Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մշակույթի նախարարության պաշտոնական կայքում զետեղված հնգամյա «Մշակույթի հանրահռչակման ծրագիրը» (արտերկրում հայ մշակույթի հանրահռչակում, Հայաստանում հայ մշակույթի հանրահռչակում) բավականին խոստումնալից է, սակայն հազիվ թե այն ամբողջությամբ իրականություն դառնա: Հնարավոր է, որ ինչ-ինչ կետեր կյանքի կոչվեն, սակայն մի՞թե կիսատ-պռատ գործով հնարավոր է հասնել վերջնական նպատակի` մշակութային արժեքների պահպանում, հանրահռչակում, հայկական մշակույթի եզակիության ու առանձնահատկության այլ ազգերի մշակույթների նկատմամբ ապացուցում, մեծ եկամուտ ապահովող զբոսաշրջիկ խմբերի ուշադրության գրավում և այլն:

Ծրագիրը սահմանում է մշակույթի հանրահռչակման հիմունքները, առաջ է քաշում հանրահռչակման այնպիսի համապարփակ միջոցներ, որոնք կնպաստեն քաղաքացիական դինամիկ հասարակության և հայ ժողովրդի համար հոգևոր հարուստ կենսաոճի ստեղծմանը:

Հայաստանի մշակույթի արտաքին հանրահռչակում ծրագրի նպատակն է նպաստել Հայաստանի վարկանիշի վրա բացասաբար ազդող հիմնական անցանկալի գործոնների ազդեցության նվազմանը և հայկական մշակույթի ու Հայաստանի, որպես հնամյա, միևնույն ժամանակ նոր մշակութային բացահայտումների վայրի նկատմամբ միջազգային հետաքրքրության, հայկական մշակույթի դերի ու նշանակության բարձրացմանը նաև համաշխարհային մշակույթի շրջանակներում:

Իսկ ինչպե՞ս ենք փորձում բարձրացնել հայկական մշակույթի դերը համաշխարհային մշակույթի շրջանակներում. անճաշակ «երկնաքերերո՞վ», հին արժեք ներկայացնող կառույցի «ավերմա՞մբ» ու նորի կառուցմա՞մբ` «եվրոպական չափանիշներին համապատասխան», թե՞ բազմադարյան պատմություն ունեցող եկեղեցիների և մշակութայի այլ հուշարձանների վերականգման համար պետական բյուջեից հատկացված գումարները «ուտելով»: Ինչպե՞ս: Կարծում եմ շատերին է հետաքրքրում այս հարցերի պատասխանները, սակայն ոչ ոք չի կարող հստակ պատասխանել:

«Ես ինչ իմանամ: Ասում են սա են վերանորոգում, նա են վերանորոգում, որ տուրիստներ գան ու հիանան, բայց բան էլ չկա վերանորգված, կամ էլ կիսատ-պռատ է: Գնում ես մի հուշարձան, կամ կիսաքանդ է, կամ, իբր թե, վերանորոգում են, կամ էլ չի գործում ու շուրջը աղբանոց է: Սա է մեր իրականությունը»,- ասաց երևանցի տիկին Աննան, ով օրեր առաջ իր արտասահմանցի հյուրերին տարել էր մի քանի «տեսարժան վայրեր», սակայն հիասթափված հետ վերադարձել:

«Ամռանը ցանկանում ես գնալ բնության գիրկ` մաքուր օդ, հանգիստ վայելելու, սակայն ավելի շատ ես անհանգստանում ու հոգնում: Նախ` գնում ես ու մինչև տեղ հասնելը` ամեն մեկն իր համար գումար է պահանջում` քառակուսի մետրի համար այսքան պետք է մուծես, ավտոմեքենայի կայանման համար այսքան ու այսպես անվերջ, այնուհետև` փորձում ես գոնե մի փոքր մաքուր տեղ գտնես, որ կարողանաս մի ժամ մաքրելուց հետո նստես: Այսքանից հետո դե արի ու հանգստացի»,- ասաց մեկ այլ երևանցի:

Այն, որ մենք` հայերս, թափում ենք ու չենք ցանկանում հավաքել, եթե մեր տան շրջակայքը չէ, դա փաստ է, ու այստեղ չենք կարող մեղադրել ոչ մեկին, այլ միայն ինքներս մեզ: Սակայն եթե պետության մոտեցումը, վերաբերմունքը մեր բնության, մշակութային հուշարձանների նկատմամբ այլ լիներ, միգուցե մարդկանց վերաբերմունքն էլ այլ լիներ: Չենք կարող ասել:

Հայաստանում հայ մշակույթի հանրահռչակում ծրագրի նպատակն է առաջիկա հինգ տարիների ընթացքում հասնել Հայաստանի բնակչության տարբեր շերտերի շրջանում հայկական մշակութային ժառանգության վերաբերյալ իրազեկության զգալի բարձրացմանը, ինչպես նաև մշակութային կյանքում հասարակության լայն շերտերի իրական ներգրավվածությանը:
Իսկ ինչպե՞ս բարձրացնել իրազեկությունը, եթե դու էլ չգիտես` թե այդ եկեղեցին որ դարով է իրականում թվագրվում` 8-րդ, 12-րդ, 15-րդ, թե 21-րդ: Միջնադարյան հայտնի Տաթևի եկեղեցու հատակը վերանորոգելուց հետո թուրքական համամի ուզոռներ ունեցող սալիկներով է ծածկվել: Դա արի ու բացատրի, որ դա բազմադարյան պատմություն ունեցող հայկական եկեղեցի է: Նման «խեղաթյուրումների» շարքը կարող ենք թվարկել:

«Հայկական մշակույթին բնորոշ է առանձնացվածությունը և ինքնամփոփությունը, ինչը թեև նպաստել է դարերի ընթացքում նրա տեսակի պահպանմանը, այնուհանդերձ, այժմ խոչընդոտում է հայկական մշակույթի «բացվածությանը» դեպի աշխարհ, դեպի մյուս մշակույթները»: Այս նախադասությունը մեջբերված է «Մշակույթի հանրահռչակման ծրագրից»:

Իսկ ուզո՞ւմ ենք մենք դուրս գալ այդ «ինքնամփոփությունից» ու ինտեգրվել ժամանակակից աշխարհին: «Լավ է, որ ձգտում ենք ավելիին, փորձում ենք դառնալ ավելի ժամանակակից, բայց մի՞թե դա պետք է անենք մեր «ես»-ի հաշվին, դարերի խորքից եկող մեր ավանդույթների, ժառանգության ոտնահարման հաշվին: Իհարկե, ոչ: Դրա համար պետք է այլ քայլերի դիմել` պահպանել հինը ու ստեղծել նորը, բայց այնպես, որ դրանք չխանգարեն մեկը մյուսին: Ճիշտ է, մենք չպետք է դոփենք նույն տեղում, պետք է առաջ գնանք, զարգանանք, բայց ամեն ինչ պետք է արվի օրենքով, ինչը մեզ մոտ բացակայում է»,- ասաց տիկին Անահիտը:
Ինքնամփոփությու՞նս որն է. ունենք մերը` չենք պահպանում, չենք ներկայացնում, չենք զարգացնում: Ունենք օրենքներ, բայց օրենքները կատարողներ կամ կատարմանը հետևողներ….

«… Այժմ խոչընդոտում է հայկական մշակույթի «բացվածությանը» դեպի աշխարհ, դեպի մյուս մշակույթները». դա՞ է որ: Իսկ եթե յուրաքանչյուրն ունենա, իմանա իր տեղն ու դերը, իր պարտականություններն ու դրանք կատարելու անհրաժեշտությունը, գուցե մեր մշակույթն այս օրին չլինե՞ր: Չգնայինք` գային: