Ձեր վստահելի աղբյուրը

Յուրաքանչյուր մայր նշված փաստով ուրախ կլինի: Տվյալ դեպքում խոսքը հայուհու մասին է, իսկ խոստովանությունը` նրա զույգ որդիներինը: Երջանիկ մոր տղաները սովորում են երկրորդ դասարանում, իսկ վերնագրված նախադասությամբ ընդամենը ավարտել են իրենց շարադրությունը` անտառային զբոսանքի մասին:

«Երբ վերադարձանք, մայրիկս շատ երջանիկ էր, որովհետև մենք թմրանյութ չէինք օգտագործել»: Սա տարօրինակ միտք չէ: Տարօրինակ է, որ այն շատ օրինաչափ է: Այս մտքին երեխաները հանգել են` դիտելով «Կլոն» սերիալը: Չպատմեմ, քանի որ մի-երկու դրվագի նկարագրությամբ չենք պրծնի:

Չեմ գովում խորհրդային ժամանակները(այն չսիրողներին չվանելու համար), բայց պիտի ասեմ, որ կրթական համակարգն ու դաստիարակությունը դրված էին նպատակային ռելսերի վրա: Չքննարկենք այժմ, թե ինչպիսին կամ որն էր այդ նպատակը: Տվյալ դեպքում կարևորն այն է, որ դաստիարակչական և կրթական մեթոդները ձգտում էին ուղղորդվել դեպի այդ նպատակները: Իդեալոգիա, որի պրոպագանդան չէր հանգստանում ո°չ դասագրքերում, ո°չ արտադասարանային ժամանցներում ու ընթերցանության հանձնարարականներում, ո°չ էլ իհարկե` հեռուստատեսությամբ: Ինչևէ:

Մի պահ հանգիստ թողնենք նաև այժմյան դասագրքերը, դրանց«տարերային և նպատակավրեպ լինելը, որովհետև կրթադաստիարակչական նպատակը, որին պետք էր հասնել դրանցով, այսպես թե այնպես` դրված չէ (Կարդա` «Վատ ժառանգություն» հոդվածը «Panorama.am» թերթի ռուսալեզու տարբերակի առաջին համարում):

Այս պարագայում արդեն ավելորդ է խոսել անգամ մեթոդական գրականության կամ ձեռնարկների մասին, որովհետև ցույց տալ, թե ինչպես պետք է անել մի «բան», երբ հայտնի չէ, թե «բանն ինչումն» է ` իրոք անհնարին խնդիր է:

Անցնենք դաստիարակության «այլընտրանքային» ձևերի ուսումնասիրմանը: Պայմանականորեն «այլընտրանքային» եմ անվանել այն գործոններն ու սուբյեկտներին, որոնք դուրս լինելով պետական կրթական միասնական ու նպատակաուղղված քաղաքականությունից, այնուամենայնիվ էական և որոշիչ ազդեցություն են ունենում սերունդների և անձերի ձևավորման և հասարակության մեջ նրանց` այս կամ այն կերպ դրսևորման վրա:

ա. ՈՒսուցիչ: Զարմանալ պետք չէ, քանի որ ուսուցիչը, որ չգիտե, թե ում և ինչպես պիտի դաստիարակի, այո` ընդամենը «այլընտրանքային» դաստիարակության աղբյուր է: Չունենալով աչքի առաջ «կերպար», որի նմանը ինքը պետք է կերտի իր աշակերտից և չունենալով ուղեցույցներ, որոնցից օգտվելով ինքը պիտի հասնի իր աշակերտի այդ «կերտվածքին», ուսուցիչը ստիպված է օգտվել իր ձեռքի տակ եղածից. մնում են իր սեփական աշխարհայացքը, իր սեփական մարդկային կերպարը, իր կյանքի փորձն ու օրինակները: Այսպիսով` այժմ յուրաքանչյուր այդպիսի ուսուցիչ ունի մի' ճշմարտություն` իրենը, և մի' կերպար, ում արժե նմանվել ` ինքը: Եվ այս նպատակին են ծառայում  ուսուցչի(ների) դաստիարակչական նկրտումները:
Սա դեռ ուսուցիչները. Դասատուներին դասագրքերի հետ` առայժմ հանգիստ կթողնեմ:

բ. Շրջապատը: Այստեղ պետք է պարզապես կարողանալ գոյատևել, որովհետև պատկերացնու±մ եք, թե տարբեր ընտանիքների, տարբեր ուսուցիչների տարբեր հաջողությամբ տված դաստիարակության արդյունքները որքա°ն տարբեր պետք է որ լինեն: Քավ լիցի, չեմ ասում` վատ. ասում եմ` տարբեր: Իհարկե, որքա~ն ավելի ողջունելի են տարբերությունները միօրինակ նույնություններից, սակայն ուրեմն որքա~ն հասունություն և սեփական ջանք (կամ` նպատակաուղղված դաստիարակություն) է պետք, որպեսզի նրանցից յուրաքանչյուրը պատրաստ լինի ընդունելու մյուսի` իրենից տարբեր լինելու ու միաժամանակ նույնպիսի իրավունքների տեր լինելու ճշմարտությունը: Եվ ինչպես ոմանք փորձում են այս տարբերությունների մեջ երևան հանել իրենց յուրահատուկ լինելը և փորձում են ինքնահաստատվել, այնպես էլ շատերը խեղդում են իրենց դրսևորումները, որպեսզի, ինչպես բոլորը, պարզապես աննկատ գոյատևեն... Այժմեական «այլընտրանքային» դաստիարակության էական և ամենաազդեցիկ գործոն, ինչպիսին շրջապատն է, ամենևին էլ նպատակաուղղված չէ անհատի ինքնաարտահայտման և ինքնաարժեվորման դրսևորումները խրախուսելուն. ստացվում է ինչպես պատերազմում` հաղթում է ուժեղագույնը: Մնացածը դառնում են` «ոնց որ բոլորը, մենակ ես չէի, սաղն էլ արեցին, ասեցին...»:

գ. Հեռուստատեսություն: Յուրաքանչյուրը, ով ուժեղագույններից չէ կամ սովոր (դաստիարակված, ինքնադաստիարակված և հմտացած) չէ շրջապատի դժվարությունները հաղթահարելուն, միևնույն ժամանակ կարիք ունի (մարդ է) հասկացված, ընդունված, գնահատված, կարևորված լինելու այն միջավայրում, որում ապրում է, գնում է հեշտ ճանապարհով` դեպի մենություն ու անուրջներ: Եթե այս ճանապարհին սկսի տարբեր գրքեր ուսումնասիրել, էլի լավ է: Սակայն հիմնականում հեշտ ճանապարհ ընտրողները գնում են նաև հեշտագույնով` օրինակ հեռուստատեսություն: Եվ ‎‎չընտրված ֆիլմերը, սերիալները, գովազդները, հաղորդումները դառնում են այս խմբի ամենաոչպահանջկոտ «այլընտրանքային» դաստիարակները:

Հիմա երբ այդ աչքով նայենք հեռուստատեսությանը, հասկանալի կդառնա, որ դրանից ծնողական սպասելիքները նույնքան պիտի լինեին, որքան և երեխայի դպրոցից, ընկերներից և ցանկալի շրջապատից:

դ. Ընտանիք: Թերևս պետք էր առաջինը անվանել, սակայն այս անգամ այն չվերլուծենք. պարզապես անցկացնենք նախորդ թվարկած դաստիարակչական գործոնները ընտանիքով և կրկին դրանք վերագնահատենք: Եթե դպրոց, ընկեր, շրջապատ ինչ­որ կերպ, փոխփխելով կամ լրացնելով հնարավոր է դեռ վերահսկել, ապա թերևս քիչ ծնողներ կդիմանան այն լարվածությանը, երբ օրվա ընթացքում վերջապես «թուլանալու» ու հանգստանալու, հեռուստատեսությամբ մի երկու «թեթև» բան նայելու փոխարեն` պետք է նաև հետևեն ու վերլուծեն, թե ինչ է «սովորեցնում» կամ ինչպես է «դաստիարակում» երեխային հեռուստատեսությունը:

Եվ ընդգծենք` ընտանիքի մեծերին բաժին ընկած փորձությունները ամենևին էլ փոքր չեն փոքրերիններից. ընտանիքը, աշխարհ բերած երեխայի ուսուման ու ապագայի պատասխանատվության բեռը, իր աշխատանքը, իր շրջապատը, այսօրվա հացն ու վաղվա ամեն ինչը...: Դեռ ավելացրեք մեծերի` դրանց տված գնահատականը:

Ուրեմն հանգիստ կարող ենք ենթադրել, որ բացի դեպքերից, երբ երեխան բավական ազատ տնօրինում է իր շրջապատը, հեռուստալիքներն ու հետաքրքրությունները իր միայնակության ժամերին, նաև միանգամայն «լեգիտիմ» օգտվում է մեծերի հանգստի իրավունքի` գոնե հեռուստատեսային դրսևորումներից:

Վերադառնանք շարադրությանը: Փաստորեն երկվորյակները ճիշտ էին ընկալել թմրանյութերի` երեխայի կողմից դրանց օգտագործման ահասարսուռ ազդեցությունը ծնողի վրա, արել էին միանգամայն հասուն վերլուծություն և իրատեսական հետևություն. այո, իրենց մայրիկը միանգամայն երջանիկ պիտի դիմավորեր անտառ, թեկուզ և մտքով, գնացած-­եկած իր ութամյա տղաներին, որ այսքան փորձություններով անցել, սակայն «թմրանյութ չէին օգտագործել»:

Գոնե: