Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում փորձագիտական, լրագրողական ու գիտական շրջանակներն այնքան են տարվել իրենց ամենօրյա գործունեությամբ, որ աչքաթող են արել հարևան Ադրբեջանում ծավալված` իր նշանակությամբ պատմական գործընթացը: Այո, այո` գործընթացը, իսկապես, պատմական է, որովհետև այնտեղ մտավոր ունակություններով քիչ թե շատ աչքի ընկնող անձինք ձեռնամուխ են եղել «Ադրբեջանի իրական պատմության» կերտմանը: Որքան էլ տարօրինակ թվա, գործընթացի մեկնարկը տվել է ինժեներ Նաջաֆ Հուսեյնովը:

«1նյուզ.ազ»-ում հրապարակած իր հոդվածում ադրբեջանցի ինժեները արդարացի դժգոհություն է արտահայտել հայրենի պատմաբանների հասցեին, ովքեր մինչ օրս այդպես էլ չեն կարողացել նկարագրել (հասկանալ` հորինել) սեփական ժողովրդի պատմությունը: Միանգամից նկատենք, որ այս հարցում Հուսեյնովը միանգամայն արդարացի է դժգոհում: Իսկ ահա մյուս հարցերում ու պնդումներում նրա մոտեցումները շատ քիչ են տարբերվում սեփական ինքնության որոնումների ընթացքում մոլորության մեջ հայտնված իր հայրենակիցներից:

Եվ ահա, այս նորահայտ «պատմաբանը», դիտարկելով ադրբեջանցիների ծագման հարցը, եզրակացնում է, որ «ազերի» ինքնավանումը նշանակում է «Ազերի որդիներ» («дети Азера») և զրադաշտական ծագում ունի: Սա, ըստ էության, ինժեներ Հուսեյնովի ամենաանմեղ մտահանգումն է: Մյուս դեպքերում նա պարզապես փայլում է շիզոֆրենիա հիշեցնող դրսևորումներով` վատ ընկալունակություն, պարանոյիկ ու ֆանտաստիկ բնույթի ապուշություն, անկանոն միտք ու տրամաբանություն (տես` հոգեբանության ցանակացած բառարան):

Իսկ ի՞նչ է ասում պարոն ինժեներ-պատմաբանը: Նա հետաքրքիր մեթոդոլոգիա է ընտրել: Նա հիմք է ընդունել ամերիկացի գրող Այզեկ Ազիմովի գեղարվեստական ստեղծագործություններից մեկը` «Մերձավոր Արևելք. պատմության 10 000 տարի», որտեղ հեղինակն անդրադարձել է շումերական, աքքադական ու ասորական քաղաքակրթությունների պատմության առանձին դրվագների: Եվ ահա, մեջբերելով այս գրքից մի հատված, որտեղ խոսվում է ասորական առաջին կայսրության հիմնադրի Աշուրուբալիթի (Ашшурубаллит) թոռան, կայսրությունը բարգավաճման հասցրած արքայի` Սալմանասար I-ի (Салманасар I) մասին` նշելով, որ ասորական տարբերակում նրա անունը Սուլմանուազարիդ է (Сулмануазариде I), իսկ Սալմանասարը թագավորի անվան Աստվածաշնչում ներկայացված տարբերակն է: Գրքի մեջբերված հատվածում Այզեկ Ազիմովը նաև գրում է այն մասին, որ Սուլմանուազարիդ I-ը վերադարձրել է այն բոլոր տարածքները, որը կորցրել էր Շամշիադադ I-ը: Այսքանը: Հենց այս նյութի վրա էլ ինժեներ Նաջաֆը կառուցում է իր տեսությունը:

Տեսությունը շատ կարճ է ու մատչելի. Շամշիադադը Միջագետք է գնացել Կովկասի լեռներից մ.թ.ա. 1800 թվականին, իսկ Աշուրուբալիթը նույնկերպ Կովկասից իջել է Միջագետք մ.թ. ա. 1700 թվականին, «Սուլմանուազարիդը» թարգմանաբար նշանակում է «ազերիների տեր», «Ասորեստանը» («Ассирия») հնչյունաբանորեն կապված է «ազերի»-ի հետ:

Հետեևությունները հեղինակը թողել է ընթերցողին: Այսինքն` այս հիմարությունը ընթերցելու դեպքում պետք է հանգել այն եզրակացությանը, որ ժամանակակից ադրբեջանցիները մարդկային քաղաքակրթության մեջ առաջին պետական կազմավորումների` Միջագետքի պետությունները հիմնադրողների նախահայրերն են:

Միևնույն ժամանակ Նաջաֆ Հուսեյնովը գայթակղությանը չի դիմանում ու հայտարարում է ադրբեջաներենի ու շումերական լեզվի նմանության մասին: Այս հայտնագործությունից (խնդիր չի, որ ոչ մի հիմնավորման փորձ էլ չի արվում) հեղինակն առաջարկում է պատմաբաններին հետազոտական աշխատանքներ կատարել իր ներկայացրած անառարկելի փաստերի ուղղությամբ:

«Վաղուց հասել է Ադրբեջանի իրական պատմությունը գրելու ժամանակը»,- մտահոգվել է նորահայտ «պատմաբանը»` նշելով, որ մինչ օրս ադրբեջանցիների շրջանում ազգածագման վերաբերյալ տարբեր կարծիքներ են հնչում:

Չնայած Նաջաֆ Հուսեյնովի հիմարություններին` չենք կարող չհամաձայնել, որ ադրբեջանական ժողովրդի միասնական պատմություն, իսկապես, չկա և այդ ուղղությամբ ադրբեջանցիներն, իսկապես, թերանում են: Չնայած, մյուս կողմից, պետք է ընդունել, որ իրավիճակը ամենևին էլ դյուրին չէ: Չէ՞որ անհրաժեշտ է հորինել այնպիսի մի լեգենդ, որը պետք է ապացուցի, որ ժամանակակից Ադրբեջանը իրավահաջորդն է թե’ պատմական Ատրպատականի (իրանական ժողովուրդներով բնակեցված թագավորության), թե’ պատմական Աղվանքի (կովկասյան ժողովուրդներով բնակեցված տարածք), ցույց տալ, որ ադրբեջանցիների նախնիները միջնադարում Կովկաս են ներթափանցել Միջին Ասիայից, սակայն ժամանակին ապստամբել են Հռոմեական կայսրության դեմ: Մի խոսքով` հակասությունները շատ են, ուստի ավելի լավ է խաչ քաշել ամեն ինչի վրա, մոգոնել նոր միֆ, որը կտարրալուծի մյուսներին:

Հավանաբար, ինժեներ Հուսեյնովը հենց այդ նպատակով է առաջ քաշել ասորիների` ազերիներից սերելու վարկածը: Մնում է միայն ասվածը համոզել իրենց` ասորիներին ու համաշխարհային գիտությանը, որը չգիտես ինչու, արդեն մի քանի հազարամյակ մոլորության մեջ է: Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա ինչպես և ցանկացած ավտորիտար երկրում, այնտեղ երբեք էլ համոզելու խնդիր չի եղել: Եթե անհրաժեշտ է, կարելի է համոզել ու հավատալ, որ ասորիներն են առաջացել թյուրքախոս ադրբեջանցիներից, այլ ոչ վերջիններս` սև և սպիտակ ոչխարներից (գիտական լեզվում` կարակոյունլու և աղկոյունլու):