Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հարցազրույց ՀՀ վճռաբեկ դատարանի դատավոր Դավիթ Ավետիսյանի հետ.

– Պարո՛ն Ավետիսյան, ներկայումս իրականացվում է դատաիրավական բարեփոխումների երկրորդ փուլը: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված, արդյո՞ք գործող օրենքները չեն բավարարում այսօրվա պահանջները:
– Կատարված սահմանադրական բարեփոխումներն անհրաժեշտություն առաջացրին, որ մեր երկրում իրականացվի դատաիրավական բարեփոխումների երկրորդ փուլը: Դրա նպատակն է գործող օրենսդրությունը համապատասխանեցնել փոփոխված Սահմանադրությանը և Հայաստանի կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորություններին, և, ընդհանուր առմամբ, որպեսզի երկրում իրական դատական իշխանություն իրականացնելու համար պայմաններ ստեղծվեն: Ես կարծում եմ, որ 2007 թվականը մեր երկրի պատմության մեջ կմնա նաև նրանով, որ այս տարվա ընթացքում կսկսեն գործել մի շարք հիմնարար օրենքներ, արդյունքում կձևավորվի դատական նոր համակարգ: Մասնավորապես, Հայաստանում կգործեն ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարաններ, մասնագիտացված առաջին ատյանի դատարաններ, վարչական դատարան, մասնագիտացված վերաքննիչ դատարաններ և Սահմանադրությունով նոր առաքելություն ստանձնած վճռաբեկ դատարանը:

– Որքանով հայտնի է, քրեական դատավարության գործող օրենսգրքում լուրջ փոփոխություններ են կատարվել: Դրանք գործողության մեջ են մտել սույն թվականի ապրիլի 8-ին: Քանի որ այդ փոփոխությունները վերաբերում են մեր քաղաքացիների կենսական շահերին, խնդրում եմ ընդհանուր գծերով դրանց մասին իրազեկեք մեր հանրությանը:
– Այո, օրենսդիրը մի շարք փոփոխություններ կատարեց գործող օրենսդրության մեջ, մասնավորապես, քրեական դատավարության օրենսգրքում, որոնք վերաբերում են քաղաքացիների կենսական շահերին: Կատարված փոփոխություններով ընդարձակվել է մասնավոր գանգատների հիման վրա հարուցվող քրեական գործերի շրջանակը: Դրանք այն քրեական հանցագործություններն են, որոնց առիթով գործեր կարող են հարուցվել միայն և միայն տուժողի բողոքի հիման վրա: Այսինքն այն անձի բողոքի հիման վրա, ում հանցագործությամբ պատճառվել է ֆիզիկական, նյութական կամ բարոյական վնաս: Նախկին օրենսդրությամբ մասնավոր բողոքի հիման վրա գործեր էին հարուցվում միայն 3-4 տեսակի հանցագործությունների առիթով, ապա կատարված փոփոխություններով դրանք 30-ից անցնում են: Այս մոտեցումը ողջունելի է, քանի որ օրենսդիրը դրանով իսկ փորձել է ողջամիտ հավասարակշռություն ստեղծել մասնավոր և հանրային շահերի միջև, ինչը համահունչ է մեր երկրում իրականացվող ժողովրդավարական բարեփոխումներին և կարևոր պայման է քաղաքացիական հասարակության ձևավորման գործում: Հաջորդ փոփոխությունը դատական սանկցիաների ինստիտուտի ներդրումն է: Մինչև այսօր գործող օրենսդրությունը բավարար մեխանիզմներ չուներ դատական նիստը խանգարող անձանց համապատասխան պատասխանատվության ենթարկելու համար: Ահա այս պատճառով օրենսդիրը սահմանել է դատական սանկցիաների ինստիտուտը: Դրանք հիմնականում երեքն են. նախազգուշացում, տուգանք մինչև 100 հազար դրամի չափով և նիստերի դահլիճից հեռացում: Իսկ դատավարության այն սուբյեկտների համար, ովքեր են պաշտպանը և դատախազը, օրենսդիրը նախատեսել է դատական սանկցիայի կիրառում նախազգուշացման ձևով, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` համապատասխան միջնորդության հարուցում հանրապետության գլխավոր դատախազին կամ փաստաբանական պալատին, ինչը պարտադիր պայման կհանդիսանա դատական նիստը խանգարող պաշտպանի կամ դատախազի պատասխանատվության հարցը լուծելու համար:

– Սույն թվականի ապրիլի 5-ին ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից թվով 55 փաստաբանների տրամադրվեցին հավատարմագրեր` ՀՀ վճռաբեկ դատարանում փաստաբանական գործունեություն իրականացնելու համար: Եթե հնարավոր է, երկու խոսք այդ մասին:
– Իրոք, օրենսդրի կողմից կատարված փոփոխություններից մեկն էլ վերաբերում է վճռաբեկ վարույթին, մասնավորապես այն անձանց շրջանակի ճշտմանը, ովքեր իրավունք ունեն վճռաբեկ բողոք բերելու: Մինչև համապատասխան փոփոխությունները վճռաբեկ բողոք բերելու իրավունք ունեին ՀՀ գլխավոր դատախազը, նրա տեղակալները և դատավարության մյուս սուբյեկտները, նրանց թվում` դատապարտյալը, տուժողը, պաշտպանը: Սակայն վճռաբեկ դատարանի գործունեությունը կարճ ժամանակահատվածում ցույց տվեց, որ այնպիսի սուբյեկտներ, ինչպիսիք էին դատախազից բացի դատավարության մնացած սուբյեկտները, չէին կարողանում որակյալ վճռաբեկ բողոքներ ներկայացնել դատարան, ինչի պատճառով վճռաբեկ դատարանը հնարավորություն չէր ունենում իրականացնել սահմանադրությամբ իրեն տրված առաքելությունը, այն է` ապահովել օրենքների միատեսակ կիրառությունը, ինչը նշանակում է դատական նախադեպի ձևավորում: Իսկ որպեսզի դատական նախադեպ ձևավորվի, վճռաբեկ դատարան պետք է ներկայացվեն որակյալ բողոքներ: Հիշյալ նկատառումներով օրենսդիրը սահմանեց, որ վճռաբեկ դատարան բողոք բերելու իրավունք ունեն ՀՀ գլխավոր դատախազը, նրա տեղակալները, ինչպես նաև վճռաբեկ դատարանում հավատարմագրված փաստաբանները: Ինչպես նշեցիք, հավատարմագրված փաստաբանները մեր երկրում 55-ն են, և քաղաքացիները, եթե վճռաբեկ բողոք բերելու անհրաժեշտություն ունեն և չեն ցանկանում օգտվել դատախազի իրավունքներից, ապա պետք է օգտվեն հավատարմագրված փաստաբանների ծառայությունից: