Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մեզ հաճախ են հարցնում, թե ինչու ենք հազվադեպ անդրադառնում ներքաղաքական խնդիրներին: Նախ, այդպես չէ` անդրադառնում ենք, և շատ հաճախ, այս թեման մեր ուշադրության կենտրոնում է եղել գործնականում բոլոր համարներում: Մեր ինքնության, հանրության ձևավորման հետ կապված տարբեր հարցեր որպես «Գլխավոր թեմա» են ներկայացվել մեր թերթի նախորդ բոլոր 11 թողարկումներում: Այս քաղաքականությունը շարունակվելու է և այսուհետ, քանի որ մեր տեսանկյունից հենց սրանք են Հայաստանի ներքաղաքական գլխավոր խնդիրները:

Մենք տեսանելի և չերևացող բազմաթիվ կանալներով կապված ենք աշխարհի հետ: Ուզենք, թե չուզենք` փոխադարձ ազդեցության անընդհատ մի գործընթաց է տեղի ունենում: Հանգամանքների բերումով այդ ազդեցությունը հաճախ միակողմանի է` դրսից դեպի ներս: Կարող ենք երկար վերլուծել դրա պատճառները, ցավ կամ զայրույթ հայտնել այդ առիթով, բայց իրավիճակը դրանից չի փոխվի: Սա իրողություն է, «մերկ փաստ», և այդ ազդեցությունների (կամ փոխազդեցությունների) արդյունքում մեր հանրությունում ինչ-ինչ խորքային գործընթացներ են տեղի ունենում: Ավելի հաճախ դրանք տարերային են, կառավարելի չեն, սակայն, կասկած չունենք, որ արդեն տեսանելի հեռանկարում, հնարավոր է նաև` ընդամենը մեկ քաղաքական ցիկլի ընթացքում, այս գործընթացները որոշիչ ազդեցություն են ունենալու Հայաստանի ողջ ներքաղաքական կոնֆիգուրացիայի վրա և, որ ավելի կարևոր է` կանխորոշելու են մեր երկրի զարգացման վեկտորներն ու դինամիկան: Ըստ այդմ էլ, մենք խնդիր ունեինք խոսել Հայաստանում «մոռացված», երբեմն մարգինալ համարվող այս թեմաների մասին: Մյուս կողմից էլ չէինք ցանկանում, որպեսզի այս հարցերը դիտարկվեն և քննարկվեն քաղաքական կոնկրետ կոնյունկտուրայի տեսանկյունից, և հենց դրա համար էլ գիտակցաբար խուսափել ենք անդրադառնալ ներքաղաքական դերակատարների գործողություններին ու փոխհարաբերություններին: Ճիշտ է, ներքին քաղաքականությունը մեզ մոտ ավելի հաճախ դիտվում է հենց (և միայն) այս համատեքստում:

Սակայն ամբողջ խնդիրն էլ այն է, որ այս վերջին հարթությունում, կարծես թե, ոչինչ էլ չի կատարվում: Դեռ երկու ամիս առաջ, խորհրդարանի ընտրության նախորդ օրը, մենք թերթի ամբողջ համարը նվիրել էինք բացառապես ներքաղաքական դերակատարների գործողությունների ու ծրագրերի, ինչպես նաև նրանց փոխհարաբերությունների վերլուծությանը: Դրանից հետո էական ոչինչ չի փոխվել: Ավելին. եթե մի քիչ պարզեցնենք իրավիճակը (այն բերենք սխեմաների հարթություն), ապա ընտրություններից անմիջապես առաջ ասվածը հանգիստ խղճով կարելի էր ասել նաև դեռ 1-2 տարի առաջ, նաև` հիմա:

Տպավորություն է ստեղծվում, թե Հայաստանի ներքաղաքական դերակատարները վաղաժամ (կարելի է ասել նաև` անորոշ ժամանակով) արձակուրդի են անցել: Ավելին, այդ արձակուրդը սկսվել է ոչ թե ընտրություններից հետո, ամառային այս սեզոնում, այլ դեռ 1-2 տարի առաջ:

Ասվածին կարող են հակաճառել: Ինչպե՞ս, ընտրությունների արդյունքում և դրանից հետո բոլոր դեպքերում ինչ-որ բան կատարվել է, չէ՞: Օրինակ, այսպես կոչված «ավանդական ընդդիմությունը» դուրս մնաց խորհրդարանից, այնտեղ հայտնվեցին նորերը (չգիտեմ, թե «Օրինաց Երկիր» և «Ժառանգություն» կուսակցություններին որքանով կարելի է ընդդիմություն համարել, առավել ևս նոր, սակայն սա բոլորովին այլ խնդիր է), նոր կառավարություն ձևավորվեց, այն միջնաժամկետ ծրագիր ներկայացրեց: «Ինչ-որ բան կատարվելու» այս շարքում կարելի է հիշել նաև «Ազատություն» ռադիոկայանի հեռարձակման հետ/կամ դրա դադարեցման ցանկության հետ կապված պատմությունը, և վերջապես նորություններից ամենաթարմը` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը որոշել է չանել իր հերթական համագումարը` այն տեղափոխելով աշուն: Հնարավոր է, որ ներքաղաքական «կաևոր» ինչ-որ իրադարձություններ դուրս են մնացել բերված շարքից, սակայն, կարծում ենք, դրանից վիճակն առանձնապես չի փոխվելու: Բերված շարքը հենց լավագույն ապացույցն է այն մտքի, որ Հայաստանում այս հարթությունում ոչինչ էլ չի փոխվում: Ներքաղաքական դերակատարները կամ լիովին բավարարված են եղածով և «կրկնում են անցածը», կամ` արձակուրդում են: Շատ կարճ հիմնավորենք մեր այս հետևությունը: Խորհրդարանում ընդդիմության կոնֆիգուրացիայի փոփոխությունն ընդամենը մանր ինտրիգ էր և նույնքան մանր ինտրիգի հետևանք: Դրա կողմերն էլ ոչ թե խորհրդարանից դուրս մնացած և այնտեղ հայտնված ուժերն էին (ընտրողների մասին չենք էլ խոսում), այլ բոլորովին այլ ուժեր: Հետևաբար եղած փոփոխությունը ոչ մի կերպ հնարավոր էլ չի համարել «ներքաղաքական տրենդի» փոփոխություն, եղածը սպասելի էր և ընդամենը` անցածի կրկնություն: Նման մի ինտրիգի արդյունք էլ «Ազատություն» ռադիոկայանի շուրջ եղած անցուդարձն է, և նույնպես անցածի կրկնություն:
Իսկ ինչ վերաբերում է կառավարության նոր կազմին և նրա հրապարակած ծրագրին, ապա այս դեպքում «մեսսիջն» առավել քան հստակ ու ընթեռնելի էր, անգամ ոչ մասնագետների համար` «առայժմ պատրաստ չենք (չենք ուզում), չենք կարող որևէ բան փոխել, սպասենք` տեսնենք, ի՞նչ է լինելու», կամ էլ` «ժամանակը կգա, կասենք»: Նույն այս մեսսիջը հաղորդվեց նաև Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության համագումարի հետաձգումով:

Խնդիր չկա, հասարակությունը կարող է նաև սպասել, սովոր է, հետո էլ գոնե լրագրողների ու փորձագետների, նաև պարապ զրուցողների համար կոնսպիրոլոգիական դատողությունների լայն դաշտ է մնում: Առավել ևս, ոչ մեկը չէր էլ պատրաստվում հասարակությանը մասնակից դարձնել փոփոխությունների (հատուկ լավատեսների համար ասենք` բարեփոխումների) ընթացքին, այնպես որ սա ընդամենը թամաշայի հարթությունից է, ոչ ավելին: Խնդիրն այստեղ չէ, այլ տեղ է: Այն, որ Հայաստանի ներսում (զուտ քաղաքական հարթությունում) ոչինչ չի կատարվում, դա ամենևին էլ չի նշանակում, թե Հայաստանի շուրջը, ինչպես նաև Հայաստանի հետ, նույնպես ոչինչ չի կատարվում: Այս հարթություններում արդեն գործընթացներ կան, այն էլ` շատ ակտիվ: Օրինակ, վերցնենք թեկուզ մեր տարածաշրջանը: Մեզ հակառակորդ/մրցակից համարվող Ադրբեջանը մեկ համաեվրոպաակն էներգետիկ գագաթաժողովի է մասնակցում` այնտեղ կենտրոնական դերակատարում ունենալով, մեկ` հաջողացնում է ԱՄՆ հանդեպ արտաքին քաղաքական դեմարշի գնալ` հաջողության հասնելով, մեկ` աշխարհում գլոբալ անվտանգության հարցերով մեր ժամանակի «մեծերի» հետ բանավեճի ու քննարկման է նստում, մեկ էլ, չնայելով «եվրոպաների ու ամերիկաների» դժգոհությանը (համենայն դեպս մեզ մոտ այդպես են ասում) սկսում է իրականացնել Հայաստանը շրջանցող երկաթուղու նախագիծը:

Չերկարացնենք, բայց ինչ-որ բաներ կատարվում են նաև մեր հարևան Վրաստանում ու նրա հետ: Մյուս կողմից էլ Ռուսաստանի ներսում, ինչպես նաև այս երկրի արտաքին քաղաքաքականությունում են անորոշ տեղաշարժեր կատարվում: Կասկած չկա, որ այդ բոլորն անդրադառնալու են Հայաստանի վրա: Կարելի երկար թվարկել:

Մենք ամենևին էլ հակված չենք մտածելու և, հետևաբար, ամեն ինչ այնպես ներկայացնելու, թե, օրինակ, մեր հարևան Ադրբեջանում և Վրաստանում ամեն ինչ լավ ու օրինակելի է, և հենց այդ պատճառով էլ այս երկրները հայտնվում են միջազգային քաղաքականության մագիստրալ հոսանքում: Իհարկե այդպես չէ: Այս երկրներում ներքաղաքական իրավիճակը, եթե անտեսենք «վիճակագրական միջին տատանումները», ճիշտ նույնպիսին են, ինչպես մեզ մոտ: Սակայն բանն այն է, որ ի տարբերություն մեզ, այս երկրներում զարգացամն դոմինանտները որոշված են: Որոշված են ոչ թե ներքին զարգացման տրամաբանության արդյունքում, այլ Աստծո կամոք` այդպես է ստացվել, դիրքի ռեսուրսների և ի սկզբանե տրված այլ գործոնների հաշվին: Սա երևի այն է, ինչ ընդունված է անվանել աշխարհքաղաքականություն: Մենք չենք բացառում, շատ հնարավոր ենք համարում, որ այս երկրներում դեռ լինելու են ճգնաժամեր: Սակայն, միևնույն է, նրանք մնալու են զարգացման գլխավոր հոսանքում, գոնե տեսանելի հեռանկարում: Եվ որ ամենակարևորն է` դա նրանցից գերջանքեր չի պահանջելու: Իսկ այ մենք այդ հոսանքում հայտնվելու համար պետք է որ գերջանքեր գործածենք: Իսկ ո՞վ է դա անելու, չգիտեմ: Մեր քաղաքական դերակատարներն առայժմ որոշել են սպասել:

Բայց կարող ենք, չէ՞: Ունենք դրա պոտենցիալը, պարզապես պետք չէ խանգարել միմյանց: