Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իսրայելական «Ջերուզալեմ փոստ» (The Jerusalem Post) թերթը` հունվարի 16-ի համարում, անդրադառնալով թուրք-իսրայելական հարաբերություններում առաջ եկած լարվածությանը, ներկայացնում է Անկարայի ու Թել Ավիվի միջև դիվանագիտական սկանդալի վաշինգտոնյան արձագանքները:

«ԱՄՆ-ի հրեա առաջնորդներին բարկացնում է Թուրքիայի թշնամանքն Իսրայելի հանդեպ» վերտառությամբ հրապարակման մեջ թերթի Վաշինգտոնի թղթակից Հիլարի Լեյլա Կրիգերը տեղեկացնում է, որ Իսրայելի ու Թուրքիայի դաշնակցական հարաբերություններով պայմանավորված` ԱՄՆ-ում գործող բազմաթիվ հրեական կազմակերպություններ Կոնգրեսում հընթացս սպասարկել են նաև Թուրքիայի շահերը:

«Հայաստանի դեպքում, օրինակ, մի շարք հրեական կազմակերպություններ Կոնգրեսի անդամներին հորդորել են չքվեարկել այն բանաձևի օգտին, որով Առաջին աշխարհամարտի տարիներին Թուրքիայի դերակատարմամբ իրականացված զանգվածային ջարդերը որակվում են որպես ցեղասպանություն»,- նշում է հոդվածագիրը ու հավելում, որ վերջին զարգացումները կարող են արմատական փոփոխություններ մտցնել հրեական կազմակերպությունների դիրքորոշման մեջ:

Նշված կազմակերպություններից մեկի ներկայացուցիչը, չցանկանալով հրապարակել իր անունը, թերթի հետ զրույցում ասել է. «Երբ Թուրքիայի վերաբերյալ քաղաքական հարցերը տեղափոխվեն այս ափ, Իսրայելի նկատմամբ Թուրքիայի թշնամությունը հետևանքներ կունենա: Իսկ ինչո՞ւ ոչ: Իսրայելի բարեկամները` թե կառավարական և թե ոչ-կառավարական շրջանակներից, կներկայացնեն իրենց մոտեցումները»:

Իսկ Կապիտոլիական բլուրում գտնվող աղբյուրը (հավանաբար` որևէ կոնգրեսական) նշել է. «Այս պահին մարդիկ Թուրքիայից դժգոհ են: Ես արմատական վերակողմնորոշման մասին չեմ լսել: Բայց դա չի նշանակում, որ եթե գործերն էլ ավելի վատանան, մարդիկ չեն կարող մտքափոխ լինել»:

Թերթը նշում է, որ հրեական կազմակերպություններն իրենց այս դժգոհությունը հայտնել են նաև ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դիվանագիտական ներկայացուցիչներին: Բացի այդ հրեական համայքնի առաջնորդները գոհունակություն են հայտնել այն առթիվ, որ վերջին այցելության ընթացքում ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման ճնշումներ է գործադրել Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի վրա:

Միևնույն ժամանակ, թերթի մեկ այլ զրուցակից, որ նույնպես ներկայացնում է ԱՄՆ-ի հրեական ազդեցիկ կազմակերպություն, նշել է, որ «Թուրքիայի հետ հարաբերությունները շատ ավելի են, քան` Էրդողանի ու նրա իսլամիստական կառավարության հետ հարաբերությունները»: Նրա ներկայացմամբ, իսլամիստների իշխանության օրոք տարածաշրջանի երկու ոչ արաբական երկրների պատմական ջերմ հարաբերություններում անկում է նկատվում:

Թերթի հետ զրույցում հրապարակավ արտահայտվել է միայն հրեական ազդեցիկ կազմակերպությունների մեկի` «Հակաանվանարկման լիգա»-ի (the Anti-Defamation League) ներկայացուցիչ Ջես Հորդզը: Նախ նշենք, որ հիշյալ կազմակերպությունն առավել սերտ կապեր ունի Թուրքիայի հետ: Ինչ վերաբերում է վերջին իրադարձությունների ֆոնին այդ հարաբերությունների հեռանկարին, ապա Ջես Հորդզը հույս է հայտնել, որ Վաշինգտոնում Թուրքիայի դեսպանի պաշտնում Նամիկ Թանի նշանակումը կարելի է դրական ազդանշան համարել, քանի որ այդ գործիչը, ով նախկինում աշխատել է նաև Իսրայելում, լավ կապեր ունի նաև հրեական համայնքի հետ: «Դեսպանատան հետ մենք ջերմ հարաբերություններ ենք ունեցել, և կարծում ենք կունենանք»,- նշել է նա:

Խոսելով Հայոց ցեղասպանության հարցում ունեցած դիրքորոշման մասին` Թուրքիայի հետ սերտ առնչություններ ունեցող հրեական կազմակերպության ներկայացուցիչը նշել է, որ իրենք չեն ժխտում փաստը, բայց դրա ճանաչումը նպատակահարմար չեն համարում:

«Մենք շարունակում ենք հավատալ, որ տեղի ունեցածը ցեղասպանություն է, սակայն այս պահին Սենատում կամ Ներկայացուցիչների տանն այդ հարցով բանաձևի ընդունումը մեզ  համար օգտակար որևէ խնդիր չի լուծում: Սկզբունքային դիրքորոշումն այն է, որ հայերի ու թուրքերի համար այդ հարցը լուծելու լավագույն ճանապարհը պատմական հաձնաժողովի միջոցով առաջ գնալն է»,- հայտարարել է Ջես Հորդզն` այնուհետև իր դժգոհությունն արտահայտելով Թուրքիայի վարչապետի մի շարք հակաիսրայելական հայտարարությունների, Թուրքիայում հակահրեական բովանդակությամբ հեռուստաֆիլմի ցուցադրման առնչությամբ:

Ակնհայտ է, որ իսրայելական հեղինակավոր պարբերականի այս հրապարակումը, կարծում ենք, չարժե դիտարկել  միայն լրագրողական հետաքրքրասիրության արդյունք: Այստեղ չափազանց շատ են դիվանագիտական «մեսիջները»: Նախ` ոչ միայն անանուն, այլև շատ կոնկրետ անձինք ու կազմակերպություններ Թուրքիային զգուշացնում են համառության հնարավոր հետևանքների մասին: Ըստ որում, տողատակում նկատվում է որ ԱՄՆ-ում Թուրքիայի շահերը սպասարկելուց հրաժարվելու ու Թուրքիայի դեմ գործելու սպառնալիք կա միայն, այլև` բավականին քողարկված ձևով Էրդողանին հասկացվում է, որ Իսրայելի նկատմամբ որդեգրած գծի խորացումը կարող է բերել նաև իշխանության կորստի` հենց Թուրքիայի ներսում:

Ինչ վերաբերում է Հայկական հարցին, ապա «Ջերուզալեմ Փոստ»-ի հրապարակումը ևս մեկ անգամ վկայում է, որ

 ա/ հրեական կազմակերպությունները կազմակերպված ձևով աշխատում են այդ փաստի ճանաչման դեմ և լոբբինգ են անում Թուրքիայի շահերը,

բ/ միևնույն ժամանակ նրանք չեն հերքում պատմական իրողությունը,

գ/ այդ կերպ նրանք փորձում են Հայոց ցեղասպանության հարցն օգտագործել` Թուրքիայի հետ ցանկալի պայմաններով համագործակցություն ծավալելու, իսկ որոշ դեպքերում` Թուրքիային սեփական ուղեծրում պահելու համար:

Այս պնդումները ոչ թե ենթադրություն են, այլ փաստարկված իրողություն: Եթե համարենք, որ «Ջերուզալեմ Փոստ»-ի հրապարակմամբ Իսրայելն ու ԱՄՆ-ի հրեական կազմակերպությունները փորձում են ճնշում բանեցնել Թուրքիայի վրա, և այդ համատեքստում անդրադարձ է կատարվում Հայոց ցեղասպանության խնդրին, ապա երկու կարծիք լինել չի կարող, թեման շահարկվում է այլ խնդիրների լուծման համար: