Ձեր վստահելի աղբյուրը

Անցյալից ժառանգած խնդիրները լուծելու նպատակով Թուրքիայի իշխանությունները նոր քայլեր են ձեռնարկում: Դրանց սակայն առանձնակի խանդով են վերաբերում եղբայրական Ադրբեջանում:
Ադրբեջանական «Վեստի.ազ» կայքի հաղորդմամբ, Թուրքիայում վերահրատարակվել է նորագույն պատմության` «Հեղափոխության և աթաթյուրքիզմի պատմության» դասագիրքը, որտեղ լուրջ փոփոխությունների են ենթարկվել հայկական և քրդական հարցերին առնչվող հարցադրումներն ու մեկնաբանությունները:

Աղբյուրի համաձայն, եթե գրքի նախորդ տարբերակում հայ-թուրքական հարաբերությունները պատճառաբանված էր «հայերի մեղքով», և ոչինչ ասված չէր Հայոց ցեղասպանության մասին ու Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին տարիների պատմական իրադարձությունների մասին, ապա նոր խմբագրված տարբերակում նշված է. «Հայերը միջազգային ատյաններում պարբերաբար բարձրացնում են 1915 թվականի իրադարձությունների հարցը, սակայն Թուրքիան բացել է իր արխիվները, որոնք ապացուցում են, որ հայերի պահանջները ոչնչով հիմնավորված չեն»:

Թեև վերը նշված մեջբերումը ևս իրականության հետ աղերս չունի, այնուամենայնիվ,  պետք է նկատել, որ ձևակերպումները հնարավորինս մեղմ են:

Ուշագրավ է, որ թուրքական դասագրքի նոր տարբերակում տեղ է գտել նաև մի պնդում, ըստ որի «դարեր շարունակ մահմեդական բնակչության կողքին Անատոլիայում ապրել են նաև հայեր»:

Ճիշտ է` թուրք մանկավարժներն անհրաժեշտ չեն համարել աճող սերնդին տեղեկացնել այն մասին, թե հատկապես ինչի արդյունքում են հայերը դադարել նշված տարածքներում ապրելուց, սակայն չի կարելի է չնկատել, որ նշվածն իսկապես թուրքական հասարակության ներսում լուրջ փոփոխությունների մասին է վկայում: Բավական է հիշեցնել, որ մինչ այժմ թուրքական դասագրքերում ընդհնարապես արգելված էր «հայ», «Հայաստան» տերմինների կիրառությունը: Ավելին` պատմական այն քարտեզներում, որտեղ «Հայաստան» մակագրությանն այլընտրանք լինել պարզապես չէր կարող (օրինակ մ.թ.ա. 1-ին դարի քարտեզներում), թուրք հրատարակիչները նախընտրում էին պատմական Հայաստանի տարածնքները «դատարկ» թողնել` չէր նշվում ոչ մի գրառում:

Այս իրողությունը հաշվի առնելով, կարելի է ձեռքբերում համարել այն, որ թուրքերն այլևս իրենց երեխաներին թույլ են տալիս իմանալ, որ նշված տարածքներում հայեր են ապրել:

Թուրքիայի ժամանակակից պատմության դասագրքում փոփոխություններն առավել էական են քրդական հարցի վերաբերյալ: Աղբյուրի համաձայն, հիշյալ դասագրքում մեկ ամբողջ թեմա նվիրված է քրդական ահաբեկչությանը, որտեղ` նախկին տարբերակում, նշվում էր, որ Աբդուլահ Օջալանի ձերբակալությունը Թուրքիաի 1990-ականների պատմության խոշորագույն իրադարձություններից մեկն է: Սակայն գրքի նոր տարբերակում հիշյալ պնդումը հանվել է, ինչպես նաև հանվել են Աբդուլահ Օջալանի հասցեին բացասական որակում պարունակող մեկնաբանությունները:

Մեկ այլ փոփոխություն էլ կատարվել է` հավանաբար հաշվի առնելով թուրք-սիրիական հարաբերություններում վերջերս նկատվող ջերմացման պատճառով: Գրքի նախորդ տարբերակում գրված է եղել, որ Աբդուլահ Օջալանին «տևական ժամանակ պահպանում և չէին հանձնում սիրիական իշխանությունները»: Նոր խմբագրմամբ դասագրքից թուրք երեխաներն այլևս չեն իմանա պաշտոնական Դամասկոսի այդ գործելակերպի մասին: Հիշյալ փաստն ընդհանրապես հանվել է դասագրքից:

Դժվար է ասել, թե ինչ մտադրությամբ են Անկարայի պաշտոնյաները որոշել վերանայել իրենց նախկին մոտեցումները: Ի վերջո նոր տարբերակը 15 մլն օրինակով վերահրատարակելը բավականին մեծ ծախս է: Սակայն Թուրքիայի եղբայրական Ադրբեջանում այս առնչությամբ խանդի պակաս չի զգացվում: Այստեղից Թուրքիային դարձի գալու կոչեր են հնչում` նշելով, թե միևնույն է, Թուրքիային «քրիստոնեական ակումբ»` Եվրամիություն, մուտքգործելու իրավունք չի տրվելու: