Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքում մի խումբ պատգամավորների կողմից կատարված փոփոխությունը, որն անմիջականորեն վերաբերում է զանգվածային լրատվության միջոցներին, որոշ շրջանակների կողմից բուռն դիմադրության է հանդիպել: Նախագիծը դեռևս լայն քննարկման չի ներկայացվել և ընդամենը շրջանառության մեջ է դրվել Ազգային ժողովում: Հիշեցնենք՝ Օրենքի նախագծով պատգամավորները պայքար են մղում սոցիալական ցանցերում տարածում գտած «Fake»-երի, այսինքն` կեղծ օգտատերերի դեմ:

Պատգամավորների կողմից օրինագծում կատարված փոփոխության վերաբերյալ Panorama.am-ին իր դիտարկումներն է ներկայացրել Իրավաբանական գիտությունների դոկտոր (Բեռլին) Գոռ Հովհաննիսյանը:

-Պատգամավորների մի ընդարձակ կազմ, որի մեջ կան նաև ընդդիմադիր խմբակցությունների անդամներ, քաղաքացիական օրենսգրքում փոփոխություն են առաջարկում: Այդ փոփոխություններով, պատգամավորները պայքարում են կեղծ օգտատերերի կամ այսպես կոչված՝ «Ֆեյքերի» դեմ, քանի որ նրանց միջոցով վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվություն է տարածվում, ինչը խախտում է «մի շարք անձանց ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային կոնվենցիաներով պաշտպանվող անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքը, արժանապատվության իրավունքը»: Դուք՝ որպես սահմանադրական իրավունքի մասնագետ, ի՞նչ կարծիքի եք պատգամավորների ներկայացրած օրինագծի վերաբերյալ:

-Ես նախ կուզենայի խոսել օրենքի նախագծի ընդունման հիմնավորման՝ Ձեր մեջբերած հատվածի մասին: Քաղաքացիական օրենսգրքում նախատեսվող լրացումների անհրաժեշտությունը հիմնավորվում է սոցիալական ցանցերում կեղծ օգտատերերի («ֆեյքերի») դեմ պայքարի անհրաժեշտությամբ, որոնք վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկություններ տարածելու միջոցով իբր խախտում են այլ անձանց ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային կոնվենցիաներով պաշտպանվող իրավունքները: Թեև ես հասկանում եմ, թե օրինագծի հեղինակներն իրականում ինչ նկատի ունեն, բայց զուտ իրավաբանական տեսանկյունից ձևակերպումը շատ սխալ է: Բանն այն է, որ ոչ մի օգտատեր Սահմանադրությամբ կամ միջազգային որևէ կոնվենցիայով երաշխավորված որևէ իրավունք խախտել չի կարող: Դա ուղղակի անհնար է: Պատճառը շատ պարզ է. մասնավոր անձինք Սահմանադրությամբ կամ կոնվենցիաներով ամրագրված հիմնական իրավունքների հասցեատեր չեն: Հնարավոր չէ խախտել մի իրավունք՝ չլինելով այդ իրավունքի հասցեատերը:

Քանի որ հայկական իրավունքում այս իրավական նրբությունը ցավոք չի գիտակցվում, փորձեմ հնարավորինս պարզ բացատրել ասվածը: Սահմանադրությամբ կամ կոնվենցիաներով ամրագրված հիմնական իրավունքները կաշկանդում են միայն պետությանը, բայց ոչ երբեք անհատներին: Դա նշանակում է, որ միայն պետության վրա են այդ իրավունքները պարտականություն դնում՝ հարգելու, պաշտպանելու ու չխախտելու այդ իրավունքները: Հիմնական իրավունքները մասնավոր անձանց ոչ թե պարտավորեցնում են, այլ հակառակը՝ լիազորում: Նրանք այդ իրավունքներով լիազորված կողմն են, իսկ պետությունը՝ դրանցով պարտավորված կողմը: Ավելի պարզ՝ հիմնական իրավունքների հիման վրա մասնավոր անձինք իրավունք ունեն ազատորեն անելու մի բան (իրավունքի սուբյեկտ), իսկ պետությունը պարտավոր է երաշխավորել այդ ազատությունը և չսահմանափակել այն (իրավունքի հասցեատեր):

Հիմնական իրավունքը խախտվում է միայն այն դեպքում, երբ պետությունը չի կատարում իր պարտականությունը, այսինքն՝ սահմանափակում է հիմնական իրավունքը՝ դրա համար չունենալով սահմանադրաիրավական որևէ արդարացում: Որ հիմնական իրավունքների միակ հասցեատերը պետությունն է, շատ պարզ ասում են ՀՀ Սահմանադրության 3-րդ հոդվածի 3-րդ մասը և, օրինակ, Եվրոպական կոնվենցիայի 1-ին հոդվածը: Փաստորեն, ոչ մի հիմնական իրավունք մասնավոր անձի վրա պարտականություն չի դնում՝ երաշխավորելու ու պաշտպանելու մեկ այլ մասնավոր անձի նույն իրավունքը, որպիսի պարտականության չկատարումն էլ հենց կլիներ հիմնական իրավունքի խախտում:

Սահմանադրության 3-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և Եվրոպական կոնվենցիայի 1-ին հոդվածի ձևակերպմամբ հայ սահմանադիրը և կոնվենցիոն օրենսդիրը աներկբա մերժում են հիմնական իրավունքների այսպես կոչված երրորդային (հորիզոնական) գործողությունը, այսինքն` հիմնական իրավունքների գործողությունը անհատի և պետության միջև դասական երկկողմ հարաբերություններից բացի անհատի և մեկ այլ անհատի (երրորդի) միջև հարաբերություններում (այսինքն` մասնավոր-իրավական հարաբերություններում): Այդ իսկ պատճառով հիմնական իրավունքները երկու մասնավոր անձանց միջև հարաբերություններում, կոնկրետ այս դեպքում՝ քաղաքացիական իրավունքում, անմիջականորեն չեն գործում: Պարզ ասած՝ անհնար է գնալ դատարան ու պնդել, թե իբր մի օգտատեր կամ մասնավոր լրատվամիջոց խախտել է մեր սահմանադրական կամ կոնվենցիոն որևէ իրավունք: Նման հայցադիմումի ընդունումը ենթակա է մերժման հայցվորի սուբյեկտիվ շահագրգռվածության բացակայության հիմնավորմամբ, որովհետև ակնհայտ է, որ հայցվորի ոչ մի հիմնական իրավունք չի խախտվել, քանի որ մասնավոր անձի կողմից այն ուղղակի խախտվել չէր կարող:

Օրինագծի հեղինակներն իրենք՝ իբրև օրենսդիր իշխանության ներկայացուցիչներ, արդեն կաշկանդված են հիմնավորման մեջ հիշատակվող հիմնական իրավունքներով (անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքը, արժանապատվության իրավունքը) և օրինագծի միջոցով փաստորեն կատարում են այդ իրավունքներով իրենց վրա դրված պարտականությունը՝ երաշխավորելու այդ իրավունքների ազատ իրացումը և պաշտպանելու դրանք այլոց ոտնձգություններից: Փաստորեն, այն, ինչ նախաձեռնել են օրինագծի հեղինակ պատգամավորները, ճիշտ է, բխում է օրենսդրի սահմանադրական պարտականությունից, բայց հիմնավորումն ինքը իրավաբանորեն սխալ է: Ես կառաջարկեի ուղղել այն: Ինչ վերաբերում է օրինագծին, ապա այն ամրագրում է այսօրվա եվրոպական մոտեցումները:

-Լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների շրջանում կա մտավախություն, թե սա հերթական մահակն է իրենց գլխին: Դուք նման ենթատեքստ տեսնո՞ւմ եք կամ այդ մտավախությունը հիմնավոր համարո՞ւմ եք:

-Ես նման մտավախության առիթ չեմ տեսնում: Օրինագիծը փորձում է շարունակել ընդհանուր անահատականության իրավունքի (ՀՀ Սահմ. 14-րդ հոդ.՝ 42-րդ հոդ. 2-ին մասի համակցությամբ) պաշտպանությունը՝ հավասարակշռելով այն կարծիքն ազատորեն արտահայտելու իրավունքի հետ: Այս խնդիրն իրականում շատ նրբություններ ունի: Պետք է շատ հստակ պատկերացնել, թե այստեղ ինչ շահեր են բախվում, և թե որ դեպքում որ շահը պետք է առավելություն ստանա:

Փորձեմ ոչ իրավաբան ընթերցողների համար հնարավորինս հասկանալի բացատրել խնդիրը: Ով դեռ չի արել, պետք է մի անգամ անի՝ իր անունը մուտքագրի որոնողական մի ծրագրում, օրինակ՝ Google-ում, և տեսնի, թե համացանցն ինչ գիտի իր մասին: Միայն մոտավորապես կարելի է պատկերացնել, թե ինչ է զգում մարդը, երբ որոնողական ծրագիրը գտնում է գրառումներ, որոնք իր մասին սխալ փաստեր, վիրավորանքներ կամ խիստ մասնավոր տեղեկություններ են բովանդակում: Անվանարկման զոհ կարող է դառնալ յուրաքանչյուրը՝ մասնավոր անձը, ընկերությունը, հասարակական գործիչը: Զոհի համար շատ հարցեր են ծագում՝ որքա՞ն ընդարձակ կարող է լինել գրառման հեղինակի կարծիքի ազատության իրավունքը, որտե՞ղ է զոհի ընդհանուր անհատականության իրավունքն ավելի ծանրակշիռ, և որտե՞ղ է սկսվում օրենքի խախտումը: Ե՞րբ արժի դիմել դատարան վիրավորանքի կամ զրպարտության պատճառով: Ե՞րբ կարելի է գրառումը հեռացնելու, հակառակ տեսակետը հրապարակելու և վնասի հատուցման պահանջ ներկայացնել: Եվ ո՞ւմ պետք է ուղղել այդ պահանջը՝ գրառման հեղինակի՞ն, կայքի իրավատիրո՞ջը, թե՞ երկուսին:

Համացանցում անընդունելի գրառման համար պատասխանատվության կանչված անձը միշտ վկայակոչում է իր կարծիքն ազատ արտահայտելու հիմնական իրավունքը: ՀՀ Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի առաջին նախադասությունում այդ իրավունքը ձևակերպված է այսպես. «Յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունք»: Սահմանադրության 43-րդ հոդվածի 1-ին մասը թույլատրում է սահմանափակել այդ իրավունքն օրենքի որակյալ վերապահման սկզբունքին համապատասխան, այն է՝ միայն օրենքով և շատ կոնկրետ նկատառումներով: Սահմանադրության բառացի տեքստն արդեն ցույց է տալիս, որ կարծիքն ազատորեն արտահայտելու իրավունքը սահմաններ ունի: Բայց որտե՞ղ է թույլատրելի քննադատության և անթույլատրելի վարկաբեկման միջև սահմանը համացանցում: Որտե՞ղ է սկսվում անվանարկումը: Ե՞րբ է ընդհանուր անհատականության իրավունքն ավելի ուժեղ պաշտպանության արժանի, քան կարծիքի ազատությունը: Այս հարցերի պատասխանները տարբեր դեպքերում կարող են տարբեր լինել: Օրինակ՝ անընդունելի խոսքը հրապարակային քննարկման ժամանակ կամ բոլորի համար մատչելի կայքում շատ ավելի ծանր է, քան միայն որոշակի մասնակիցների համար մատչելի առցանց խոսակցության մեջ:

Բացի այդ, պետք է տարբերել կարծիքի արտահայտումը փաստերի մասին պնդումներից: Փաստի մասին պնդումը նկարագրում է իրոք տեղի ունեցած կամ գոյություն ունեցող, ապացուցման ենթակա հանգամանքներ, հետևաբար այն կարող է ստուգվել իր ճշմարտացիության տեսանկյունից: Այն ճշմարիտ է կամ կեղծ: Դրան հակառակ՝ կարծիքը զուտ անձնական գնահատական է: Այն կարող է լինել քաղաքական կամ ոչ քաղաքական, արժեքավոր կամ անարժեք, խելամիտ կամ ոչ խելամիտ: Կարելի է այն կիսել կամ ոչ, բայց հնարավոր չէ ապացուցել դրա ճշմարտացիությունը, որովհետև դրա ճշմարտացիությունը կամ անճշտությունը անձնական համոզմունքի հարց է:

Դրանց տարբերության մի օրինակ: Այն պնդումը, թե «Վարդանուշ Վարդազարյանը սեռական կապի մեջ է իր գործընկերոջ հետ», փաստի մասին պնդում է: Իսկ արտահայտությունը, թե «Վարդանուշ Վարդազարյանը հիմար անասուն է», հակառակը, կարծիք է: Այսպիսով, կարծիքը փաստի մասին պնդումից սահմանազատելու վճռորոշ չափանիշն այն է, որ փաստերի մասին պնդումները ճշմարիտ կամ կեղծ են, իսկ գնահատականները, դրան հակառակ, ո´չ ճշմարիտ են, ո´չ կեղծ: Զուտ փաստերի մասին պնդումները չեն պաշտպանվում կարծիքի ազատ արտահայտման իրավունքով, քանի որ դրանք զուրկ են որևէ գնահատողական տարրից: Օրինակ` Սահմանադրության 27-րդ հոդվածի 1-ին մասով պաշտպանության ենթակա չէ վիճակագրական տվյալների հրապարակումը:

Անձը պարտավոր չէ հանդուրժել իր մասին կեղծ փաստերի մասին պնդումները: Կարծիքի արտահայտման դեպքերը, դրան հակառակ, մի քիչ ավելի ներողամիտ վերաբերմունքի են արժանի: Բայց դրանք չպետք է հատեն վիրավորանքի սահմանը (ինչպես վերը նշված օրինակում): Մյուս կողմից՝ ամեն մի ճշմարիտ փաստ չէ, որ կարելի է հրապարակել համացանցում: Եթե օրինակ անձի ինտիմ կյանքի վերաբերյալ մանրամասներ են տարածվում համացանցում, ապա դա նույնպես՝ իբրև այսպես կոչված ձևական վիրավորանք, կարող է անթույլատրելի լինել: Բացի այդ, անհատականության իրավունքի խախտումը կարող է հօգուտ վիրավորված անձի վնասի հատուցման պահանջի հիմք լինել:

Կրկին մի օրինակ: Վարդանուշ Վարդազարյանը քարտուղարուհի է մի ընկերությունում, ամուսնացած է և ունի երեք երեխա: Անգամ եթե նա իրոք իր ամուսնուն դավաճանում է գործընկերներից մեկի հետ, չի կարելի այդ փաստը հրապարակային քննարկել համացանցում՝ նրա անունը նշելով: Այդ մասին հրապարակելու շահն այնքան մեծ կարևորություն չունի, որ արդարացնի նրա անհատականությանը սպառնացող վնասը:

-Իսկ ինչպե՞ս է այդ ամենը դրսևորվում վիրտուալ տարածքում:

-Արդեն վաղուց հայտնի է, որ այն ինտերնետային կայքերի իրավատերերը, որտեղ երրորդ անձինք կարող են սեփական գրառումները թողնել, ունեն այսպես կոչված «վիրտուալ տանտիրոջ իրավունք»: Ասվածը հատկապես վերաբերում է Facebook սոցիալական ցանցին: Այդ իրավունքը նման կայքերի իրավատերերին տալիս է համեմատաբար մեծ ազատություն, որը կարող է ծանրակշիռ կամ կրկնվող խախտումների դեպքում նույնիսկ արդարացնել կայքից օգտվելու արգելքը, որովհետև կայքի իրավատերը կարող է վիրտուալ տանտիրոջ իրավունքով սկզբունքորեն ցանկացած անձի հեռացնել իր կայքից:

Վիրտուալ տանտիրոջ իրավունքի օրինական հիմքը նախ կայքի իրավատիրոջ սեփականության իրավունքն է, եթե նա սեփականության իրավունք ունի այն տեխնիկական սարքավորման նկատմամբ, որի վրա պահպանվում են օգտատերերի գրառումները: Այդ իսկ պատճառով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 163-րդ և 277-րդ հոդվածների ուժով կայքի իրավատերը կարող է ցանկացած այլ անձի արգելել գրառումներ թողնելու միջոցով իր տեխնիկական սարքավորումից օգտվելը: Եթե կայքի իրավատերը տեխնիկական սարքավորումը միայն վարձակալել է, ապա նա իր տիրապետման իրավունքի ուժով կարող է այլ անձանց արգելել ցանկացած միջամտություն (ՀՀ քաղ. օր. 278-րդ հոդ.):

Վիրտուալ տանտիրոջ իրավունքի մյուս օրինական հիմքն այն է, որ կայքի իրավատերը միշտ գտնվում է ուրիշների գրառումների համար պատասխանատվության կանչվելու վտանգի տակ: Ուստի կայքի իրավատերը պետք է պարտադիր ունենա ուրիշների գրառումները ջնջելու կամ դրանց մատչելիությունն արգելափակելու իրավունք: Միայն կայքի իրավատիրոջը նման իրավունք վերապահելու դեպքում է, որ արդարացի կլինի նրան ուրիշների գրառումների համար պատասխանատվության կանչելը: Կամ եթե հակառակ կողմից նայենք, ապա վիրտուալ տանտիրոջ իրավունքի ուժով կայքի իրավատերը պատասխանատու է իր «վիրտուալ տան մեջ» տեղի ունեցող հակաիրավական արարքների (այն է՝ անթույլատրելի գրառումների) համար, քանի որ նա իրավունք և հնարավորություն ունի վերահսկելու իր «վիրտուալ տան մեջ» կատարվող ամեն բան:

-Այսինքն կայքի իրավատերը կարող է շատ հանգիստ ջնջե՞լ ուրիշների գրառումները:

-Այդ հարցը լուծվում է այսպես կոչված «notice-and-takedown» սկզբունքի հիման վրա: Ուրիշների գրառումները ջնջելը մեծ մասամբ արդարացված է վիրտուալ տանտիրոջ իրավունքով, հատկապես եթե դրանք ջնջվում են կայքից օգտվելու նախապայմանների հիման վրա: Այդ նախապայմանները համարվում են կայքից օգտվողների կողմից ընդունված և կազմում են կայքից օգտվելու պայմանագրային հիմքը: Ով խախտում է այդ պայմանները, պետք է, որպես կանոն, հանդուրժի նաև համապատասխան հետևանքները (գրառումը ջնջելը, կայքից հեռացնելը), եթե դրանք լիովին անհամաչափ, կամայական կամ խտրական չեն: Ուստի կայքի իրավատերերը պետք է կայքից օգտվելու նախապայմանների մեջ կարգավորեն այն հարցը, թե իրենց մոտ ինչն է թույլատրելի, ինչը՝ ոչ:

Եթե օգտատերերը խախտում են օրենքի պահանջները, կայքը ոչ միայն իրավունք ունի հեռացնելու գրառումները, այլ նաև պարտավոր է նման իրավախախտման մասին իմանալուց հետո հնարավորինս անհապաղ ջնջել գրառումները, որովհետև հակառակ դեպքում նա ինքը կարող է այդ իրավախախտումների համար պատասխանատվության կանչվել: Հասկանալի է, որ հնարավոր չէ կայքի իրավատիրոջը պարտադրել, որ նա հրապարակումից առաջ ստուգի երրորդ անձանց կողմից կատարվող ամեն նոր գրառումը: Բայց հենց նա տեղեկանում է հակաիրավական բովանդակությամբ գրառման մասին, պարտավոր է դրա հակաիրավականության մասին պնդման արժանահավատությունն ստուգելուց հետո անմիջապես ջնջել այն: Այսպիսով, «notice-and-takedown» սկզբունքի հիման վրա կայքի իրավատերը թեև պարտավոր չէ ակտիվորեն իրավախախտումներ փնտրել իր կայքում, սակայն պարտավոր է դրանք ջնջել, երբ նա՝ իբրև կայքի իրավատեր, իմանում է դրանց մասին:

-Շահագրգիռ անձն ո՞ւմ պետք է պահանջ ներկայացնի՝ օգտատիրո՞ջը, թե լրատվական կայքին:

-Օգտատիրոջ (այն է՝ իսկական իրավախախտողի) պատասխանատվությունը նախապատվություն չունի կայքի իրավատիրոջ պատասխանատվության համեմատ, այլ շահագրգիռ անձը կարող է երկուսին էլ պատասխանատվության կանչել (այսպես կոչված համաիրավախախտողի պատասխանատվություն): Բայց քանի որ օգտատիրոջը պահանջներ ներկայացնելը դժվար է՝ հաշվի առնելով, որ նրանք հաճախ անանուն կամ կեղծ անուններով են թողնում իրենց գրառումները, ուստի հաճախ միանգամից հենց կայքի իրավատերն է պատասխանատվության կանչվում: Օրենքի նախագծի հեղինակները հենց այս մոտեցումն են ամրագրել իրենց օրինագծում:

Եթե ամփոփեմ, ապա գործում է հետևյալ հիմնական կանոնը՝ հակաիրավական բովանադակության մասին տեղեկացվելուց առաջ կայքի իրավատերն ուրիշների գրառումների համար պատասխանատու չէ: Այս սկզբունքների կիրառման համար անշուշտ կարևոր է, որ օգտատիրոջ թողած համապատասխան գրառումը փաստացի ընկալվի իբրև ուրիշի գրառում, և առկա չլինի կայքի իրավատիրոջ կողմից դրա «յուրացում»: Հակառակ դեպքում, գրառումը պետք է համարել իբրև կայքի իրավատիրոջ սեփական գրառում, և այդ դեպքում, այլևս չի գործի կայքի իրավատիրոջ պատասխանատվության արտոնությունը, ինչն էլ կբերի նրան, որ կայքի իրավատերը ստիպված կլինի պատասխան տալ ուրիշների գրառումների համար այնպես, ինչպես եթե դրանք հենց ինքը գրած լիներ:

Դրա համար ես խորհուրդ կտայի կայքերի իրավատերերին շատ հստակ կանոններ սահմանել իրենց կայքից օգտվելու վերաբերյալ, մասնավորպաես շատ հստակ նշել, թե կայքում ինչն է թույլատրելի, ինչը՝ ոչ: Բացի այդ, ուրիշի գրառումն իբրև սեփական գրառում ընկալվելուց խուսափելու համար պետք է կայքում պարզ երևա, որ խոսքը օգտատիրոջ թողած գրառման մասին է: Այս պահանջը պահպանված կլինի, եթե համապատասխան օգտատիրոջ անունը (հնարավորության դեպքում նաև նկարը) ցուցադրվում է նրա գրառման հետ միասին:

-Դուք, հավանաբար, ծանոթ եք հայաստանյան օրենսդրությանը, արդյոք այս փոփոխությունը պարտադի՞ր էր:

-Ինչպես գիտենք, օրենսդիրը կաշկանդված է միայն Սահմանադրությամբ, ի տարբերություն գործադիր իշխանության ու դատարանների, որոնք կաշկանդված են նաև օրենսդրի օրենքներով: Հետևաբար, օրենսդրի կողմից որոշակի իրավակարգավորում նախատեսելու պարտականությունը կարող է բխել միայն Սահմանադրությունից: Այլ կերպ ասած՝ օրենսդրի կողմից որոշակի իրավակարգավորում նախատեսելը պարտադիր կարող է լինել միայն այն դեպքում, երբ առկա է այդ մասին Սահմանադրության ուղղակի պահանջ:

Վերևում արդեն ասացի, որ քննարկման առարկա օրինագծով օրենսդիրը փորձում է պաշտպանել ընդհանուր անհատականության հիմնական իրավունքը՝ այդ նպատակով սահմանափակելով կարծիքի ազատության իրավունքը: Սահմանադրության 43-րդ հոդվածի 1-ին մասը բառացի ասում է, որ օրենսդիրը կարող է որոշակի նկատառումներով սահմանափակել առանձին հիմնական իրավունքներ: Այստեղից ակնհայտ է, որ այս իրավակարգավորման ընդունման ուղղակի սահմանադրական պահանջ գոյություն չունի: Հետևաբար, Ձեր հարցի պատասխանն է՝ ոչ, այս լրացումների ընդունումը պարտադիր չէ:

Բայց միաժամանակ պետք է ասեմ, որ դա ամենևին չի նշանակում, թե կարելի է պնդել, որ ուրեմն օրենսդիրը նման կարգավորումներ չպետք է նախատեսի: Օրենսդիրն ունի հասարակական հարաբերությունները կարգավորելու հարցում շատ լայն ազատություն, և այդ ազատությունը պետք է հարգել: Չկա որևէ մարմին, որը կարողանա ստուգել օրենսդրի ընդունած ակտերի նպատակահարմարությունը: Դա վերաբերում է նաև սահմանադրական դատարանին: Սահմանադրական դատարանը պետք է ստուգի միայն օրենսդրի ակտերի սահմանադրականությունը: Դրան հակառակ՝ նրա խնդիրը չէ ստուգել, թե արդյոք օրենսդրի նախատեսած իրավակարգավորումն ամենալավը, ամենաչափավորը կամ ամենանպատակահարմարն է:

Եթե օրենսդիրն ընդունում է Սահմանադրությանը համապատասխանող իրավակարգավորում, ապա մնացած հարցերն անկարևոր են: Պարզ ասած՝ չի կարելի պնդել, թե օրենսդիրը չպետք է ընդունի որոշակի իրավակարգավորում զուտ այն պատճառով, որ մենք ինքներս դա աննպատակահարմար ենք համարում: Եթե օրենսդիրն ինքը դրա անհրաժեշտությունը տեսնում է, ապա պարտավոր ենք հարգել նրա որոշումը:

-Դուք Ձեր դոկտորական ատենախոսությունը պաշտպանել եք Գերմանիայում, ինչպիսի՞ն է այդ երկրի փորձը այս ոլորտում:

-Գերմանական իրավունքը լրատվության և ինտերնետային իրավունքի ոլորտում, ինչպես իրավունքի ցանկացած այլ ոլորտում, շատ առաջ է գնացել: Գոյություն ունի հարուստ դատական պրակտիկա վիրտուալ տարածքում վիրավորական ու զրպարտչական գրառումներից պաշտպանվելու վերաբերյալ: Գերմանիայի Դաշնային գերագույն դատարանը (քաղաքացիական գործերով) իր մի շարք որոշումներում հստակ չափանիշներ է սահմանել:

Ըստ այդմ՝ շահագրգիռ անձի առարկությունը կայքի իրավատերը պետք փոխանցի գրառման հեղինակ օգտատիրոջը վերջինիս կարծիքն ստանալու համար: Եթե ողջամիտ ժամկետում նա կարծիք չի հայտնում, ապա պետք է ելնել առարկության արժանահավատությունից և ջնջել վիճարկվող գրառումը: Եթե օգտատերը պատճառաբանված կերպով ժխտում է շահագրգիռ անձի առարկությունները, և այդ պատճառով հիմնավոր կասկած է ծագում, ապա կայքի իրավատերն սկզբունքորեն պարտավոր է այդ մասին տեղեկացնել շահագրգիռ անձին և ըստ անհրաժեշտության պահանջել ապացույցներ, որոնք կհիմնավորեն իրավախատումը: Եթե շահագրգիռ անձն այլևս չի արձագանքում կամ չի ներկայացնում անհրաժեշտ ապացույցներ, ապա հետագա ստուգման անհրաժեշտություն այլևս չկա: Եթե շահագրգիռ անձի ներկայացրած ապացույցներից ակնհայտ է դառնում նրա իրավունքների խախտումը, ապա վիճելի գրառումը պետք է ջնջվի (Դաշնային գերագույն դատարանի 2011 թ. հոկտեմբերի 25-ի թիվ VI ZR 93/10 վճիռը):

Դաշնային գերագույն դատարանը սրանով չի սահմանափակվում և ավելի առաջ է գնում: Ըստ նրա՝ կայքի իրավատերը հակաիրավական գրառման մասին տեղեկանալու պահից պարտավոր է ոչ միայն ջնջել այն, այլ նաև հոգ տանել, որ հետագայում նմանատիպ խախտումներն այլևս երբեք չկրկնվեն կայքում:

Իր այդ պարտականությունը բարեխղճորեն կատարելու համար կայքի իրավատերը պարտավոր է ներդրել տեխնիկապես հնարավոր և ողջամիտ վերահսկողական մեխանիզմներ: Պրոֆեսիոնալ իրավատիրոջը բնականաբար ավելի խիստ պահանջներ են ներկայացվում, քան, օրինակ, մասնավոր բլոգերին: Նկատի ունենալով տեխնիկական հնարավորությունները և պահպանելով ողջամտության սահմանները՝ շատ կայքերի իրավատերերի համար նման դեպքերում բավարար է համարվում կայքում համապատասխան տեքստային ֆիլտրի տեղադրումը: Սակայն կայքի իրավատերը պարտավոր է մշտապես հաշվի առնել տեխնիկական զարգացումը:

Թեմային առնչվող հրապարակում՝

«Fake»-երի դեմ պայքարելու համար փոփոխություն կատարելու անհրաժեշտություն չկա, դաշտը կարգավորված է. Արա Ղազարյան