Ձեր վստահելի աղբյուրը

ՀՀ վարչապետ Սերժ Սարգսյանի զրույցը «Ազգ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանի հետ.

- Բարի երեկո պարոն վարչապետ:
Ես իսկապես տպավորված եմ այս արագ արձագանքումից: Երբ տպագրում էի հոդվածը, չէի կարծում, որ Դուք այդքան արագ կարձագանքեք, կընդառաջեք, որպեսզի հարցերին պատասխանեք, այն էլ հրապարակավ, որի համար ես շնորհակալությունս եմ ուզում հայտնել իմ եւ ընթերցողների կողմից: Եվ ասեմ, որ մենք, մեր մամուլը սրան այնքան էլ սովոր չենք: Դժբախտաբար, երբեմն մենք գրում ենք, մենք ասում` մենք լսում: Շատ-շատերը չեն ընդառաջում մամուլին: Ի՞նչը Ձեզ մղեց, որ կոնկրետ այս պարագայում ընդառաջեք եւ հարցազրույցի, եթե կարելի է ասել, ձեռնոցը վերցնեք:
- Արձագանքս, կարծում եմ, շատ բնական է: Դուք Ձեր հոդվածում հարցնում եք` գիտի, արդյո՞ք, Սերժ Սարգսյանը: Ուզում եմ ասել, որ` այո, պարոն Ավետիքյան, գիտեմ եւ, կներեք, Դուք նույնիսկ չեք պատկերացնում, թե ինչքան խորությամբ գիտեմ ես մեր երկրի պրոբլեմները: Ինչո՞ւ հրապարակավ` որովհետեւ համարում եմ, որ եթե մարդիկ, քաղաքացիները տեսնում են, համոզված են, որ ղեկավարը` լինի վարչապետ, նախարար, թե ավագ մասնագետ, գիտի պրոբլեմների մասին, գիտի լուծման ձեւերի մասին, ապա մի տեսակ վստահություն է ձեւավորվում, այսինքն` ձեւավորվում է մի միջավայր, որն օժանդակում է այդ խնդրի լուծմանը: Սա է նպատակս:
Բայց ուզում եմ անմիջապես հակադրվել եւ ասել, որ համաձայն չեմ այն կարծիքի հետ, թե մեզանում սա ընդունված չէ: Բազմաթիվ լրագրողներ կարող են վկայել, թե ինչպիսի տաք բանավեճեր ենք ունեցել պաշտպանության նախարարի, ներքին գործերի, ազգային անվտանգության նախարարի իմ առանձնասենյակներում: Ուզում եմ էն գլխից ասել, որպեսզի շահարկումների տեղիք չլինի` իրոք բանավեճեր եւ ոչ թե ճնշման ձեւեր: Ես համարում եմ, որ չափազանց կարեւոր է, որպեսզի լրագրողը, լրատվամիջոցի ղեկավարը տեղեկացված լինի եւ պատկերացում կազմի մեր ղեկավարների աշխատանքի մասին: Իհարկե, խոսքս վերաբերում է այն մարդկանց, ովքեր մտահոգ են այս երկրի ճակատագրով, որոնց հոդվածներում հարցեր են արծարծվում, որոնց լուծումը կբերի հետագա զարգացման: Նրանք հարցեր արծարծում են, որպեսզի պրոբլեմը լուծվի, այսինքն` նրանց նպատակը չարախնդալը չէ: Եթե մարդու գրչից կամ լեզվից թույն է կաթում, ես ավելորդ եմ համարում այդպիսի մարդկանց հետ բանավիճել կամ ավելորդ ջանքեր գործադրել: Ես այդպիսի պարագաներում իմ եռանդը, իմ ջանքերը կօգտագործեմ ավելի արդյունավետ: Այնպես որ, ես կարծում եմ, շատ բնական է մեր այս հանդիպումը:

- Վերջին շրջանում Ձեզ տեսնում ենք հեռուստատեսությամբ, բազմաթիվ հաղորդումներում, շփումների մեջ ժողովրդի տարբեր խավերի, տարբեր մասնագիտության տեր մարդկանց, տաքսու վարորդների հետ եւ այլն: Իմ հարցը հետեւյալն է` որ հետագայում, մոտ ապագայում եթե Դուք ընտրվեք հանրապետության նախագահ, կշարունակե՞ք այդպիսի շփումները, թե՞ կսահմանափակվեք ինչ-որ աշտարակում եւ այնտեղից կղեկավարեք:
- Նախ, ինձ համար շատ հաճելի է տեսնել Ձեր վստահությունը, բայց հիմա նախագահական ընտրությունների մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել: Ես, ընդհանրապես, համարում եմ, որ հասուն մարդը կարող է փոխել իր մի քանի սովորություն, բայց վստահ եմ, որ հասուն մարդը չի կարող ամբողջովին փոխել իր բնավորությունը, հասուն մարդը չի կարող ամբողջովին փոխել աշխատաոճը: Ես համարում եմ, որ իմ աշխատաոճին բնորոշ է մարդկանց հետ խորհրդակցելը մինչ որոշումներ կայացնելը, ինչու՞ չէ` նաեւ մարդկանց կարծիքը հաշվի առնելը, որովհետեւ, ի վերջո, այդ որոշումները, կայացվում են հանուն ինչ որ նպատակի: Եվ եթե այն մարդիկ, ովքեր ներգրավված են այդ լուրջ գործընթացում, նախ համոզված չեն այդ որոշման ճշմարտացիության մեջ, ապա նաեւ համոզված չեն, որ այդ որոշումը կիրագործվի` անիմաստ է այդպիսի որոշումներ կայացնելը: Իմ մարտական ընկերները, վստահ եմ, որ կարող են վկայել, թե մենք ինչպիսի հավատ ունեինք մեզ պարտադրված պատերազմում մեր հաղթանակի հանդեպ: Եվ վստահ եմ, որ այս հավատը հանդիսացավ մեր հաղթանակի գրավականներից մեկը: Մենք պիտի կարողանանք մեր ենթականերին, մեր քաղաքացիներին համոզել, որ ճիշտ նպատակ է ընտրված, եւ պիտի կարողանանք համոզել, որ անպայման հասնելու ենք այդ նպատակին: Եթե ինքներս վստահ չլինենք, որ հնարավոր է Հայաստանում պատրաստել բարձրակարգ մասնագետներ, մենք երբեք չենք կարող հասնել այդպիսի նպատակի: Եթե համոզված չլինենք, որ կարող ենք Հայաստանում լավ գործեր անել` երբեք չենք կարող լավ գործեր անել: Այսինքն` այլընտրանք չկա. ճիշտ ճանապարհը մարդկանց հետ խոսելն է, խորհրդակցելն է: Դուք հիմա էլ հիշատակեցիք, Ձեր հոդվածում էլ` այդ տաքսու վարորդների հետ կապված: Տեսեք, նպատակը շատ բարի է, ճիշտ նպատակ է, որ քաղաքացիներին սպասարկող տրանսպորտը պետք է լինի անվտանգ, որ քաղաքացիներին սպասարկող մեքենաները պետք է լինեն հարմարավետ եւ այլն: Եվ որոշում կայացվեց, որպեսզի հասնենք այդ նպատակին, բայց, ցավոք, այս որոշումը մինչեւ վերջ հաշվարկված չէր:

- Ճիշտ է:
- Անհրաժեշտ էր մարդկանց հետ խոսել` մարդկանց հետ խոսեցինք, հասկացանք խնդիրը, պրոբլեմը, որոշում կայացրեցինք` ժամանակ տվեցինք, որ այդ ժամանակում մարդիկ կարողանան կարգավորել իրենց գործերը:

- Պարոն վարչապետ, ես ուզում եմ արդեն անցնել հոդվածի բուն թեմային: Անշուշտ, տեսաք, որ այնտեղ չեմ շոշափել, այսպես կոչված, բարձր քաղաքականությունը, քաղաքական հարցերը, այլապես, կարող էի Ձեզ տալ հարց` ինչպիսի՞ն պետք է լինեն Հայաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունները, ինչպե՞ս պետք է լինեն Հայաստան-Ռուսաստան հարաբերությունների հետագա զարգացումները:
- Ձեր հաջորդ հոդվածում այդ հարցերը կտաք:

- Ես ուզեցի տալ հարցեր, որոնք սովորական, միջին քաղաքացին է սիրում տալ, որը, ընդհանրապես, վերաբերում է իր կացությանը եւ կեցությանը: Եվ այս առումով կրկնեմ` չնայած, Դուք քիչ առաջ ասացիք, որ հրաշալի տիրապետում եք, էլի մեկ անգամ կրկնեմ` պարոն Սերժ Սարգսյանը գիտի՞ արդյոք այսօր ամբողջ Հայաստանի տարածքում գլխավոր խնդիրները, որոնք առկա են, որոնք կեցության ու կացության հետ անմիջապես սերտ առնչություն ունեն:
- Իրոք, գիտեմ պրոբլեմները, եթե ես ասեմ, որ գիտեմ բացարձակ բոլոր պրոբլեմները, յուրաքանչյուր անհատի պրոբլեմ, յուրաքանչյուր ընտանիքի պրոբլեմ, սա մի քիչ լուրջ չի լինի, բայց այո, գիտեմ հիմնական պրոբլեմները: Գիտեք, կառավարության ղեկավարը պետական ապարատի բազմաթիվ խողովակներով տեղեկություն ստանալու հնարավորություն ունի: Սա, իհարկե, ոչ միայն հիմնական աղբյուրն է տեղեկություն ստանալու: Ամենից կարեւորը նա է, որ կառավարության ղեկավարը հնարավորություն ունի տարբեր աղբյուրներից տեղեկատվություն ստանալու եւ, իհարկե, համադրելու: Կարեւորագույն աղբյուր է քաղաքացիների նամակների հոսքը: Չափազանց կարեւոր է: Որտեղ էլ ես աշխատել եմ, անձամբ եմ համակարգել այդ նամակներում բարձրացված պրոբլեմների լուծումը: Բնականաբար, ես ֆիզիկապես ի վիճակի չեմ ընթերցելու բոլոր նամակները, դրա համար կան օգնականներ, բայց հիմնական բովանդակությանը, անշուշտ, ծանոթանում եմ: Երրորդ խողովակը` դա մարդիկ են, զուտ մարդկային շփումներն են, Ձեր ասած այցելություններն են գյուղեր, զորամասեր, քաղաքներ, գործարաններ, եւ դա ամենից արդյունավետ ճանապարհն է մարդկանց համոզելու, մարդկանց տրամադրությունը բարձրացնելու: Ես էլ մարդ եմ չէ՞, ես էլ ընկերական շրջապատ ունեմ, ես էլ մանկության ընկերներ ունեմ, ուսանողական տարիների ընկերներ ունեմ, ես էլ ունեմ երեխաներ, ընտանիք եւ այլն: Ահա այս բոլոր տեղերից էլ կուտակվում է այդ ինֆորմացիան: Եվ խնդրում եմ հաշվի առնեք, որ ես բավական երկար ժամանակ աշխատել եմ պաշտպանության նախարարությունում, ազգային անվտանգության համակարգում, ներքին գործերի նախարարությունում, այսինքն` կառույցներում, որտեղ գիտեն, ինչպե՞ս ստանալ տեղեկատվություն եւ կառույցներ, որտեղ գիտեն ո՞րն է ստույգ, իսկ ո՞րն է մասնավոր նպատակ հետապնդում: Որովհետեւ շատ պարագաներում մարդիկ փորձում են տարբեր խողովակներով ղեկավարին ապակողմնորոշել, ստանալ դրանից, միգուցե, տնտեսական օգուտ, կամ դրանով իսկ վնասել իր կարիերայի մրցակիցներին եւ այլն եւ այլն: Հնարավոր է դրանով փորձեն ինձ խաբել: Ի վերջո, սուտը շատ կարճ կյանք ունի, եւ բոլորը գիտեն, որ եթե ինձ ստում են, ես այլեւս չեմ կարող աշխատել այդպիսի մարդկանց հետ:
Անշուշտ, տեղեկատվության աղբյուրներից մեկն էլ մամուլն է, որ շատ, նույնիսկ միգուցե չափազանց ավելի շատ բարեխղճությամբ ուսումնասիրում են իմ օգնականները եւ տրամադրում համապատասխան տեղեկություն:

- Պարզ է, պարոն վարչապետ, Դուք քանիցս հայտարարել եք, որ առաջիկա հինգ տարիներին Հայաստանում աճի տեմպերը 8-10 տոկոս պետք է պահպանվեն կայուն կերպով, ի՞նչ եք կարծում, այդ կայունությանը ինչպե՞ս պետք է հասնել, որովհետեւ գիտեք` մենք ունենք մակրոտնտեսական ցուցանիշներ, բայց դրանք որոշ մասնագետներ բացատրում են, թե արդյունք են այն բանի, որ այնքան հետ էինք, որ յուրաքանչյուր քայլ, ինչ կատարում է մեր երկիրը տնտեսության ասպարեզում, արդեն իսկ շատ մեծ քայլ է երեւում, եւ դա հետզհետե կպակասի: Դուք նշում եք 8-10 տոկոսի աճ, կայուն աճ, դա ինչպե՞ս է կատարվելու:
- Գիտեք, 8-10 տոկոսը ավելի ցածր է, քան այսօրվա տոկոսները, սա` մեկ, եվ երկրորդ` իրոք, ես համարում եմ, որ 8-10 տոկոսը լուրջ տնտեսության համար չափազանց լուրջ խնդիր է: Բայց ես նաեւ մյուս կողմից շատ ուրախ եմ, որ մենք կառավարության գործունեության ծրագրում եւս ամրագրել ենք կոնկրետ թվեր, կոնկրետ ցուցանիշներ: Հակառակ պարագայում, ինչպե՞ս պետք է չափվի մեր աշխատանքը, ինչի կհասնենք` կասենք, տեսեք հասել ենք սրան, եւ սա շատ լավ արդյունք է եւ կարող ենք համեմատություններ անել եւ այլն: Միշտ, վստահ եմ, պետք է դնել կոնկրետ խնդիր, միշտ պետք է նշաձողը բարձր լինի, որպեսզի այլընտրանք չլինի: Թող ասածս վերամբարձ չհնչի, բայց մենք պետական ապարատին դատապարտեցինք ունենալու այդպիսի արդյունքներ, որովհետեւ եթե չունենա այդպիսի արդյունքներ, ապա պետք է մտածել, որ նա այլեւս հոգնել է, պետք է մտածել, որ փոխելու ժամանակն է: Այնպես որ` բարդ խնդիր է, բայց միեւնույն ժամանակ, իրատեսական խնդիր: Ինչպես ենք մենք կարողանալու դրան հասնել. եթե հաշվի առնենք նաեւ, որ մեր տնտեսության գերակշիռ մասը մասնավոր հատվածն է, եւ երկրորդ` եթե հաշվի առնենք, որ մեր աճի առյուծի բաժինը ընկնում է շինարարությանը եւ սպասարկման ոլորտին: Ես կարծում եմ, նախ մենք շատ ավելի հոգատար եւ ուշադիր պետք է լինենք մասնավոր հատվածի նկատմամբ, սա` մեկ, եվ երկրորդ` մենք պետք է խրախուսենք (լինի դա մասնավոր, թե պետական միջոց), զարգացնելու արդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունը: Այստեղ հսկայածավալ աշխատանք ունենք անելու, ունենք վճռականություն եւ սրան մենք հասնելու ենք: Անմիջապես ուզում եմ անցնել Ձեր հոդվածում արծարծված մեկ այլ մտքի եւ ասել, որ` այո, դժվար է, որովհետեւ այսօրվա տնտեսությունը 90-ականների տնտեսությունը չէ եւ նույնիսկ արդեն 2000-ի սկզբի տնտեսությունը չէ, երբ կարելի էր մեկ-երկու-երեք միլիոն ներդրումով արդեն ազդեցություն ունենալ տնտեսական աճի վրա: Եվ այսօրվա երկու-երեք-հինգ տոկոսը, անշուշտ, իր ծավալներով շատ ավելի մեծ է, քան ասենք, նախկին 10 տոկոսը, նախկին 15-20 տոկոսը: Չհամեմատենք, բայց մենք պարտավոր ենք նաեւ նոր հայացքով նայել նոր պրոբլեմներին: Եթե 90-ականների, 2000-ի սկզբի հիմնական պրոբլեմը գործարարի համար, տնտեսության զարգացման համար ֆինանսական միջոցների հայթայթումն էր, ապա այսօր Հայաստանի տնտեսությունը ֆինանսական միջոցների` չասեմ կարիք չունի, համենայնդեպս, Հայաստանի տնտեսության համար ֆինանսական միջոցները թիվ մեկ խնդիրը չեն: Խոսքս վերաբերում է խոշոր բիզնեսին:
Անշուշտ, փոքր եւ միջին բիզնեսի համար սա խնդիր է եւ մենք աշխատանքներ պետք է կատարենք, ես դրան էլ կանդրադառնամ: Այսօրվա մեր թիվ մեկ խնդիրը ծրագրեր ունենալն է` հավակնոտ ծրագրեր ունենալը: Այս կարճ ժամանակահատվածում ես հանդիպել եմ բազմաթիվ գործարարների, խոշոր գործարարների ե°ւ Հայաստանում ապրող, ե°ւ արտասահմանում, ե°ւ հայ, ե°ւ օտարազգի, մարդիկ ուզում են իրենց ֆինանսական միջոցները, իրենց փողը գործի վերածել: Եվ այստեղ չափազանց կարեւոր է ունենալ ծրագրեր` հաշվարկված, հավակնոտ, բայց միեւնույն ժամանակ` իրատեսական ծրագրեր: Այ սրա կարիքը մենք շատ ունենք: Եվ երկրորդ կարեւորագույն խնդիրը այն է, որ մենք, ցավոք, քիչ ունենք, եթե չասենք չունենք, ժամանակակից մենեջերներ, ժամանակակից կազմակերպիչներ: Սա, իրոք, մեծ խնդիր է, որ մենք պետք է լուծենք երկու ճանապարհով. պետք է բարելավենք բարձրագույն կրթության որակը եւ պետք է ամեն կերպ օժանդակենք վերազգային մեծ ու բարի համբավ ունեցող ընկերությունների մուտքը Հայաստան, որովհետեւ նրանց մուտքը ոչ միայն տնտեսական աճ է նշանակում, նրանց մուտքը նշանակում է նաեւ նոր մշակույթ Հայաստան բերել, բիզնես կուլտուրայի ձեւավորում եւ այլ հանգամանքներ: Ինչ վերաբերում է փոքր եւ միջին բիզնեսին, որը մենք անպայման պետք է խթանենք, որովհետեւ բոլոր զարգացած երկրներում փոքր եւ միջին բիզնեսը տալիս է համախառն արդյունքի մինչեւ 60 տոկոսը, նորարարությունների մինչեւ 80 տոկոսն է կիրառվում այդ ոլորտում, եւ զբաղվածության շատ մեծ խնդիր է լուծում այս ոլորտը: Մենք պիտի կարողանանք, անշուշտ, գործը կազմակերպել այնպես, որպեսզի այս մարդիկ երաշխավորված միջոցներ ունենան իրենց տնտեսությունը զարգացնելու համար:

- Դուք վերջերս էլ հայտարարեցիք, որ ուզում եք Հայաստանում չքավորներ, աղքատներ չլինեն: Իհարկե, դա մի ցանկություն է, որ բոլորս էլ ունենք, բայց տարբեր բան է, երբ ես եմ ասում այդ մասին, եւ մի այլ բան է, երբ վարչապետը եւ նախագահության թեկնածուն է ասում: Կնշանակի, որ այդ հարցում ինքը պետք է ունենա ծրագիր եւ հստակ պատկերացնի, թե ինչ միջոցներով պետք է հասնել աղքատության, չքավորության վերացմանը:
- Երբ ես ասում եմ, որ Հայաստանում պետք է աղքատությունը վերանա, որ Հայաստանում աղքատ մարդ չպիտի լինի, ես առաջին հերթին նկատի ունեմ, որ մարդն իր աշխատանքով պիտի վաստակի իր եկամուտի միջոցը: Մենք պիտի կարողանանք մարդկանց համար ստեղծել համապատասխան աշխատատեղեր: Ինչո՞ւ եմ ասում համապատասխան, որովհետեւ կարծում եմ, որ մարդիկ պիտի ասեն, որ այսօրվա վիճակն այլ է, քան 5-7 տարի առաջ էր: Այսինքն, այսօր խոսել, որ Հայաստանում ընդհանրապես աշխատանք չկա, արդարացի չէ, բոլորս էլ դրանում համոզվել ենք, եւ միգուցե առաջին հերթին պետք է համոզված լինի երեւանցին, որովհետեւ վերջերս երեւանցիները երեւի նկատել են, որ մեր շինհրապարակներում աշխատում են շրջաններից եկած մարդիկ, իսկ ես մեր մարզահամերգային համալիրում ականատես եղա, թե ինչպես Ռուսաստանից եկած շինարարներն են աշխատում այդտեղ, ինչ որ տեղ արդեն դերերը փոխվում են: Մեր կարեւորագույն խնդիրը պետք է լինի, որպեսզի մենք կարողանանք մարդկանց համար ապահովել աշխատանք` ըստ մասնագիտության: Սա է կարեւորագույն խնդիրը: Մարդը պիտի կարողանա, պիտի հնարավորություն ունենա իր գիտելիքներին համապատասխան աշխատանք ունենալ եւ իր գիտելիքներին եւ որակին համապատասխան աշխատավարձ ստանալ: Ահա այս խնդիրն է, որ մենք պետք է կարողանանք լուծել: Վստահ եմ, որ այս խնդիրը եւս լուծվող խնդիր է, որովհետեւ ճանապարհները կան, եւ մենք դրան հասնելու ենք: Գնալով լավ որակավորում ունեցող մարդն ավելի շատ եկամուտի աղբյուր է ունենալու: Սա ակնհայտ է: Բայց մենք պիտի հաշվի առնենք, որ հասարակության մեջ կան մարդիկ, ովքեր ի վիճակի չեն աշխատելու եւ, բացի այդ, հասարակության մեջ կա մի մեծ շերտ, որը զբաղված է պետական սեկտորում, պետական ծառայող է: Իմ ասածի հաջորդ բաղադրիչը կամ հաջորդ պատգամն այն է, որ մենք պետք է բարձրացնենք, անշուշտ, կենսաթոշակները, ինչի մասին արդեն մենք հայտարարել ենք, եւ պետք է, անշուշտ, մտածենք ու արդեն մտածում ենք պետական սեկտորի աշխատողների աշխատավարձը բարձրացնելու մասին:

- Ես իմ հոդվածում նշել էի, որ կենսաթոշակները 60 տոկոս ավելացնելու որոշումը կա, Դուք ավելին եք պնդել` որպեսզի 20 հազար դրամի սահմանագիծը անցնի եւ երեկ ֆինանսների նախարարի հայտարարությունից տեղեկացա, որ սահմանվել է 21.840 դրամի չափ: Դա, իհարկե, եթե համեմատության մեջ դիտենք, բավական մեծ թիվ է կազմում, բայց այդ միջոցները որտեղի՞ց եք գտնելու: Ուզում եմ ասել` բյուջեն ունի նաեւ գաղտնի անկյուննե՞ր, որտեղից հիմա օգտագործվում է, թե՞ զուտ տնտեսական, վարչական հարց է սա, թե՞ մենք իսկապես ունենք կարեւոր եկամուտներ, եկամուտի նոր աղբյուրներ:
- Գիտեք, ես ավելին պետք է ասեմ, 60 տոկոսը, անշուշտ, մեզ համար սահման չէ: 60 տոկոս լինելու է, եթե ստույգ լինենք` կենսաթոշակառուների համար 68 տոկոսով, այլ թոշակառուների համար միջին հաշվով 60 տոկոսի աճ ենք ունենալու հունվարի 1-ից, բայցեւ կառավարության ծրագրում ամրագրված է, որ 2012-ին Հայաստանում միջին կենսաթոշակը պետք է կազմի 42 հազար դրամ: Հիմա շա՞տ է 21 կամ 22 հազարը, շա՞տ է լինելու այդ 42 հազարը, ամբողջովին ապահովելո՞ւ է կենսաթոշակառուի բարեկեցիկ կյանքը, իհարկե` ոչ, եթե ես շատ միամիտ լինեի, կասեի, որ կենսաթոշակառուն կարող է այդ 21 կամ 22 հազար դրամով լավ ապրել, բայց մյուս կողմից էլ ակնհայտ է, որ 21 հազարն ավելի լավ է, քան 13 հազարը:
Եթե հնարավորություն լիներ, անշուշտ, մենք միանգամից կդարձնեինք 200 հազար դրամ եւ կասեինք` խնդիրը լուծվում է: Մենք պետք է դնենք լուծելի խնդիրներ, իրատեսական խնդիրներ, որպեսզի հանկարծ որեւէ մեկին հուսախաբ չանենք: Հիմա դառնանք նրան, թե որտեղի՞ց են այդ միջոցները, եւ արդյո՞ք մենք գտել ենք մի գաղտնի բան կամ գանձ ենք գտել: Ո°չ: 100 անգամ` ո°չ: Ուղղակի այն աշխատանքը, որ կատարել են իմ նախորդները, այն աշխատանքը, որ առաջին հերթին կատարել է հանրապետության նախագահը, հնարավորություն է տվել այսօր մի քիչ ավելացնելու պարագայում լուծել այսպիսի խնդիրներ: Մենք, անշուշտ, պրոբլեմներ ունենք, մենք, անշուշտ, խնդիրներ ունենք եւ պետք է այս խնդիրներն ու պրոբլեմները լուծենք: Մենք պարտավոր ենք ավելացնել մեր համախառն ներքին արդյունքից գանձվող հարկերը: Այսինքն` մենք պետք է բարձրացնենք հավաքելիությունը, բոլորին պետք է բերենք հարկային դաշտ, պետք է խստացնենք հարկային օրենսդրությունը, լրացնենք, ինչո՞ւ չէ` պետք է խստացնենք այն պատիժները, որ քրեական օրենսգիրքը նախատեսում է տնտեսական հանցագործությունների համար: Բայց երբեք իմ մտքով անգամ չի անցնում, թե ստիպված կլինենք կամ մենք մեր ցանկությամբ կավելացնենք հարկային բեռը: Հազար անգամ` ո°չ: Եթե մենք կարողանանք (իսկ ես վստահ եմ, որ մենք կարողանալու ենք) առավելագույնս տնտեսությունը բերել հարկային դաշտ, ապա այս խնդիրները շատ հեշտությամբ լուծվելու են: Ես իդեալիստ չեմ, ես լավ գիտակցում եմ, որ աշխարհի բոլոր ծայրամասերում միշտ բիզնեսը ցանկանում է խուսափել, միգուցե խուսափելը ճիշտ չէ` ավելի քիչ հարկեր տալ, իսկ պետությունը միշտ ջանում է ամբողջովին ստանալ այն, ինչ նախատեսված է օրենքով:
Ես գիտեմ մեր համախառն ներքին արդյունքի չափը, գիտեմ հավաքվող հարկերի չափը եւ ասում եմ, որ հավաքվող հարկերի չափը փոքր է, մենք պետք է մեծացնենք, սկզբի համար հասնենք միջին երկրների մակարդակին: Սա լինելու է իմ ամենակարեւոր խնդիրներից մեկը: Եվ այստեղ կուսակցական պատկանելիություն, խնամի, բարեկամ` որեւէ դերակատարություն չեն ունենալու: Վստահ եմ, որ այդպես է լինելու: Այնպես որ, սրանք են ճանապարհները եւ մենք հանգիստ լուծելու ենք մեր առջեւ դրված խնդիրները:

- Կարեւոր խնդիր կա, որը նոր խնդիր չէ, դեռեւս Խորհրդային Հայաստանում կար այդ` այսինքն, երկիրը համաչափ չի զարգացել եւ շրջաններ կան, որոնց եւ մայրաքաղաքի միջեւ հսկայական է տարբերությունը, նույնիսկ` անչափելի: Այս առնչությամբ վերջերս դրական մի քայլ է (բայց ինձ թվում է` շատ փոքր քայլ է) 10 մլրդ դրամի ներդրումը, որը հատկացվում է մարզերին: Իմ պատկերացմամբ, այնքան մեծ է այնտեղ կարիքը, որ հատկացնելու եք ու դա կորելու է, միգուցե, մեծ ծրագրեր են գուցե պետք, ես առաջին հերթին նկատի ունեմ այն երկրորդական քաղաքները, կամ քաղաքատիպ ավանները` խորհրդային բառապաշար օգտագործելով, որոնք զրկվեցին իրենց արդյունաբերական կարողություններից եւ որտեղ բնակչությունը շատ վատ է ապրում:
- Նախ` ոչինչ չի կորել: Եվ երկրորդ` իսկ ո՞վ է ասել, որ մեր տարածքների զարգացման միակ միջոցը այդ 10 մլրդն է: Մենք հավելյալ 10 մլրդ-ով հավելյալ խնդիրներ պետք է լուծենք, կառավարությունում արդեն ունենք կարճաժամկետ ծրագիր, թե ինչպիսի աշխատանքներ են կատարվելու մարզերից յուրաքանչյուրում մինչեւ 2007-ի վերջ: Եվ Ձեզ ասեմ, որ այդ թվերը տպավորիչ թվեր են: Ինչո՞ւ ընդհանրապես խոսեցինք այս 10 մլրդ-ի մասին, որովհետեւ վերջիվերջո Կառավարությունը գնաց Ազգային Ժողով, ավելացրեց բյուջեն, եւ ես համոզված եմ, որ մեր հարկատուները պիտի հասկանան, թե ու՞ր են գնալու, ինչի՞ վրա են ծախսվելու այս միջոցները: Դրա համար մենք պարզաբանեցինք, թե ուր ենք ուղղում այս միջոցները: Դրանց ծախսը որոշակի ուղղվածություն ունի: Առաջին հերթին մենք այս միջոցները ուղղելու ենք պատճառների, եւ ոչ թե հետեւանքների վերացմանը: Կարող եմ ավելի պարզեցնել, մանրամասնել ասածս: Այսինքն, այս միջոցները ոչ թե բաժանելու ենք հեղեղներից, սելավներից տուժածներին, այլ ամրապնդելու ենք գետերի հուները: Երեկ կառավարության նիստում մենք 1 մլրդ-ից մի քիչ ավելի հատկացրեցինք միայն Արաքս գետի հունի ամենից վտանգավոր մասերի ամրապնդմանը: Այդպիսի խնդիր ունենք Արարատի մարզում եւ անպայման միջոցներ հատկացնելու ենք, այդպիսի խնդիր ունենք Գեղարքունիքում, ու արդեն հատկացրել ենք եւ այլն: Եվ երկրորդ` իրոք հետամուտ ենք լինելու, որպեսզի մինչեւ վերջին դրամը ծախսվի ըստ նպատակի: Կարող եմ հավաստիացնել` եթե հանկարծ, Աստված մի արասցե, որ իմացա որեւէ պետական պաշտոնյա, որեւէ մարդ անազնիվ հայացքով է նայել այս միջոցներին եւ ոչ միայն այս` որեւէ պետական միջոցի, ապա կարող են վատ հետեւանքներ ունենալ:

- Երեւանը իր պրոբլեմներով շատ-շատերին է հետաքրքրում, այսինքն` նկատի ունեմ այս կուտակումները, միաժամանակյա այս շինարարական եռուն կյանքը, այս ամբողջը, որ դժգոհություն են առաջացնում: Իհարկե, մենք ունեցել ենք այսպիսի վիճակներ. հիշում եմ, երբ մայթերն էին սարքում: Եվ մենք էինք գրում, եւ մամուլի մյուս միջոցները, եւ բնակչությունն էր դժգոհ, բայց այս անգամ իսկապես անտանելի է: Հիմա կուտակումների հարցն է ինձ շատ հուզում` ինչպե՞ս անել, որ բեռնաթափվի այս քաղաքը եւ գնան շրջանները: Եթե ունենք համաչափ զարգացման ծրագիր, դա այդ է ենթադրում, չէ՞:
- Ձեր մտացածը հենց այն է, ինչ որ մենք պիտի անենք, անշուշտ, մենք պիտի կարողանանք բեռնաթափել Երեւանը: Տարածքային համաչափ զարգացումը հենց դա է նշանակում: Այսինքն` նշանակում է, որ, ենթադրենք, Տեղ գյուղում, Կոթիում, Վարդենիսում, Շիրակում եւ Երեւանում ապրողները պիտի ունենան հարմարության տեսակետից համեմատելի պայմաններ: Տարածքային համաչափ զարգացման նպատակը, ի վերջո, սա է, եւ մենք ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի մի կողմից որոշ ֆունկցիաներ Երեւանից տեղափոխենք շրջաններ, ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի խրախուսենք գործարար մարդկանց` իրենց հայացքը ուղղելու գյուղերին:

- Դիլիջա՞նը նկատի ունեք:
- Ամեն ինչը նկատի ունեմ, ե°ւ Դիլիջանը, ե°ւ Ջերմուկը, ե°ւ Ծաղկաձորը, ե°ւ ինչպես ասացի` Վարդենիսը, Գետաշենը եւ այլն, եւ այլն: Այո, պետությունը պիտի մի տեսակ խողովակաշարի դեր կատարի, կլանի իր մեջ խոշոր գումարներ եւ տարբեր խողովակներով հասցնի գյուղեր, Ձեր ասած քաղաքատիպ ավաններ եւ այլն: Երեւանն, իրոք, ունի բազմաթիվ պրոբլեմներ:
Իհարկե, Երեւանն ունի էկոլոգիական պրոբլեմ: Մենք ունենք մաքուր օդ շնչելու, զբոսնելու պրոբլեմ, ունենք խաղահրապարակների, սնկի պես աճած ավտոտնակների պրոբլեմ:
Բայց աստեղ էլ պիտի ասեմ, որ լուծման ձեւերը ճիշտ պետք է լինեն, Ձեզ էլ, ինձ էլ հայտնի է, որ հանրապետությունում երեւի մի 100 կազմակերպություն զբաղվում է ծառ տնկելով, բայց արդյունքը այդքան շոշափելի չէ, ինչո՞ւ` որովհետեւ, նախ նոր ծառ չպետք է կտրել, եւ երկրորդ, պետք է հոգ տանել, որ քո տնկած ծառը աճի, այսինքն, պետք է ոռոգման համակարգ անցկացնել, պետք է հոգատար լինել այդ շիվերի նկատմամբ, ի վերջո պետք է տնկել այնպիսի ծառեր, որոնք չեն աղտոտելու Երեւանը, որոնք շուք են տալու մեր քաղաքին:
Երեւանն, անշուշտ, ունի անօրինական շինարարության մեծ պրոբլեմ: Գիտեք, ես համարյա ամեն օր տհաճ խոսակցություն եմ ունենում քաղաքապետի հետ` այս շինարարությունը պետք է կանգնեցնել, չգիտեմ, այս կրպակը այստեղից տանել, այս մայթը մաքրել եւ այլն, եւ այլն: Չեմ ուզում որեւէ մեկին արդարացնել, բայց սա շատ բարդ լուծվող պրոբլեմ է: Բարդ լուծվող պրոբլեմ, որովհետեւ տարիների ընթացքում, հասկանում եք, կուտակվել են թույլտվություններ, տարիների ընթացքում կուտակվել են նախագծեր, եւ միշտ չէ, որ այսօր շինարարություն սկսողը հենց այսօր է թույլատվություն ստացել: Ով անօրինականությամբ է զբաղվում, ով ոչ արդար գործով է զբաղվում` ինքն էլ է դա հասկանում, ասենք, մի քանի տարի առաջ կարողացել է ինչ-որ բան ստանալ, հիմա արդեն կամաց-կամաց սկսում է իրականացնել, եւ երբ որ մոտենում, ասում ենք` ցույց է տալիս այդ թույլատվությունը: Ես որեւէ մեկին չեմ ուզում մեղադրել, ուղղակի իրականությունն եմ ասում: Այսինքն` սա հսկայական խնդիր է, մեծ խնդիր, որն իրոք պետք է կարողանանք լուծել, մենք իրավունք չունենք խեղաթյուրելու Երեւանը:
Երեւանն ունի աղբահանության շատ մեծ պրոբլեմ: Եվ այդ թեմայով իմ հարցերին արդեն տարիներ շարունակ պատասխանում են, թե այսօր, վաղը կգա ներդրող, կգա մարդ, որն այստեղ պիտի գործարան կառուցի եւ այլն, եւ այլն, որպեսզի այդ աղբահանությամբ զբաղվի, մշակի... Մենք պիտի կարողանանք շատ արագ լուծել այս խնդիրները:
Իհարկե, Երեւանն ունի տրանսպորտային մեծ պրոբլեմ, բայց այս պարագայում ավելի լավ է պրոբլեմ ունենանք, քան չունենանք, քան նման լինենք 10 տարի առաջվա Երեւանին, երբ լապտերով կարելի էր մեքենա փնտրել, բայց սա իհարկե, արդարացման համար չեմ ասում եւ, անշուշտ, այս խնդիրներն էլ մենք պետք է լուծենք, պետք է կարողանանք հանգուցալուծումներ տանք, կարողանանք այն աշխատանքը, որ կատարվում է` արագ անել: Ինչո՞ւ, օրինակ, երեք հերթափոխով չպիտի աշխատենք, այո°, երեք հերթափոխով պետք է աշխատել, որպեսզի ավելի շուտ հարմարավետություն ստեղծվի:
Բայց այստեղ ուզում եմ մեկ խնդրի վրա էլ եւ Ձեր, եւ, ընդհանրապես, բոլորիս ուշադրությունը հրավիրել. որքան էլ մենք տրանսպորտային հանգուցալուծումներ գտնենք, որքան էլ փորձենք կառավարելի դարձնել երթեւեկությունը, զուտ պետական որոշումներով կամ ֆիզիկական աշխատանքներով չենք կարող լավ արդյունքի հասնել: Մենք բոլորս` ե°ւ հետիոտնը, ե°ւ վարորդը պիտի գիտակցեն, որ երթեւեկությունը ոչ միայն շարժվել է, երթեւեկությունը նաեւ անվտանգության հետ կապված խնդիրներն են, փորձեն զիջել հետիոտնին, եւ եթե հետիոտնը ամենից բանուկ մասով անցնի, իհարկե վթարներ կլինեն: Սա իրոք մեծ խնդիր է, եւ այսօր այն պետք է լուծենք:
Երեւանն ունի բազմաթիվ այլ խնդիրներ, բազմաթիվ մեծ պրոբլեմներ` սկսած արդեն վթարային դարձած շենքերից դուրս եկած ոչ վթարային շենքերի տանիքների, վերելակների եւ այլնի պրոբլեմներով: Ես արդեն ասացի, որ կառավարության նիստում որոշում ենք կայացրել 3 մլրդ դրամ հատկացնել Երեւանի քաղաքապետարանին, որպեսզի նա թաղապետարանների, համատիրությունների, ինչու չէ` նաեւ հասարակության ներկայացուցիչների հետ միասին կարողանա ամբողջովին կարգի բերել վերելակային տնտեսությունը, թե չէ մենք այստեղ շատ մեծ պրոբլեմ ունենք: Բազմաթիվ պրոբլեմները երբեք մեկ օրում չեն լուծվելու, եւ եթե պրոբլեմները զարգացման արդյունք են, մենք այդքան շատ չպետք է դժգոհենք: Ավելի լավ է զարգացման պրոբլեմներ ունենալ, քան հետընթացի փոքր պրոբլեմներ:

- Առիթը օգտագործելով, քանի որ երթեւեկության մասին խոսեցինք, ես մի բան պետք է ասեմ` կուզենայի, որ շատերը հետեւեին մեր վարչապետի օրինակին:
- Ես էլ կուզենայի:

- Երբեմն գիշերով, երբ դուրս եմ գալիս խմբագրությունից ու նույն օրը «Հանրապետական»-ում ձեր նիստն է լինում, տեսնում եմ, որ Ձեր մեքենան անգամ կեսգիշերն անց կանգնում է կարմիր լույսի տակ: Այնինչ, երբ ջիպ կամ նման այլ հզոր մեքենա է լինում, իրեն իրավունք է վերապահում անպայմանորեն հատել ճանապարհը առանց կարմիր-կապույտ հարցնելու, եւ իսկապես անհրաժեշտ է, որ մենք դաստիարակենք նաեւ մեր հասարակությանը:
- Սեփական օրինակով:

- Այո, բայց առայժմ չեմ տեսնում, որ շատերը հետեւեն Ձեր օրինակին:
Պարոն վարչապետ, մենք խոսեցինք համաչափ զարգացման մասին: Այստեղ մենք ուղղակիորեն առնչվում ենք մի հարցի, որն ինձ շատ է մտահոգում. դա տեղական ինքնակառավարման մարմինների աշխատանքն է: Ես միտքս ավելի պարզաբանելու համար ասեմ, որ այս տարի մենք փորձեցինք գոնե Երեւանի տարածքում թաղապետարանների, համայնքների հետ աշխատել, որովհետեւ մեր ժողովրդին, հասարակ քաղաքացիներին ավելի հետաքրքրում է, ինչպես նշեցիք, տրանսպորտը, աղբահանությունը, մանկապարտեզները, դպրոցը, ի վերջո, մատակարարումների հարցը: Բայց քանի որ ընդհանուր համաչափ զարգացման մասին ենք խոսում, մենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա պիտի հենվենք կամ էլ ժողովրդավարության որոշ դրսեւորումներից հետ քաշվենք եւ նշանակովի պաշտոններ լինեն: Հարցս երկար ստացվեց, բայց անցյալ տարի մեր լրագրողները հատկապես հեռավոր շրջաններում 52 գյուղ այցելեցին: Ականատես ենք մի իրավիճակի, երբ նույն շրջանում կողք-կողքի երկու գյուղերից մեկում ավելի տանելի պայմաններ էին, քան մյուսում, պարզ մի պատճառով` տվյալ գյուղապետն ավելի գործարար մտածողություն ուներ, ավելի ձեռներեց էր, եւ կարողանում էր գյուղ պահել: Իհարկե, սրանք երկու տարբեր հարցեր են, բայց էլի մեր ընդհանուր զարգացմանն են վերաբերվում:
- Անշուշտ, մարդուց շատ բան է կախված, եւ լավ համայնքապետը, լավ գյուղապետը կարող են շատ դրական ազդեցություն ունենալ: Մենք, անշուշտ, պիտի խրախուսենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների զարգացումը, սակայն այդ ինստիտուտը նոր ինստիտուտ է եւ դեռեւս երկար ճանապարհ անցնելու կարիք ունի: Ի վերջո, ես կարող եմ ասել, որ թաղապետին, համայնքապետին ընտրում են բնակիչները, եւ եթե այդ բնակիչները դժգոհ են նրանից` թող չընտրեն, բայց սա կլինի ձեւական մոտեցում խնդրին: Կոնկրետ մայրաքաղաքում, Երեւանի մասին օրենքով, մենք շատ խնդիրներ կլուծենք: Պետության դերն, անշուշտ, պետք է շոշափելի լինի, եւ մենք պետք է այս ուղղությամբ հսկայածավալ աշխատանք իրականացնենք, մինչեւ որ վերջնականապես ձեւավորվեն ավանդույթներ, մինչեւ որ վերջնականապես իրոք ընտրվի այն մարդը, ով ցանկանում է ծառայել համայնքին:
Ես հասկանում եմ, որ Ձեր հարցը ենթատեքստ ունի. ասում եք տեղական ինքնակառավարման մարմիններ ու ասացիք, որ նրանք ավելի անթափանց են գործում, քան որոշ բարձր պաշտոնյաներ: Անշուշտ, ընկալեցի, որ Դուք նկատի ունեք, ինչու չէ, պետական ապարատը: Այստեղ էլ մենք հսկայածավալ աշխատանք ունենք անելու, մենք ի վերջո պետք է կարողանանք կառուցել ուժեղ պետություն: Ի՞նչ է նշանակում ուժեղ պետություն իմ պատկերացմամբ: Ուժեղ պետություն` նշանակում է արդյունավետ պետություն: Արդյունավետ` նշանակում է, որ պետության առաջնահերթ խնդիրը պետք է լինի` կարողանալ կազմակերպել հանրային բարիք, այսինքն` պետք է կարողանալ ձեւավորել այնպիսի միջավայր, որ անհատը կարողանա ինչ-որ բան ստեղծել եւ իր, եւ հանրության համար: Երկրորդ գործառույթն այն է, որ պետությունը պետք է կարողանա ապահովել իր անվտանգությունը, պաշտպանունակությունը, այսինքն` պետք է ունենա մարտունակ բանակ: Երրորդ գործառույթը պետք է լինի` օրենքները հստակ իրականացնելը եւ կարգուկանոն հաստատելը: Այսինքն` պետք է ունենալ օրենքի տառին հետեւող ոստիկանություն, անվտանգության մարմիններ, դատարան, դատախազություն: Ուժեղ պետության հաջորդ գործառույթը պետք է լինի մակրոտնտեսական ցուցանիշների ապահովումը, պետությունը պիտի կարողանա ապահովել տնտեսական աճ, ցածր գնաճ, բյուջեի փոքր դեֆիցիտ, այսինքն` փոքր պարտք: Պետությունը պետք է կարողանա ունենալ քիչ, այսինքն` կառավարելի ներքին եւ արտաքին պարտքեր: Պետությունը պետք է կարողանա ապահովել հանրային առողջապահություն եւ հանրային կրթություն, այսինքն` ունենա մատչելի եւ հասանելի առողջապահական հիմնարկներ եւ հանրակրթական դպրոցներ, որոնք կապահովեն աճող սերնդի բնականոն եւ բազմակողմանի զարգացումը: Եւ, ի վերջո, ուժեղ պետության գործառույթը պետք է լինի, այո, հենց այդ` տարածքների համաչափ զարգացումը: Այդ դեպքում պետական ապարատը կլինի ժողովրդի ծառան: Եվ երբ մենք կարողանանք ահա այս մակարդակին հասցնել պետական ապարատի գործունեությունը, սա շատ լավ օրինակ կլինի նաեւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների համար:
Ես շատ հեռու ապագայից չեմ խոսում. վստահ եղեք, որ ինչ-որ բաներ տեղից շարժվել են եւ, անշուշտ, շարժվելու են: Չի կարելի այսօր մեր պետական ապարատը համեմատել 90-ականների վերջի կամ կեսի հետ:

- Պարոն վարչապետ, Ձեր ասածը փոփոխությունների մի ամբողջ շարան է ենթադրում` համակարգային փոփոխություններ: Դուք այս ամենը միայնա՞կ եք անելու, միայն պետական ապարատի՞ ուժերով, թե՞ մեր հասարակությունը եւ հատկապես մեր գործարարներն էլ են Ձեզ աջակցելու:
- Գիտեք, ես մի քիչ այլ կերպ կասեի. ես մշտապես ասել եմ ու հիմա էլ կրկնում եմ` այն աշխատանքը, որ կատարվել է նախկինում, շատ լավ հիմքեր է ստեղծել, որպեսզի զարգացումն արագացվի եւ մենք փորձելու ենք արագացնել այդ զարգացումը, անշուշտ, ներգրավելով բոլորին` ե°ւ պետական ապարատին, ե°ւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, ե°ւ քաղաքական համակարգը, ե°ւ անհատներին, ե°ւ գործարարներին: Բոլորիս ջանքերը պետք է համակարգենք:
Ես ուզում եմ խոսել թիմի մասին` ընդհանրապես, թիմային աշխատանքի մասին: Ես իմ գործունեության մեջ միշտ եղել եմ թիմային աշխատանքի կողմնակից, միշտ եղել եմ մեծ թիմի մի մասնիկ, միշտ ունեցել եմ իմ թիմը եւ այս թիմային աշխատանքի մեջ տեսել եմ հաջողության գրավականը: Այսօր մենք ունենք հսկայական թիմ` ունենք մեծ կուսակցություն, գործարարների մի հսկայական բանակ, մենք ունենք արվեստագետների մի հսկայական բանակ, ակտիվ մտավորականություն, եւ վստահ եմ, որ այսպիսի թիմով անպայման հասնելու ենքլուրջ, շատ լուրջ արդյունքների: Առանձնապես ուզում եմ շեշտել գործարարների մասին: Ես վստահ եմ, որ մեր գործարարները շատ շուտով գիտակցելու են, որ իրենց բարեկեցության, իրենց, ինչու չէ, նաեւ հարստության ամենից հիմնական աղբյուրը ժողովուրդն է, իրենց աշխատողներն են, եւ նրանք պիտի շոյեն, պիտի փայփայեն իրենց եկամտի, իրենց հարստության, իրենց բարեկեցության աղբյուրը: Անշուշտ, նրանք պետք է գիտակցեն, որ իրենց համար շատ ավելի լավ կլինի, որ երկրում աղքատներ չլինեն, եւ իրենք դրանում պետք է շահագրգռված լինեն, որովհետեւ, ինքներդ եք հասկանում` եթե կան սոված երեխաներ` հարուստի երեխան չի կարող երջանիկ լինել: Անշուշտ, նրանք պետք է զբաղվեն բարեգործությամբ, բայց պետք է զբաղվեն ճիշտ բարեգործությամբ, այսինքն` նրանք պետք է մաս հանեն իրենց եկամուտներից, իրենց շահույթից, այլ ոչ թե հարկերից խուսափելու եղանակով` այն, ինչ որ պետությունը կարող էր անել, տան մարդկանց: Այդ բարեգործությունը պետք է լինի, անշուշտ երկարաժամկետ, բարեգործությունը չպիտի լինի ընտրությունից -ընտրություն, միջոցառումից-միջոցառում, մարդ ներքին պահանջ պետք է ունենա բարեգործություն կատարելու: Վերջիվերջո, հարուստ մարդիկ պիտի հստակ հասկանան, որ փող ունենալը շատ իրավունքներ չի նշանակում, փող ունենալը շատ պատասխանատվություններ է նշանակում, եւ այդ պատասխանատվության կրողը իրենք պետք է լինեն: Եվ վերջինը` բոլոր հարուստները պետք է հասկանան, որ փողը չի կարող պատճառ լինել, որպեսզի նրանք հայտնվեն դրախտում: Այսինքն` փող ունենալը դեռ չի նշանակում, որ նրանք դժոխք չեն գնալու, իսկ դժոխք չգնալու միակ, ամենաճիշտ ճանապարհը` մեղքերը քավելն է, ապաշխարելը, իսկ ավելի լավ է` ընդհանրապես մեղք չգործել:

- Պարոն վարչապետ, մենք գտնվում ենք նոր ավարտված ընտրությունների եւ գալիք ընտրությունների արանքում: Շատ կարճ ժամանակամիջոց է, ի±նչ գլխավոր հարցեր եք տեսնում Ձեր առաջ:

- Անկեղծորեն եմ ասում` հարցին, թե ո՞վ հաղթեց խորհրդարանական ընտրություններում, անմիջապես հետեւում է պատասխանը` Հանրապետական կուսակցությունը: Ոչ, Հանրապետական կուսակցությունը խորհրդարանական ընտրություններում տարավ առավելագույն քանակի քվեներ, իսկ հաղթեց Հայաստանի Հանրապետությունը: Հայաստանը, իրոք, մեծ օգուտներ ունեցավ այսպիսի ընտրություններ անցկացնելու արդյունքում: Իսկ հիմա, ինչպես ասում են, դեռեւս ծաղիկներն են, մենք պիտի կարողանանք բերքը հավաքել: Եվ որպեսզի կարողանանք առատ բերք հավաքել, պետք է կարողանանք անցկացնել լավ նախագահական ընտրություններ, որ իր որակով չի զիջի խորհրդարանական ընտրություններին:

Շատ մարդիկ կարող են շատ բաներ ասել, գիտեք, ընդհանրապես, բնական է, եթե կուսակցությունը, որ քիչ քվեներ է տարել, կարող է դժգոհ լինել եւ փորձել տարբեր բաներ խոսել: Ինձ մի ուրիշ բան է ուրախացնում, բոլոր ուսումնասիրությունները եւ մեր տեղի մասնագետները, եւ արտասահմանյան, խոսում են այն մասին, որ մեր բնակչության գրեթե կեսը համարում է, որ տեղի են ունեցել արդար ընտրություններ, սա շատ ոգեւորող բան է: Մյուս ոգեւորող հանգամանքն այն է, որ մեր բնակչության միայն 40 տոկոսն է համարում, որ երկրում զարգացում չկա. 60 տոկոսը բավականաչափ լուրջ, շատ լուրջ թիվ է: Սա ինձ մղում է այն կարծիքին, որ, այնուամենայնիվ, հնարավոր է իրականացնել լուրջ բարեփոխումներ, այնուամենայնիվ, հնարավոր է այս լավ հիմքի վրա ապահովել առաջընթաց: Ես այստեղ մի հարց էլ եմ ուզում ինձ համար տեսնել, կարծում եմ, եթե ոչ բարձրաձայն, միգուցե ներքուստ այդ հարցը տալիս եք` ի՞նչ ես արել այս ընտրություններից հետո: Այս հարցին կպատասխանեմ հետեւյալ կերպ: Նախ պատասխանեմ, թե ինչ չեմ արել:

- Հետաքրքրական է:

- Աստված վկա է, որ վատ բան չեմ արել: Ես ընդամենը հինգ ամսից մի քիչ ավել եմ աշխատում եւ անլուրջ կլիներ, եթե այսօրվա իրավիճակը ինձ վերագրեմ: Մենք արդեն ունենք 12 տոկոսից ավելի տնտեսական աճ: Ի±նչ եմ կարողացել անել` չեմ խնայել ոչ ինձ եւ ոչ էլ իմ շրջապատին: Աշխատել եմ, շատերը կարող են վկայել` մինչեւ որ ժամը եւ ինչպես: Սա, կարծում եմ, չափազանց էական հանգամանք է, երբ մարդ կաշվից դուրս է գալիս, որպեսզի կատարի իր առջեւ դրված խնդիրը: Բայց ամենից կարեւորը, որ արել եմ, դա այն է, որ մեկ անգամ եւս համոզվել եմ, թե վերջին տարիների կատարած աշխատանքը, առաջին հերթին հանրապետության նախագահի գլխավորությամբ, հնարավորություն է տալիս վստահ լինելու, որ Հայաստանը վաղը լինելու է շատ ավելի լավը, քան այսօր եւ համոզվել եմ, որ կարող եմ սրանում համոզել արդեն ոչ թե ընկերներին, իմ մեծ թիմին, իմ կուսակցական ընկերներին, այլ նաեւ մեր ժողովրդին: Եվ երբ եթե ոչ համոզմունքը, ապա գոնե հույսը կա, մեր խնդիրները շատ ավելի հեշտ են լուծվելու: Սա է այն կարեւոր բանը, որ հասցրել եմ անել:

- Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ, կրկին շնորհակալություն եմ հայտնում այս առիթի համար: Կաշխատեմ հետագայում այլ հարցեր էլ տալ:

- Շնորհակալ եմ եւ ակնկալում եմ, որ Դուք պարբերաբար կունենաք հարցադրումներ: