Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Մենք ազգովի կանգնած ենք շատ լուրջ քաղաքական և պատմական որոշման առաջ: Երբ օգոստոսի 31-ին հրապարակվեցին հայ-թուրքական արձանագրությունները, այդ օրվանից մենք կանգնեցինք փաստի առաջ. հնարավոր չէ ոչ մի բան փոխել»,- «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի կողմից կազմակերպած Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները թեմայով քննարկման ժամանակ ասաց հիմնադրամի խորհրդի նախագահ, նախկին արտաքին գործերի նախարար Վարդան Օսկանյանը:

Նա ասաց, որ այդ փաստաթղթերին ծանոթանալուց անմիջապես հետո եկել է մի եզրակացության` փասատաթղթերը կամ ինչ-որ մի տեղ բանակցվել են ինչ-որ մեկի կողմից, իհարկե, Թուրքիայի մասնակցությամբ և պարտադրվել հայկական կողմին, կամ հայկական կողմը բանակցել է այդ փաստաթղթերը, ու համոզված է եղել, որ Հայաստանի ամբողջ ապագան, հետագա զարգացումը կապված է միայն հայ-թուրքական սահմանի բացման հետ: «Այլ կերպ չեմ հասկանում այդ փաստաթղթերի տրամաբանությունը: Թուրքերին տրվում է այն, ինչ-որ ցանկացել են 17 տարի: Սակայն հայերս պետք է ազգովի գիտակցենք, որ եթե սահմանը բացվի, ապա դա արվում է մեր կողմից ճակատագրական շատ լուրջ զիջումների հաշվին»,- ասաց նախկին արտգործնախարարը:

Նա չի կարծում, որ սահմանների փակ լինելու պատճառով է Հայաստանը ոչ ժողովրդավար, այլ նա մեղադրեց նախորդ և այսօրվա իշխանություններին, ովքեր չեն կարողացել սերմանել ժողովրդավարություն:

«Ես համոզված եմ, որ եթե մեր կողմից այդ հապճեպությունը, հրապարակայնությունը, գիշերային դիվանագիտությունը, գործընթացում այլ երկրների ներգրավածություն չլիներ (խոսքը Շվեյցարիայի մասին չէ), հնարավոր էր փաստաթղթերում առկա կետերի 80 տոկոսը թողնել նույնը, 20 տոկոսը ենթարկել փոփոխությունների, որոնք ընդունելի կլինեին նաև Թուրքիայի կողմից: Չպետք էր այդ ամբողջական փաստաթուղթը ժողովրդի առաջ դնեին: Թող շարունակեին աշխատել, 1-2 տարի հետ բացել սահմանը»,- ասաց «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի խորհրդի նախագահը: Նրա խոսքերով, թեև նախկինում էլ հայկական կողմի վրա եղել են ճնշումներ, բայց իշխանությունները մերժելու քաղաքական կամք են ունեցել:

Նա արձանագրությունների վավերացումը` առանց որևէ փոփոխության ենթարկելու, անընդունելի է համարում: Վ. Օսկանյանը հայաստանյան իշխանություններին միանշանակորեն պարտվողի դերում է տեսնում: Ըստ նրա, արձանագրությունների ստորագրմամբ Հայաստանը ճանաչում է ոչ միայն Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը, այլ զիջում է հայ ժողովրդի պատմական իրավունքները, կորցնում է պատմական արդարության վերականգման թեկուզ ձևական հնարավարությունը: Բանախոսը նշեց, որ այսօր հենց Թուրքիան կարիք ունի սահմանը բացելու, սակայն դա ցանկանում է անել հայկական կողմի զիջումների գնով: «Ես երբեք ռիսկ չէի անի նման փաստաթուղթ դնել ժողովրդի առաջ, երբեք նման փաստաթուղթ չէի ստորագրի: Ես չեմ նախանձում այն մարդուն, ով պետք է շուտով ստորագրի այդ փաստաթղթերը: Ուզում եմ, որ հայ-թուրքական սահմանը բացվի, բայց հաջորդ սերունդների առաջ խիղճս չի տանի այս փաստաթղթով դա անել»,- ասաց նախկին արտգործնախարարը:

Վ. Օսկանյանը համոզված է, որ հասարակության 60-70 տոկոսը դեմ է այդ փաստաթղթերի ստորագրմանը: Ու որպեսզի իշխանությունները չվավերացնեն արձանագրությունները, ըստ նրա, հասարակությունը պետք է բողոքի ալիք բարձրացնի: Նա թեև կլինի ժողովրդական բողոքի ալիքի առաջին շարքերում, սակայն չի պահանջի նախագահի հրաժարականը, քանի որ, ըստ նրա` «մեկը մյուսի հետ կապ չունի»:

Ի դեպ, Վարդան Օսկանյանը արձանագրություններին ծանոթացել է մամուլից: Նախքան այդ, նա որևէ բան չի իմացել. «Եթե ես նախօրոք տեսնեի այդ փաստաթուղթը, համոզված եմ, որ միգուցե կարող էի ինչ-որ բանում համոզել, ինչ-որ բան փոխել»:

«Մեր խնդիրները ներսում են (հասարակությունն այսօր անհույս պառակտված է, Հայրենիք-Սփյուռք կապերը թուլացած են և այլն):
Խնդիրների լուծումներն էլ ներսում են: Փաստաթղթի ստորագրումը մեր ներքին խնդիրները չի լուծելու, ընդհակառակը` նոր խնդիրներ են ծնելու, որոնց կարող է դիմագրավել միայն ուժեղ, ազատ, հույսով լի հասարակությունը»,- ասաց Վ. Օսկանյանն ու հավելեց, որ ինքը դեմ չէ, որ Թուրքիայի հետ Հայաստանը փաստաթուղթ ստորագրի, նորմալ հարաբերություններ հաստատի: Սակայն այդ ամենը, ըստ նրա, պետք է արվի հանգիստ պայմաններում, հավասարը հավասարին վերաբերի` առանց դրսից պարտադրելու, առանց հապճեպության:

Նշենք, որ սեպտեմբերի 15-28-ը Մոսկվա կինոթատրոնում տեղի ունեցող «Սիրելի եղբայրս. հայերը Թուրքիայում 100 տարի առաջ» խորագիրը կրող բացիկների հավաքածուի ցուցահանդեսի հովանավորը հենց «Սիվիլիթաս» հիմնադրամն է: Քննարկման սկզբում նրանք կրկին ասացին, որ ցուցահանդեսը դեռ շարունակվում է ու ով չի տեսել, կարող է այցելել:

Ի դեպ հիշեցնենք, որ 100 տարի առաջ`1909 թ. ապրիլին, Օսմանյան կայսրության Ադանա նահանգում տեղի են ունեցել հայկական կոտորածներ: