասվում է սպառողական պահանջարկի վերականգում և միջազգային առևտրի աճ, սա իր հերթին ենթադրում է, որ տնտեսական աճի տեմպերը նախորդ տարվա համեմատ մի փոքր բարձր կլինեն:

Հեղինակ` Սարգիս Մանուկյան

Կարդացեք նաև`

Գնաճի ցածր տեմպերը մտահոգության պատճառ են դարձել աշխարհում