Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նույնիսկ իր շքեղությամբ և հարստությամբ շլացնող այս քաղաքի համար ստորև ներկայացվող փաստը մեծ տպավորություն է թողնում: Անցյալ տարի ընդամենը երկու շաբաթվա ընթացքում 11-ամյա ադրբեջանցի տղան դարձավ ափամերձ 9 շքեղ առնձնատների սեփականատեր: Ընդհանուր առմամբ` այս հաճույքի արժեքը 44 մլն դոլար է, ինչը 10. 000 անգամ ավել է Ադրբեջանի շարքային քաղաքացու տարեկան միջին աշխատավարձից: Տղայի անուն ազգանունը Հեյդար Ալիև է, առանձնատների սեփականության փաստաթղթերում սեփականատիրոջ ծննդյան տարեթիվը համընկնում է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի որդու անուն-ազգանունի և ծննդյան տարեթվի հետ:

Բաքվի պաշտոնատար անձինք հրաժարվեցին մեկնաբանել, թե ինչպես է իրենց նախագահի որդին (կամ առնվազն նրա երկվորյակը)`11-ամյա ադրբեջանցի դպրոցականը, դարձել Դուբայի Փալմ-Ջումեյրա էլիտար համալիրի մի շարք առանձնատների սեփականատեր: Ի դեպ, Փալմ-Ջումեյրա համալիրը մուլտիմիլիոնատերների և ֆուտբոլի բրիտանացի աստղերի սիրելի վայրն է:
Իլհամ Ալիևի նախագահական աշխատավարձը համարժեք է տարեկան 228 հազար դոլարի, ինչը բավարար չէ Փալմ-Ջումեյրայի անգամ ամենահամեստ առանձնատունը ձեռք բերելու համար:

Ադրբեջանի նախագահի խոսնակ Ազեր Հասիմովը հրաժարվել է քննարկել Դուբայում սեփականության ձեռքբերման այս փաստը. «Ես որևէ մեկնաբանություն չունեմ այս կապակցությամբ: Ես ավարտում եմ այս զրույցը: Հաջողություն»,- ասել է նա, երբ հեռախոսազրույցի ժամանակ լրագրողից տեղեկացել է փաստաթղթերում նշված սեփականատիրոջ անուն-ազգանունի մասին: Ֆաքսով, հեռախոսով, էլեկտրոնային փոստով մեկնաբանություններ տալու հետագա խնդրանքները Հասիմովը նույնպես անպատասխան է թողել:

Նախկին սովետական Ադրբեջանը հայտնի է նավթի և գազի իր պաշարներով, արտաքինից երևում է Ադրբեջանի փայլուն կապիտալը, սակայն ներսից այդ երկրում լայնորեն տարածված են չքավորությունն ու կոռուպցիան: Դուբայում ձեռք բերված սեփականությունները վառ օրինակ են, թե ինչպիսի գումարներ է տնօրինում Ադրբեջանի իշխանական էլիտան և ինչպես է այդ գումարներն ի պահ դնում արտասահմանում:

Վաշինգտոնի խնդիրը

Գործարքները սրեցին անելանելի իրավիճակը, որ տարիներ շարունակ քողարկում էր Վաշինգթոնի և Ադրբեջանի հարաբերությունները. ինչպե՞ս կարգավորել Միացյալ Նահանգների անվտանգության և էներգետիկ հիմնահարցերը նավթով հարուստ Կասպյան ծովի տարածաշրջանի բնակչության հետ փոխհարաբերության համատեքստում: Անցյալ տարի Պետդեպարտամենտի կողմից ներկայացված մարդու իրավունքների վերաբերյալ «Տարածվող կոռուպցիա» վերնագրով զեկույցում Կասպյան տարածաշրջանը ներկայացվել է որպես ավտորիտար ռեժիմ ունեցող պետությունների տարածաշրջան:

Ադրբեջանը զորքեր է ուղարկել Աֆղանստան և Իրաք` աջակցելու ժողովրդավարության կայացմանը, սակայն իր երկրում, ինչպես պնդում են այդ տարածաշրջանի դիվանագետներն ու փորձագետները, հետ է կանգնում ժողովրդավարական քայլերից: «Թրանսփերենսի Իթերնեյշնլ» կազմակերպությունն իր համաշխարհային կոռուպցիայի թեմայով 2009 թվականի հարցման մեջ 180 երկրների շարքում Ադրբեջանին դասակարգել է 143-րդ հորիզոնականում:

11-ամյա դպրոցական Հեյդար Ալիևի` արդեն գրանցված 9 սեփականություններից բացի, Դուբայի անշարժ գույքի կադաստրն ունի նաև սեփականության փաստաթղթեր Լեյլա և Առզու Ալիեվաների անունով: Նախագահ Ալիևն ունի 2 դուստր հենց այդ անուններով: Բացի այդ, փաստաթղթերում նշված սեփականատերերի տարիքը եւս համընկնում է Ադրբեջանի նախագահի դուստրերի տարիքին:

Ընդհանուր առմամբ` Դուբայում Ադրբեջանի նախագահի 3 երեխաների անունները կրող սեփականատերերի ունեցվածքը կազմում է 75 միլլիոն դոլար: Դուբայի անշարժ գույքի գործակալները հայտնում են, որ գնորդը Ադրբեջանի իշխանական ընտանիքի անդամներից մեկն է: Գործակալները հայտնում են, որ սեփականության համար վճարվել է կանխիկ:

Ալի Քերիմլին, ով Ադրբեջանի ընդդիմության ներկայացուցիչներից է, հեռախոսազրույցի ժամանակ ասել է. «Բոլորս էլ գիտենք, որ մեր երկիրն ամենակոռումպացվածներից է»: Երբ նրան հայտնեցին Դուբայում սեփականության ձեռքբերման մասին, նա ավելացրեց, որ զարմացած է, որ անգամ ջանք չեն գործադրել թաքցնել այդ փաստը:

«Ադրբեջանի իշխանություններին որևէ վտանգ չի սպառնում, քանի որ դատական համակարգը, հակակոռուպցիոն մարմինները և երկրի մամուլի զգալի մասը կառավարվում են նրանց կողմից»,- հայտնում է Քերիմլին:

Կոռումպացված էլիտայի ձգտումը` երկրից դուրս բերել սեփական կապիտալը, բնորոշ է շատ նավթաարդյունաբերող ազգերի: Այդպիսով այդ էլիտան հանգիստ է, որ քաղաքական քամիների փոփոխման դեպքում իր կարողությունն ապահով վայրում է:
Քերիմլին ասում է, որ Վաշինգթոնը շատ է կենտրոնացրել իր ուշադրությունը անվտանգության և վառելիքի խնդրի վրա և այդպիսով «թույլ է տվել մեր երկրին կարծել, որ ժողովրդավարական բարեփոխումը կարևոր չէ»: Երբ 2008-ին ԱՄՆ փոխնախագահ Ռիչարդ Բ. Չենեյը այցելեց Բաքու, նա ոչ միայն կենտրոնացավ վառելիքի խնդրի վրա, այլև հանդիպեց «Բրիթիշ Փեթրոլյում» և ԱՄՆ «Շեւրոն» նավթային ընկերությունների ղեկավարների հետ. դրանք երկուսն էլ գործում են Ադրբեջանում, ինչպես «Էքսոն»ը և այլ օտարերկրյա կազմակերպություններ: Ադրբեջանն ու ԱՄՆ-ը շատ ընդհանուր շահեր ունեն:

Օբամայի վարչակազմը ևս Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում կենտրոնացել է ռազմավարական խնդիրների վրա: Քաղաքական գծով տեղակալ Վիլյամ Յ. Բըրնսը երկու շաբաթ առաջ Բաքու կատարած իր այցի ժամանակ բարձր է գնահատել Ադրբեջանի ջանքերը Աֆղանստանում ԱՄՆ-ին օգնելու համար և քաջալերել ԱՄՆ-ի կողմից օժանդակվող նավթատարի դերը, որը անցնում է Բաքվից դեպի Թուրքիա:

Իր խոսքում Բըրնսը խուսափել է Ադրբեջանին ուղղակիորեն քննադատելուց: Նա միայն ասել է. «Մենք հավատացած ենք, որ ժողովրդավարական ինստիտուտների ուժեղացումը, օրենքի իշխանությունը և մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանքը դրական ազդեցություն կունենան այս երկրի ապագայի վրա»:

Մինչ այդ, Ալիևի կառավարությունը և նրա աջակիցները փորցում են շտկել Ադրբեջանում տիրող պատկերը կազմակերպելով ուղևորություններ դեպի Բաքու և վարձելով լոբբիներ, ովքեր կբարձրաձայնեն երկրի ձեռքբերումների մասին: Դավիթ Փլուֆը, նախագահ Օբամայի ընտրարշավի կազմակերպիչը, անցյալ տարի այցելեց Բաքու վճարովի ելույթ ունենալու համար: Մի քանի ամիս անց եկավ նաև Թոնի Բլեյերը ով ևս վարձատրվեց ելույթ ունենալու համար: Փլուֆը հրաժարվեց խոսել այդ ուղևորության վերաբերյալ:

Ամեն ինչ ընտանիքի համար

1991-ին անկախացած Ադրբեջանը տարիներ շարունակ ղեկավարվել է միևնույն կլանի կողմից: Հեյդար Ալիևի մահից հետո /1993 - 2003/ նախագահությունը ստանձնեց նրա որդին` Իլհամ Ալիևը:

Իշխանության երկարատև զավթումը Ալիևի կլանի կողմից ստեղծել է կայունության և ուժի մթնոլորտ մի երկրում, որը սահմանամերձ է Իրանին և Ռուսաստանին:

Ալիևի ընտանիքի դերը մեծ էր նաև անցած տարվա Նյու Յորքյան դատավարության ժամանակ, ուր Ֆռեդեռից Ա. Բուռկը` Ամերիկացի միլիոնատեր, մեղադրվում էր Ադրբեջանում կաշաք տալու մեջ:

Գործը վերաբերում էր 1990 թվին Ադրբեջանական ՍՕԿԱՐ նավթային ընկերությունը գնելու անհաջող փորցին, որտեղ այն ժամանակ աշխատում էր Ալիևը: Դատավարության ժամանակ Թոմաս Ֆարելը` Վիրջինիայի բիզնեսմեններից մեկը, ով ևս ներգրավված եր գործի մեջ, հիշատակեց բազմաթիվ անօրինական վճարումների մասին, որոնք կատարվել էին ընտանիքի համար:
Նա իր վկայության մեջ հայտնեց, թե ինչպես Հեյդար Ալիևը` հայրը «կարգադրել էր մեզ մեծ գումարներ փոխանցել Հեյդար Ալիևի ազգականների բանկային հաշվի համարներին»: Ֆարելը նաև նշել է, որ նրան կարգադրել են գումար ուղարկել Հեյդար Ալիևի ընտանիքին առևտուր կատարելու համար: Այդ գումարը կազմել է 1 միլիոն դոլար:

Նախագահ Ալիևի երեք երեխաների անունով Դուբայում ձեռք բերված սեփականությունները 330 անգամ գերազանցում են նախագահի տարեկան աշխատավարձը:

Ընտանիքի որոշ անդամներ այնուամենայնիվ փող ունեն: Նախագահի ավագ դուստրը` Լեյլան, ամունացած է հարուստ ռուս բիզնեսմեն Էմին Ագալարովի հետ, իսկ առաջին տիկին Մեհրիբանի ընտանիքը զբաղվում է շահավետ բիզնեսով: Ագալարովը հրաժարվեց մեկնաբանություններ տալ այն հարցի վերաբերյալ արդյոք նա օգնել է իր կնոջը կամ Ալիևի մյուս երեխաներին Դուբայում սեփականություն ձեռք բերել:

Սաբիտ Բագիրովը` «ՍՕԿԱՐ» նավթային ընկերության նախկին ղեկավարը, ասաց, որ ինքը չգիտի արդյոք Ալիևներն ունեն սեփականություն Դուբայում, սակայն շատ տաօրինակ կլիներ, եթե նրանք նման սեփականություն ձեռք բերեին իրենց իրական անուններով: «Նրանք դա այդպես բացահայտ չէին անի: Դա կարող է սադրանք լինել», - ասաց նա` ենթադրելով, որ այդ ռեժիմի թշնամիները կարող են շահարկել Դուբայի գործարքները Ալիևին ճնշելու համար: Բագիրովը հրաժարվեց մանրամասնել: