Ձեր վստահելի աղբյուրը

20 տարվա ընդմիջումից հետո Հայաստանում կրկին Կարմիր գիրք է հրատարակվելու: Այն երկու հատորանոց է՝ բույսերի ու կենդանիների, ընդհանուր առմամբ 1000 էջ, այժմ գտնվում է տպարանում: Չնայած որոշ ֆինանսական խնդիրներին, բնապահպանության նախարարությունում լիահույս են, որ այս տարի գիրքը պատրաստ կլինի: Գրքի պատրաստման համար մի քանի տասնյակ միլիոն դրամ է ծախսվել, դոնոր կազմակերպություններն էլ աջակցություն են ցուցաբերել: Նշենք, որ գրքում կենդանիների նկարագրությունը, պահպանման վերաբերյալ խորհուրդները հայերեն ու անգլերեն են:

Գիտնականների կատարած ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ վիճակն այնքան էլ մխիթարական չէ. կան բույսերի ու կենդանիների տեսակներ, որ անհետացել են, որոշ տեսակներ էլ այդ եզրին են: Օրինակ, ազնվացեղ եղջերուն վերացել է, իսկ Վայրի բնության պահպանության հիմնադրամի մասնագետները պարզել են, որ Հայաստանում ընդամենը 3-4 ընձառյուծ է մնացել: Դրանք բնակվում են Սյունիքում: Անհետացման եզրին են այն կենդանիները, որոնք որսի համար մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում՝ մուֆլոն, բեզորյան այծ և այլն: Մասնագետները վստահեցնում են, որ այսօր բեզորյան այծի պոպուլյացիան վերականգնված է, Վայոց Ձորի ժայռերին երբեմն կարելի է տեսնել նրանց, բայց նույնը չի կարելի ասել մուֆլոնի մասին:

Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում բնապահպանության նախարարության շրջակա միջավայրի պաշտպանության վարչության պետի տեղակալ Տատյանա Դանիելյանն ասաց, որ Կարմիր գրքի ստեղծման համար ուսումնասիրությունները սկսվել են 2007-ին: 2009-ին Կարմիր գրքի նախնական տարբերակը պատրաստ էր: Գնահատումը արվել է միջազգային չափանիշներին համապատասխան: Բույսերի Կարմիր գրքում ներառվել է բարձրակարգ բույսերի 452 տեսակ, նախորդի համեմատ այդ թիվն ավելացել է 227-ով: Ներառվել են նաև սնկեր (40 տեսակ), որոնք ընդգրկված չեն եղել նախկին Կարմիր գրքում:

Վատ վիճակում գտնվող կենդանիների թիվը ևս ավելացել է: Պատրաստվող գրքում ընդգրկված են ողնաշարավոր կենդանիների` 152 տեսակ, որոնցից ձկներ` 7 տեսակ (ավելացել է 5 տեսակ), երկկենցաղներ` 2 տեսակ (ավելացել է 1 տեսակ), թռչուններ` 96 տեսակ (ավելացել է 29 տեսակ), սողուններ` 19 տեսակ (ավելացել է 8 տեսակ), կաթնասուններ` 28 տեսակ (ավելացել է 10 տեսակ):

Նշենք, որ իշխանը ևս հայտնվել է այս ցանկում: Տ. Դանիելյանը փաստեց, որ իշխանի երկու ենթատեսակ՝ ձմեռայինն ու պոջակը, ամբողջությամբ անհետացել են և դրանք այլևս հնարավոր չէ վերականգնել, մյուս երկու տեսակի՝ գեղարքունի ու ամառային, գոյությունն էլ վտանգի տակ է: Սիգն այս գրքում չկա, ավելին, մասնագետն ասաց, որ ձկան այս տեսակը հայկական չէ, ժամանակին ուրիշ տեղից բերվել ու Սևան է լցվել:

Կարմիր գրքում ներառվել են անողնաշար կենդանիների 155 տեսակ, որոնք ընդգրկված չեն եղել նախկին Կարմիր գրքում: Չնայած գրքերը դեռ վերջնականապես պատրաստ չեն, բայց կառավարության որոշման համաձայն դրանցում ներառված կենդանիների ու բույսերի նկատմամբ ոտնձգություն կատարած անձինք կպատժվեն:

«Մեր էկոհամակարգերի վրա մեծացել է մարդու ճնշումը: Մարդը շարունակ ազդում է բույսերի ու կենդանիների ապրելատեղի վրա»,-բացատրեց մասնագետը: Նրա տվյալներով, կենդանիների 3 տեսակ անհետացել է, 70 տեսակ էլ գտնվում է կրիտիկական վիճակում, բույսերի պարագայում այդ թիվը 143 է: Մասնագետը միաժամանակ ուրախությամբ նշեց, որ Հայաստանում նոր բուսատեսակներ ու կենդանիներ են հայտնաբերվել, դրանք հազվագյուտ են ու ընդգրկվել են գրքում: Օրինակ, Հայաստանում հայտնաբերվել է փոքրասիական տրիտոն: Կան նաև բուսատեսակներ ու կենդանիներ, որոնք դուրս են եկել Կարմիր գրքից: «Դրանք հիմնականում բույսեր են՝ մոտ 162 տեսակ: Նոր չափանիշներով գնահատելիս, պարզվեց, որ դրանք այնքան էլ վատ վիճակում չեն»,-ասաց Տ. Դանիելյանը:

Նշենք, որ «Բուսական աշխարհի մասին» ու «Կենդանական աշխարհի մասին» ՀՀ օրենքներով նախատեսված է, որ Կարմիր գրքեր պետք է պատրաստվեն ու հաստատվեն տասը տարին մեկ: Սակայն այս հրատարակության համար կառավարությունն այնքան էլ հեշտորեն գումարներ չի տրամադրել:

Չնայած Կենսաբազմազանություն մասին կոնվենցիայի համաձայն, մինչև 2010 թվականը անդամ երկրները, այդ թվում և Հայաստանը, պետք է վերացվեր բուսա- և կենդանատեսակների անհետացումը, սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ անհետացող տեսակների թիվը ոչ միայն չի նվազել, այլ հակառակը՝ ավելանում է:

«Դա շատ-շատ դժվար գործ է, դա շատ ֆինանսներ, ջանքեր, մարդկային ռեսուրսներ ու մարդու մտածելակերպի փոփոխություն է պահանջում: Մարդը պետք է հասկանա, որ բնությունը ավերում է, ինքն իրեն է վնասում, չկա այդ գիտակցությունը, դաստիարակությունը»,-խնդրի վերաբերյալ կարծիք հայտնեց Տ. Դանիելյանը: