Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այս տարվա 10 ամիսների ընթացքում ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանը ստացել է ավելի քան 2437 դիմում-բողոք: Մինչ օրս դրական լուծում է տրվել դրանցից 153-ին: Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների դեմ ուղղված գրավոր դիմում-բողոքների վիճակագրությունը փաստում է, որ Հայաստանի քաղաքացիներն ամենից շատ դժգոհ են դատարաններից, քաղաքապետարանից, ոստիկանությունից, արդարադատության նախարարությունից, Երևանի թաղապետարաններից, դատախազությունից, աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունից:

Ներկայացնում ենք մեր թղթակցի հարցազրույցը ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արմեն ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ.

-Մարդու իրավունքի խախտման այս տարի արձանագրված դեպքերից ո՞րը կառանձնացնեք որպես ամենացայտուն իրավախախտում:

-Բոլոր խախտումներն էլ ցայտուն են, դրանք չենք տարբերակում: Ցայտունն այն է, որ խախտումները համակարգային բնույթ են կրում: Օրինակ, շատ է պատահում, երբ դատարանի որոշումները պարզապես չեն կատարվում, սա արդեն երևույթ է և ցայտուն խնդիր: Դատարանը որոշում ունի, որն ի կատար չի ածվում, ԴԱՀԿ-ը մի տեղ հաջողության է հասնում, մի տեղ` ոչ և սա նորմալ երևույթ չէ պետության համար: Ցայտունը, բնականաբար, Գլխավոր և Հյուսիսային պողոտաների խնդիրներն են, որ դեռ շարունակվում են: Խնդիրներ ունենք ոչ համակարգված աշխատանքների հետ կապված, այսօր բողոքում են Կոզեռնի բնակիչները, որոնք մի կերպ հասան նրան, որ իրենց սեփականատեր ճանաչեցին,հիմա էլ չեն կարողանում համապատասխան փաստաթղթերը ստանալ կադաստրից: Միգուցե այնտեղ էլ օբյեկտիվ պատճառ կա, ամեն դեպքում մարդկանց առօրյա կյանքը դժվարացնում է այդ թղթավարությունը:

-Ո՞րն եք համարում Մարդու իրավունքների պաշտպանի ամենամեծ ձեռքբերումը պաշտոնավարման ընթացքում:
-Անցումային շրջանի երկրում հնարավոր չէ շատ մեծ ձեռքբերում ունենալ, կարող եմ խոսել միայն համեստ ձեռքբերումների մասին: Դրա մեղքը ոչ թե Մարդու իրավունքների պաշտպանինն է, այլ դա ինստիտուցիոնալ խնդիր է: Ձեռքբերում կարող ենք համարել ՍԴ-ում Հյուսիսային և Գլխավոր պողոտաների, Կոզեռնի բնակիչների հարցերը, վերջերս հաջողության հասանք նաև մասնավոր բուհերի հավատարմագրման ժամկետների հարցում: Սրանք երևույթ են, ոչ թե կոնկրետ դեպքեր: Իսկ ամենամեծ ձեռքբերումն այն է, որ ձևավորվել է համագործակցության ռեժիմ` պաշտպանի և մնացած ինստիտուտների միջև:

-Ո՞ր կառույցներն են բարեկամաբար համագործակցում Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի հետ և որոնք` ոչ:

-Ոչ բարեկամաբար տրամադրված կառույցներ չկան, չկա մի կառույց որի հետ մենք խնդիրներ ունենանք, կառույց, որն ի սկզբանե մերժողական դիրքորոշում ունենա, պարզապես կան կառույցներ, որոնք ոչ խանգարում են, ոչ էլ օգնում: Այդ տեսակետից դրական տենդենց է նկատվում քրեակատարողական հիմնարկներում, հնարավորությունների սահմաններում փորձում են համագործակցել: Չխանգարելու, բայց նաև անտարբեր լինելու պատճառով դժվարություններ առաջանում են քաղաքապետարանի հետ:

-Ի՞նչ աշխատանքներ են ծրագրված հաջորդ` 2007 թվականի համար:

-Գործունեության նոր ուղղություններ ենք նախանշում իրավաստեղծ բնագավառում, քանզի որևէ օրենքում, որևէ դրույթ փոխելով տասնյակ հազարավոր մարդկանց խնդիր է լուծվում: Նաև փորձում ենք կրթական ինֆորմացիոն ուղղություններով աշխատել, որովհետև մարդու իրավունքներն այն չէ, որ բողոքեց, գնացինք բողոքի հետևից: Այս տեսակետից, փաստորեն, Մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտն այն կառույցն է, որը պետք է նաև մշակույթ սերմանի: Իհարկե, մեր ռեսուրսները փոքր են, բայց փորձում ենք ինչ-որ բան անել:

-Մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտը Հայաստանում դեռ նոր է զարգանում, ըստ Ձեզ, որքա՞ն ժամանակ է հարկավոր, որ ավելի նշանավորվի դերը և վստահությունն ավելի բարձրանա:

-Վրաստանում և Ադրբեջանում արդեն 9 տարի է, ինչ գործում է պաշտպանի ինստիտուտը: Մենք այս կարճ ժամանակահատվածում իրոք հավասարվել ենք հարևան երկրներին: Իսկ ինչ վերաբերում է հետագային, դա կախված է
մեզանից, հասարակությունից, նաև՝ պետությունից: Ռեալ ժողովրդավարական գործընթացների պայմաններում ինստիտուտը ռեալ կաշխատի, ձևականի դեպքում` անձից կախված մի երկու բան ավելի կամ պակաս կանի, սակայն ձևական բնույթից դուրս չգալով:

-Այդ դեպքում հիմա ինչպե՞ս է աշխատում...
-Հիմա` ինչպես պետությունն է անցումային շրջանում, այնպես էլ մենք: Փորձում ենք մեր լուման ունենալ, որ ոչ թե ձևական, այլ` իրական լինի:

-Հանրության շրջանում Մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտի նկատմամբ վստահությունը մեծանո՞ւմ է, թե՞ ոչ:

-Դիմումների քանակը գնալով ավելանում է, և դա որպես չափանիշ կարող ենք ընդունել, բայց հարցերի լուծման տեսակետից, թեև եվրոպական երկրների համեմատ մենք միջին մակարդակի ենք, բայց ինձ համար այդ ցուցանիշն անբավարար է, որովհետև 10-ը դեպքից 2-ի, 3-ի լուծումը բավարար չէ, ցանկալի կլիներ, որ գոնե 10-ից 7-ը լուծվեր:

-Դիմումների ո՞ր մասն է անհիմն լինում, եթե իհարկե այդպիսիք կան:

-Անհիմն դիմումներ չեն լինում, մեր օրենսդրության մեջ են հակասություններ լինում: Շատ դեպքերում և՛ քաղաքացին է ճիշտ, և՛ պետական մարմինը, նայած ով որ օրենքի վրա է հիմնվում: Եթե հակասահմանադրական չեն, այլ օրենքներն են միմյանց հակասում, այդ ժամանակ գործում է իրավական ակտերի մասին օրենքը, որտեղ հստակ գրված է, որ նախկինում ընդունված օրենքների իրավաբանական ուժն ավելի բարձր է, իսկ իրավունքի փիլիսոփայության տեսակետից` դա սխալ է, որովհետև ավելի մեծ իրավաբանական ուժ պետք է ունենա նոր ընդունվածը: Իսկ ընդհանուր առմամբ մարդկանց իրավունքներն առաջին հերթին պետք է երաշխավորված լինեն, հետո նոր պաշտպանության կարիք ունենան: Իսկ սա մեր բոլորի խնդիրն է և ոչ միայն Մարդու իրավունքների պաշտպանի:

-Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին Ամանորի կապակցությամբ:

-Ցանկանում եմ, որ 2007 թվականն ավելի առաջադիմական լինի մարդու իրավունքների պաշտպանության առումով, որովհետև առջևում խորհրդարանական ընտրություններն են: Ընտրություններն այնպես անցնեն, որ ժողովուրդը համոզվի, որ ինքն է իր իշխանության տերը և ինքն է որոշողը:

Արմինե ՄԻՆԱՍՅԱՆ