Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դեկտեմբերի 15-ին ԼՂՀ Ազգային ժողովի նախագահ Աշոտ Ղուլյանի գլխավորած պատվիրակության հետ հանդիպման Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը, ներկայացնելով ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում հայկական կողմի մոտեցումները, հանդես եկավ բավականին կարևոր հայտարարություններով:

Այդ հանդիպմանը նախագահ Սերժ Սարգսյանը, մասնավորապես, ասել էր.

«Բոլորը պետք է իրազեկ լինեն, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ազատ ապրելու իրավունքը ստիպված է եղել պաշտպանել արյան գնով` իրեն պարտադրված պատերազմի ընթացքում, և որ Ղարաբաղի ժողովուրդը համարում է, որ արդեն կարողացել է մի կողմից վերականգնել ստալինյան բռնապետության ժամանակ խաթարված պատմական արդարությունը, իսկ մյուս կողմից` երաշխավորել իր ֆիզիկական գոյատևման համար անհրաժեշտ նվազագույն պայմանները: Մենք մեկ անգամ չէ, որ հայտարարել ենք այն մասին, որ ԼՂ բանակցությունների արդյունքում պետք է գտնենք այնպիսի լուծումներ, որոնց իրագործումը չի բերի նոր տեղահանումների և նոր էթնիկ զտումների: Այդպիսի լուծումներ կան, մնում է, որ մարդիկ դրանք տեսնել կարողանան, երազները իրականությունից, արդար լուծումները հավակնություններից տարբերել կարողանան: Վստահ եմ` ժամանակն այս հարցում այլընտրանք չի թողնելու: Բայց մենք նաև պետք է քաջ գիտակցենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի լուծման բանակցային ճանապարհը կարող է հաջողության բերել միայն այն դեպքում, երբ բանակցություններին անմիջականորեն մասնակցի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը: Վստահ եմ` ժամանակը այս հարցում ևս այլընտրանք չի թողնելու, և հույս ունեմ, որ Կովկասի ժողովուրդների խաղաղ ու բարեկեցիկ ապագայի հանդեպ առաջնորդների պարտավորվածությունները վերջապես գիտակցվելու են և Ղարաբաղի ու Ադրբեջանի միջգ գոյություն ունեցող խնդիրները վերջնական լուծումներ են ստանալու: Այլ կերպ լինել չի կարող»:

Նախագահի այս հայտարարությունը, կարծում ենք, մանրամասն` նախադասություն առ նախադասություն, վերլուծության կարիք ունի, ինչպես նաև անհրաժեշտություն` հասկանալու այն ազդակները, որոնք առկա են բավականին պարզ ձևակերպված պնդումներում:

Եվ այսպես: Նախագահ Սերժ Սարգսյանը հենց սկզբում փաստում է.

«Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ազատ ապրելու իրավունքը ստիպված է եղել պաշտպանել արյան գնով` իրեն պարտադրված պատերազմի ընթացքում, և որ Ղարաբաղի ժողովուրդը համարում է, որ արդեն կարողացել է մի կողմից վերականգնել ստալինյան բռնապետության ժամանակ խաթարված պատմական արդարությունը, իսկ մյուս կողմից` երաշխավորել իր ֆիզիկական գոյատևման համար անհրաժեշտ նվազագույն պայմանները»:

Այստեղ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման, ազատ ապրելու, սեփական կյանքը տնօրինելու իրավունքն ակնհայտորեն ներկայացվում է այլևս կայացած, անշրջելի փաստ: Կարելի է ենթադրել, որ հանրապետության ղեկավարն այդկերպ վերահաստատում է նախորդիվ բազմիցս հնչած այն միտքը, որ ԼՂՀ անկախությունը բանակցությունների առարկա լինել չի կարող: Ավելին` հիշեցնելով, որ այդ իրավունքի իրացմանն արցախահայությունը ստիպված է եղել հասնել պարտադրված պատերազմում հաղթանակի գնով, նախագահը նաև ընդգծում է այն իրողությունը, որ նույն պատերազմում, իր սեփական արյան գնով Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը երաշխավորել է իր ֆիզիկական գոյատևման համար անհրաժշետ նվազագույն պայմանները:

Ասել կուզի, որ հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում ԼՂՀ-ն առաջին հերթին խնդիր ունի ավելացնել այդ երաշխիքները, որոնք, բնակնաբաար, տրամադրել կարող են բանակցող կողմերը:

Սկզբունքորեն իր խոսքի այս հատվածում նախագահ Սարգսյանը վերաշարադրված կերպով ներկայացնում է այն երեք հայտնի նախապայմանները, որ հայկական կողմը բանակցային գործընթացի բոլոր փուլերում համարել է հակամարտության լուծման անհրաժեշտ պայման:

Հակիրճ հիշեցնենք դրանք`

.ԼՂՀ-ն չի կարող ունենալ այսօրվա փաստացի կարգավիճակին զիջող իրավական կարգավիճակ

.Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը պետք է ունենան ցամաքային անխափան կապ

.ԼՂՀ-ին պետք է տրամադրվեն անվտանգության իրական երաշխիքներ:

Հաջորդ նախադասությամբ հանրապետության նախագահն անդրադառնում է արդեն հակամարտության լուծմանն ու այդ հարցում հայկական կողմի դիրքորոշմանը:

«Բանակցությունների արդյունքում պետք է գտնենք այնպիսի լուծումներ, որոնց իրագործումը չի բերի նոր տեղահանումների և նոր էթնիկ զտումների»,- ասում է նախագահ Սարգսյանը:

Այս կարճ դիտարկման տողատակում, կարծում ենք, կարելի է բազմաթիվ պնդումներ տեսնել: Բավարարվենք դրանց թվարկմամբ:

Ա/ նախագահն այսկերպ հասկացնել է տալիս, որ հայկական կողմի համար ընդունելի կարող է լինել միայն այն լուծումը, որը տևական, երկարաժամկետ խաղաղություն և կայունություն կապահովի` միաժամանակ տարածաշրջանին տալով համատեղ զարգանալու հնարավորություններ: Այլ կերպ ասած` հայկական կողմի համար անընդունելի են այն լուծումներն ու գործընթացները, որոնք, ի վերջո, ոչ միայն չեն հաղթահարելու հակամարտությունը, այլև` նոր բախումներ են սաղմնավորելու:

Բ/ տևական խաղաղությունից ու կայունությունից բացի, հայկական կողմը հակամարտության (ոչ միայն` ԼՂ, այլև` բոլոր հակամարտությունների) հաղթահարման գործում կարևորում է հումանիստական խնդիրները` մերժելով առաջին հերթին այնպիաի որոշումների կայացումը, որոնք կարող են հետագայում նոր էթնիկ զտումների, տեղահանումների պատճառ դառնալ:

Գ/ նշված ձևակերպմամբ ուղղակի հղում է արվում արդեն եղած փորձին. հիշեցում է արվում, որ տեղահանումներն ու էթնիկ զտումներն Արցախի ժողովրդին սպառնացող այն գլխավոր վտանգներն են, որոնց հաղթահարման համար այլ ձև, քան ազգային ինքնորոշումն է, պարզապես, չկա:

Բոլոր դեպքերում, նշված ազդակներից առավել կարևորն այն է, որ Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը հակամարտության լուծում ասելով հասկանում են հետագա բախումների կանխումը: Սա թեև դժվարագույն խնդիր է, բայցևայնպես, Հայաստանի նախագահի կարծիքով, կամքի ու ցանկության դեպքում դրան կարելի է հասնել:

«Այդպիսի լուծումներ կան, մնում է, որ մարդիկ դրանք տեսնել կարողանան, երազները` իրականությունից, արդար լուծումները` հավակնություններից տարբերել կարողանան»,- ասում է նախագահը:

Դժվար չէ կռահել, թե ովքեր են նախագահի հիշատակած այն կույր ու հավակնոտ գործիչները, ովքեր փորձում են հակառակվել այս պարզ իրողությանը: Իրողություն, որը փաստում են ոչ միայն Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները, այլև միջազգային հանրությունը:

Իր ելույթի հաջորդ պարբերությամբ նախագահ Սերժ Սարգսյանը մի շարք փաստագրումներ է անում, որոնք կարելի է պայմանականորեն անվանել մարտավարական բնույթի ճշգրտումներ/հիշեցումներ. «Մենք պետք է քաջ գիտակցենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի լուծման բանակցային ճանապարհը կարող է հաջողության բերել միայն այն դեպքում, երբ բանակցություններին անմիջականորեն մասնակցի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը: Վստահ եմ` ժամանակը այս հարցում ևս այլընտրանք չի թողնելու, և հույս ունեմ, որ Կովկասի ժողովուրդների խաղաղ ու բարեկեցիկ ապագայի հանդեպ առաջնորդների պարտավորվածությունները վերջապես գիտակցվելու են և Ղարաբաղի ու Ադրբեջանի միջև գոյություն ունեցող խնդիրները վերջնական լուծումներ են ստանալու: Այլ կերպ լինել չի կարող»:

Հասկանալի է, որ նախագահը վերջին շրջանում մոլորության մեջ գտնվող, ինչպես նաև միջազգային հանրությանը մոլորեցնող փորձող ուժերին ու գործիչներին հիշեցնում է, որ նախ` հակամարտությունը Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև է և հակամարտության շուրջ համաձայնության պետք է հասնեն ԼՂՀ-ն ու Ադրբեջանը, երկրորդ` առանց ԼՂՀ-ի անմիջական մասնակցության` հակամարտության շուրջ բանակցություններից արդյունքներ ակնկալել պետք չէ:

Վերը նշվածը Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթն էր ու դրանց վերաբերյալ մեր դիտարկումները: Անզեն աչքով էլ նկատելի է, որ նախագահի հայտարարությունները ոչ միայն չեն հակասում միջազգային հանրության, այդ թվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների, համանախագոհ երկրների բարձրաստիճան պաշտոնյաների տեսակետները, այլև` մեծ մասամբ կրկնում են դրանք: Ասել է թե, Հայաստանի մոտեցումներն ու դիրքորոշումներն ընկալելի են նաև միջազգային հանրության համար:


Նույնը չի կարելի ասել Ադրբեջանի դեպքում: Այդ երկիրը արդեն տևական ժամանակ թե գործով, թե խոսքով ապացուցում է իր ապակառուցողականությունն ու բոլոր տեսակի առաջադեմ գաղափարների նկատմամբ իր անհանդուրժողականությունը:


Օրինակները բազմաթիվ են` մի կողմից խոսում են խաղաղ կարգավորմանը հավատարմության մասին, միաժամանակ` սպառնում պատերազմով ու ամենատարբեր սադրանքների դիմում` ընդհուպ մինչև շփման գիծը դիտարկող օտարերկրացիների վրա կրակ արձակելով:

Տարբեր ատյաններում բարձրաձայնում են հումանիստական խնդիրների մասին, սակայն արգելում են սեփական տեղահանված հայրենակիցների խնդիրների լուծման ցանկացած փորձ` մարդկանց օգտագործելով բացառապես որպես քարոզչական գործոն: Բազմաթիվ առաջադեմ գաղափարներով, լոզունգներով զինված դիմադրում են տարածաշրջանում լարվածության թոթափմանն ուղղված ջանքերին (այդ թվում նաև` հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը)` չխորշելով բացահայտ շանտաժներից: Սրանք քաղաքակիրթ աշխարհի համար անհասկանալի, անընկալելի մոտեցումներ են, պատահական չէ, որ պաշտոնական Բաքուն բողոքում է արդեն գրեթե բոլորի գործողություններից` սխալմամբ կարծելով թե աշխարհը դավեր է նյութում իր դեմ:

Մինչդեռ խնդիրն իրենց մեջ է և, ինչպես ակնարկել է Հայաստաին նախագահը, ընդամենը պետք է տեսնել այն, լուծել ու առաջ շարժվել: Հուսանք, որ այդպես էլ կլինի, և ինչպես նախագահ Սերժ Սարգսյանն է նշել, ժամանակն այլընտրանք չի թողնի, ու Լեռնային Ղարաբաղն ու Ադրբեջանը մի օր կգան համաձայնության` տևական խաղաղության հաստատման հարցում: