Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Կարևորն այն չէ, թե ով և ինչպես է տեսնում, այլ` թե ով է որոշում: Իսկ այս հարցը որոշում է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը»,- երեկ հայտարարել է Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանն` արձագանքելով հարցին, թե ինչպես է մեկնաբանում Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովի հայտարարությանը, որ «ինքը ԼՂ ապագա կարգավիճակը տեսնում է Ադրբեջանի կազմում»:

Ըստ որում, եթե Էլմար Մամեդյարովը ղարաբաղյան հակամարտության գործընթացի վերաբերյալ խոսում է իր անձնական ցանկությունների շրջանակներում («ես տեսնում եմ», «մենք կարծում ենք», «չենք ընդունի» և այլն), ապա նրա հայ կոլեգան հայտարարություն է անում` հիմք ընդունելով բանակցային գործընթացի վերաբերյալ կոնկրետ փաստաթուղթ:

Նախարար Նալբանդյանը բավականին դիպուկ նկատել է, որ ԼՂ կարգավիճակը պետք է որոշի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը, ինչի մասին հնարավորինս հստակ ասված է Մադրիդյան փաստաթղթի` այս տարվա հուլիսին հրապարակված տեքստում: Իսկ այնտեղ բառացի ասված է. «Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական իրավական կարգավիճակի սահմանում` իրավական պարտադիր հետևանքով կամարտահայտության միջոցով»:

Փաստորեն Էլմար Մամեդյարովը ցույց է տալիս, որ ինքը կամ չի տիրապետում բանակցությունների սեղանին եղած առաջարկների բովանդակությանը, կամ էլ տիրապետում է և այդ կերպ մերժում է դրանք: Երկու դեպքում էլ հայկական կողմի արձագանքը մեկն է և արտահայտված է Էդվարդ Նալբանդյանի երեկվա հայտարարության մեջ.
 
«Եթե Ադրբեջանը դեմ է արտահայտվում այս հիմնարար մոտեցմանը, ապա, փաստորեն խոչընդոտում է կարգավորման գործընթացը: Խոչընդոտում է կարգավորումը նաև դեմ արտահայտվելով բանակցություններին Ղարաբաղի մասնակցությանը, որովհետև առանց Ղարաբաղի ուղղակի մասնակցության անհնար է առաջ մղել կարգավորումը»:

Փաստորեն Ադրբեջանն արտգործնախարարի մակարդակով փորձում է վիժեցնել բանակցային գործընթացը: Բայց նուրբ է գործում: Ղազախստանցի պաշտոնակցի հետ ասուլիսում Էլմար Մամեդյարովը հայտարարել էր.
 
«Այն նորացված սկզբունքները, որոնք ներկայացված են որպես Մադրիդյան փաստաթղթի նորացված տարբերակ, Ադրբեջանի համար ընդհանուր առմամբ քննարկելի են: Այո, այնտեղ կան որոշ տարրեր, որոնք մեզ այնքան էլ ընդունելի չեն: Բայց ընդհանուր առմամբ, փաստաթղթին` Ադրբեջանը հավանություն տալիս է»:

Հիմնախնդրի նրբություններին անծանոթ մարդիկ, բնականաբար, այս հայտարարությունն ընկալեցին, որպես կառուցողական քայլ և հայացքն ուղղեցին Երևանին` ակնկալելով համարժեք արձագանք: Էլմար Մամեդյարովի հաշվարկն այն էր, որ Երևանը չի արձագանքելու, և դրանից հետո հնարավոր կլինի գործընթացի վիժեցման պատասխանատվությունը գցել հայկական կողմի վրա: Քարոզչական առումով ադրբեջանական իշխանությունների այս քայլը գուցեև որոշակի հաջողություններ ունենա, բայց քաղաքական տեսանկյունից այդ հայտարարության արժեքը զրո է:

Բանն այն է, որ դեռևս 2009 թվականի հուլիսի 11-ին (այսինքն համանախագահ երկրների նախագահների Աքվիլյան հայտարարությունից և Մադրիդյան փաստաթղթի հրապարակումից մեկ օր անց) Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանն ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Ջեյմս Սթայնբերգի հետ համատեղ ասուլիսում ողջունել էր նախագահների հայտարարությունն ու պատրաստակամություն էր հայտնել շարունակել քննարկել միջնորդների ներկայացրած առաջարկները: Ըստ էության, հայկական կողմն միջնորդների ներկայացրած փաստաթղթի նկատմամբ դրական վերաբերմունքն արտահայտել է Էլմար Մամեդյարովից կես տարի առաջ: Հենց այս իրողությունն էլ հուշում է, որ Մամեդյարովի շոուն քաղաքական տեսանկյունից իմաստազուրկ է:

Ի դեպ, երեկվա հայտարարությամբ Էդվարդ Նալբանդյանն ի վերջո որոշ հստակեցումներ մտցրեց երկու կարևորագույն հարցերում:
«Ինչ վերաբերում է հակամարտության հետևանքների վերացմանը, ապա հարկավոր է նկատի ունենալ, որ պիտի լուծվեն նաև Մարտակերտի, Մարտունու և Շահումյանի շրջանների Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքների և այդ շրջաններ փախստականների վերադարձի հարցերը»,- նշեց նախարար Նալբանդյանը, ապա հավելեց.

«Եվ իհարկե, հակամարտության հետևանքների վերացման հարցը պետք է լուծվի հակամարտության պատճառների հետ զուգահեռ: Այս բոլոր հարցերը պետք է լուծել բանակցությունների միջոցով, փոխհամաձայնության հիման վրա և խաղաղ ճանապարհով»:

Դիտարկումներից առաջինը` կապված ԼՂՀ տարածքի բռնագրավված շրջանների և փախստականների խնդիրների հետ, բավականին երկար ժամանակ արծարծվել էր, սակայն այդպես էլ պաշտոնական հայտարարության տեսք չէր ստացել: Ըստ այդմ, կարելի է ենթադրել, որ նշված խնդիրները ևս առանձին էլեմենտի ձևով ներառվում են բանակցային գործընթացի օրակարգ: Սա անշուշտ ողջունելի է:

Ինչ վերաբերում է երկրորդ դիտարկմանն, ըստ որի` հակամարտության պատճառների ու հետևանքների հարցերը պետք է լուծվեն զուգահեռ, ապա այստեղ որոշ մեկնաբանություն պետք է: Բանն այն է, որ բանակցային ողջ գործընթացում ադրբեջանական կողմը ձգտել է հակամարտության կոնտեքստից դուրս բերել և առանձին լուծում տալ հետևանքների վերացման հարցին, իսկ պատճառների լուծումը թողնել ապագային (հնարավորության դեպքում` անորոշ ժամկետով): Այս մարտավարությունը մեկ բառով կոչվում է փուլային լուծում: Նախարար Նալբանդյանի հայտարարությունը ևս մեկ անգամ վկայում է, որ հայկական կողմը լուծման այդ տարբերակին ի սկզբանե հավանություն տալ չի կարող:

Ըստ էության, ազդակը հետևյալն է. բոլոր խնդիրների ու հարցերի` հնարավոր բոլոր մանրամասներով լուծումները պետք է արտացոլվեն մեկ փաթեթում: Բնականաբար, խոսքը համաձայնության մասին է, իսկ համաձայնությունները կյանքի կոչվել կարող են նաև քայլ առ քայլ: Այլ տարբերակ գոյություն չունի: