Ձեր վստահելի աղբյուրը

Երեկ և այսօր Իսլամական կոնֆերանսի կազմակերպության (ԻԿԿ) արտաքին գործոց նախարարների խորհրդի 37-րդ նիստում ընդունվել են բանաձևեր, որոնցից մի քանիսում հակահայկական բնույթի ձևակերպումներ ու գնահատականներ են տրվել: Մասնավորապես, ընդունված բանաձևերից մեկով` Ադրբեջանի փոխանցմամբ, իսլամական երկրներն իրենք իրենց համար որոշել են, որ Հայաստանն ագրեսոր է:

Նախ օգտվելով առիթից` անհրաժեշտ ենք համարում ևս մեկ անգամ ֆիքսել (լավ կլինի, որ այդ բանը հատկապես լավ հասկանան Բաքվում), որ «ագրեսորը» իրավական եզր է` ժամանակակից միջազգային իրավունքի հասկացություն, որը ենթադրում է մեկ պետության կողմից մեկ այլ պետության տարածքային ամբողջականության կամ քաղաքական անկախության դեմ Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության տեսանկյունից ուժի ապօրինի կիրառումը: Ըստ որում` ագրեսիայի հասկացությունն անպայման ենթադրում է նախաձեռնություն, այսինքն` այդ բնորոշումը կարելի է տալ միայն նախահարձակ պետությանը:

Իսլամական կոնֆերանսի անդամ երկրներից որևէ մեկը կարո՞ղ է մատնանշել տարեթիվ, կոնկրետ ժամկետ, երբ Հայաստանը որևէ այլ երկրի նկատմամբ ագրեսիայի է դիմել: Բնականաբար, չի կարող: Եթե նման բան լիներ, փաստին անպայման կանդրադառնար ՄԱԿ Անվտանգության խորհուրդը, կընդուներ համապատասխան բանաձև, որին էլ կհաջորդեին համապատասխան գործողություններ: Նման բան չի եղել: ՄԱԿ ԱԽ-ն ԼՂ հիմնահարցի վերաբերյալ 4 բանաձև է ընդունել, և 4-ում էլ կոնկրետ գործողությունների կոչով դիմել է Ադրբեջանին ու Լեռնային Ղարաբաղի հայկական զորքերին:

Ասել կուզենք, որ ԻԿԿ շրջանակներում ընդունված որևէ փաստաթուղթ գործնականում գրոշի արժեք չունի: Հասկանալի է, որ Ադրբեջանի իշխանություններն ու պաշտոնական քարոզչությունն այն օգտագործելու են ներքին խնդիրները լուծելու համար (գլխավորապես` առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների համատեքստում): Բայց հարց է ծագում` ինչո՞ւ են ԻԿԿ անդամ երկրները, որոնց շարքում կան միջազգային լուրջ պատասխանատվություն ստանձնած երկրներ, տեղի տալիս ադրբեջանական շանտաժին:

Ոչ պաշտոնական զրույցներում իսլամական երկրների ներկայացուցիչներն արդարանում են, թե Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից նման որոշումների նախագծեր շրջանառության մեջ դնելու դեպքում` իրենց պասիվ կեցվածքը պայմանավորված է իսլամական համերաշխության գործոնով:

Նկատենք` սա առաջին դեպքը չէ, և ամենևին էլ նորություն չէ, որ «իսլամական համերաշխության» գործոնը թուրք-ադրբեջանական տանդեմը փորձում է ծառայեցնել սեփական շահերին: Բայց եթե այդ «գործոնի» չարաշահումը նախկինում մեծ ազդեցություն ունենալ չէր կարող ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վրա, այսօր իրավիճակը միանգամայն այլ է: Իրավիճակի փոփոխությունը պայմանավորված է նրանով, որ ԵԱՀԿ-ն այսօր նախագահում է Ղազախստանը:

Գաղտնիք չէ, որ ԼՂ հիմնահարցում միջնորդական առաքելություն իրականացնող Մինսկի խումբը ձևավորվել է ԵԱՀԿ շրջանակներում և հենց այդ կառույցն է, ըստ էության, այն հարթակը, որտեղ որոշումներ են կայացվում հակամարտության վերաբերյալ:

2010 թվականի հունվարից կազմակերպությունում նախագահությունն առաջին անգամ վստահվեց հետխորհրդային երկրի` Ղազախստանին: Դրան նախորդող ժամանակահատվածում, երբ դեռ պետք է որոշակիացվեր Ղազախստանի նախագահության հարցը, պաշտոնական Աստանան դիվանագիտական և ոչ ֆորմալ ուղիներով հավաստիացնում էր, որ բոլոր վիճելի հարցերի, այդ թվում` Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության պարագայում հավասարակշռված և չեզոք մոտեցում կորդեգրի: Այդ հավաստիացումներին, մասնավորապես, հայկական կողմը վերաբերեց որպես պատասխանատու պահվածքի (հակառակ դեպքում`միայն Հայաստանի դեմ լինելն անգամ բավարար էր Ղազախստանի նախագահությունը չհաստատելու համար): Իսկ այս տարվա սկզբին Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը խոստացավ իր երկրի նախագահության ընթացքում նպաստել կազմակերպության գործողության տարածքում առկա հակամարտությունների լուծմանը, որին հետևեց արտգործնախարար Կանատ Սաուդաբաևի մաքոքային դիվանագիտությունը` այցելություն տարածաշրջան, շփումներ կողմերի ու միջնորդների հետ:

Սակայն, անկողմնակալ, հավասարակշռված ու չեզոք դիրքորոշում խոստացող Ղազախստանը, իր նախկին գործելաոճին համապատասխան, անտեսելով ոչ միայն ԵԱՀԿ նախագահող լինելու հանգամանքը, այլև` Հայաստանի հետ ռազմա-քաղաքական դաշինքի` Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությանն անդամակցության փաստը, կրկին տեղի տվեց «իսլամական համերաշխությամբ» փաթեթավորված ադրբեջանական կեղծիքին:

Հետաքրքիր է իմանալ` պատրաստվո՞ւմ է Ղազախստանը կրկին հավաստիացնել, որ չեզոք դիրքորոշում ունի և ցանկանում է նպաստել ղարաբաղյան խնդրի կարգավորմանը: Եթե այո, ապա` ինչպե՞ս: Նշված հարցերի պատասխանն այսօր փորձեցինք ստանալ Հայաստանում Ղազախստանի դեսպանությունից: Սակայն մեր զրուցակից դիվանագետը նախ վստահեցրեց, որ տեղի ունեցած քվերակության վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկատվություն չունի, հետո` կասկած հայտնեց, որ «հնարավոր է` Ղազախստանը ձեռնպահ է եղել»: Համաձայնեք, որ նման արդարացումները չեզոքության հավաստիացում չեն, և ԵԱՀԿ-ում Ղազախստանի նախագահության արդյունավետությունն արդեն այսօրվանից կարելի է կասկածելի համարել:

Ի դեպ, վերջերս Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում միջնորդական ծառայություններ էր առաջարկել նաև հարևան Իրանը: Այն նույնպես Իսլամական կոնֆերանսի կազմակերպության անդամ է, և նույնպես շատ բարեհաջող կերպով խուսափում է «իսլամական համերաշխության» չարաշահումներին հակազդելուց:

Իսկ հակազդել թե’ Ղազախստանը, թե’ Իրանը և թե’ մյուս բոլոր պատասխանատու և ազդեցիկ իսլամական երկրները (Եգիպտոս, Սիրիա, Լիբանան և այլն) կարող էին: