Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հայաստանի Եվրոպական ընկերներ» կազմակերպության նախագահ Մայքլ Քեմբեքը վերջերս խմբագրել և հրատարակել է Լեռնային Ղարաբաղի մասին մի ժողովածու «Եվրոպայի հաջորդ կանխելի պատերազմը` Լեռնային Ղարաբաղ» վերնագրով:

Panorama.am-ը գրքի ու նրանում ասվածի շուրջ զրուցեց Մ. Քեմբեքի հետ:

Panorama.am- Գրքում դիտարկված են այն միջոցները, որոնք կարող է ձեռնարկել Եվրոպան` «Լեռնային Ղարաբաղում նոր պատերազմը կանխելու համար»: Կարո՞ք եք մի քանի կետով ներկայացնել գրքի հիմնական եզրակացությունները:

Մայքլ Ք - Հիմնական եզրակացությունն այն է, որ հակամարտության լուծումը փակուղի է մտել, քանի որ կողմերը, գլխավորապես Ադրբեջանը, չունեն բավարար քաղաքական կամք: Խափանել Մինսկի խմբի առաջարկները և միևնույն ժամանակ մեղադրել Մինսկի խմբին անարդյունավետության մեջ` սա է այն վտանգավոր, բայց ակնհայտ խաղը, որ խաղում է նախագահ Ալիևը: Այս իրավիճակում կան մի քանի քայլեր, որոնք դեռ չեն ձեռնարկվել և որոնք դեռ կարող են ձեռնարկվել միջնորդ երկրների և ԵՄ-ի կողմից: Մասնավորապես, ԵՄ-ն դեռ պետք է համաձայնության գա և ներկայացնի մի հրապարակում խաղաղության առավելությունների (հետմադրիդյան սկզբունքների ծրագիր), ինչպես նաև պատերազմի վնասների մասին:
Այս տարածաշրջանում դեռևս չի գործում զենքերի էմբարգո՝ սպառազինությունների մրցավազքը նվազեցնելու համար: ԵՄ-ն կարող էր իրականացնել Մինսկի խմբի կողմից առաջարկված վստահության միջոցների կիրառումը, ինչպիսիք են օրինակ շփման գծի վրա դիտորդների տեղակայումը և շփման գծի վրա միջադեպերի վերահսկման համար նախատեսված միջոցները: Հայկական կողմն անգամ կարող է միակողմանիորեն իրականացնել այս միջոցառումները, եթե Ադրբեջանը շարունակի մերժել դրանք:

Panorama.am. - Ի՞նչպիսի հետևանքներ կարող է Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմն ունենալ Եվրոպայի համար: Ինչու՞ պետք է այս խնդիրը մտահոգի եվրոպացիներին:

Մայքլ Ք- Հետևանքները ողջ տարածաշրջանի համար այնքան մեծ կլինեն, որ հնարավոր չէ կանխատեսել ում զորքերը կամ փախստականները որտեղ կհայտնվեն… Ավելի լավ է գուշակումներ չանենք: Պետք է պարզապես ասեմ, որ Եվրոպայի համար իրոք միևնույն չէ: Եթե չլինեին Եգիպտոսի և Սիրիայի խնդիրները, հավատացած եմ, որ մենք շատ ավելի մեծ ներգրավվածություն կտեսնեինք ԵՄ-ի կողմից այս հակամարտության մեջ:

Panorama.am.- Հաշվի առնելով Հայաստանի Հանրապետության մաքսային միությանը միանալու որոշումը` ինչպե՞ս կգնահատեք ՀՀ-ԵՄ հետագա համագործակցության հեռանկարները:

Մայքլ Ք.- Հայաստանն այժմ պետք է նախ և առաջ հստակեցնի իր ինքնիշխանության աստիճանը: Ռուսաստանը շահագրգռված չէ լուծել Հայաստանի այն բոլոր տնտեսական խնդիրները, որոնք լուծում են պահանջում: Այս գործոններն են, որ պետք է սահմանեն հետագայում մանևրելու համար հնարավոր միջակայքը: Երբ ՀՀ կառավարությունը սահմանի այս միջակայքը, այնուհետև կարելի կլինի ձևակերպել նպատակները: ԵՄ-ն միայն հետաքրքրված է կայուն և բարգավաճող հարևանություն ունենալու մեջ: Հարավային և Հյուսիսային Կովկասում անկայունության և անգամ պատերազմի փորձը հաշվի առնելով՝ Ռուսաստանը կիսում է այս հետաքրքրությունը: Սակայն դեռ պետք է տեսնել, թե որքանով ԵՄ-ն և Ռուսաստանը կկարողանան համագործակցել այս ընդհանուր շահից ելնելով:

Panorama.am. - Իսկ այս ընդհանուր շահերի հիման վրա կա՞ն արդյոք հեռանկարներ Հայաստանում ԵՄ-Ռուսաստան համագործակցության համար:

Մայքլ Ք. - Ռացիոնալ տեսանկյունից երեք երկրներն ունեն բազմաթիվ ընդհանուր շահեր, սակայն Մոսկվան այժմ ուղարկում է ուժեղ (և գաղափարախոսական հիմքեր ունեցող) ազդանշան: Հետևաբար, մենք պետք է վերագնահատենք իրավիճակը և տեսնենք, թե արդյոք ռացիոնալ տեսանկյունից ընդհանուր շահերը դեռ կարող են գործի դրվել, թե արդեն փոխվել են խաղի կանոնները: Որոշ ԵՄ պաշտոնյաներ, անգամ մեղմ ուժի (soft power) ամենաեռանդուն կողմնակիցները, արձագանքել են Ռուսաստանի ճնշումներին՝ փոխելով իրենց մոտեցումը Ռուսաստանի հանդեպ՝ դնելով այն ավելի ռազմավարական և գաղափարախոսական հիմքերի վրա: Իսկ գաղափարախոսության վրա հիմնված մոտեցումը կհանգեցնի մի իրավիճակի, որը ձեռնտու չէ կողմերից և ոչ մեկին: Հետևաբար ես չեմ կարծում, որ գաղափարախոսությունը կարող է երկար ժամանակ գերիշխել: Ո՛չ ԵՄ-ն, և ո՛չ էլ Ռուսաստանը տնտեսապես այնպիսի բարենպաստ դիրքերում չեն, որ իրենց թույլ տան այսպիսի կորստաբեր մոտեցումներ: