Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահների` նախօրեին Աստրախանում կայացած հանդիպումից անմիջապես հետո Դմիտրի Մեդվեդևը հանդես եկավ հայտարարությամբ` նշելով. «Ես այս հանդիպումներն օգտակար եմ համարում: Որովհետև, նախ` բանակցությունները բոլոր դեպքերում ավելի լավ են, քան հակամարտության ակտիվ փուլը, երկրորդ` սրանք ոչ միայն բանակցություններ են, այլև ընթացք դեպի առաջ»:

ՌԴ նախագահի այս հայտարարությունն առաջին հայացքից Աստրախանում որոշակի առաջընթացի վկայություն է: Իսկապես` առկա է ռազմագերիներին փոխանակելու ու դիակները վերադարձնելու մասին կողմերի համաձայնություն: Բայց արդյոք միայն սա առաջընթաց կարելի՞ է համարել: Գուցե, բայց նայած ի՞նչն ենք վերցնում մեկնակետ:

Եթե մեկնակետը վերջին շրջանում ադրբեջանական կողմի ստեղծած իրավիճակն է, երբ Ադրբեջանը  պարբերաբար խախտում էր հրադադարի ռեժիմը, դիվերսիոն գործողություններ էր ծավալում, մոլորված անձանց ու գերեվարված զինծառայողներին սարքում էր համազգային թամաշայի գործիք, ավելին` տանջամահ է անում գերի հայ հովվին, ապա գերիների ու դիակների հանձնման համաձայնությունն, անշուշտ, առաջընթաց է:

Ավելին, այն շատ կարևոր առաջընթաց է, որովհետև այս համաձայնությունը ու դրա հետագա կիրարկումը (հայտարարության տեքստում ասված է, որ կողմերը պայմանավորվել են այս դրույթներով առաջնորդվել նաև ապագայում) ենթադրում է, որ շփման գծի երկայնքով գործունեություն ծավալող հասարակ քաղաքացիների ու շարքային զինծառայողների կյանքն ավելի քիչ է վտանգված, քան աստրախանյան համաձայնությունից առաջ էր: Թեև մյուս կողմից կարելի է միայն զարմանալ, թե ինչու էր անհրաժեշտ մեկ առանձին հայտարարություն անել, ավելին` բանակցել դրա շուրջ համաձայնության գալու հարցում, երբ ամրագրված բոլոր դրույթները բխում են պետությունների ուղղակի պարտավորություններից` ստանձնած միջազգային հումանիտար իրավունքի շրջանակներում: Ինչևէ, բոլոր դեպքերում հաջողվեց գոնե այս հարցում դրական տեղաշարժ ապահովել, ինչը կարելի է միայն ողջունել:

Ինչ վերաբերում է հայտարարության` հակամարտության ընդհանուր ֆոնի վրա ազդեցությանը, ապա այստեղ ևս որոշակի առաջընթաց կա: Ի վերջո գաղտնիք չէ, որ վերջին մի քանի ամիսների լարվածության աճը հիմնականում պայմանավորված էր հենց այդ` հումանիտար գործոնով: Իրադարձությունների զարգացման ընթացքի վերլուծությունը թույլ է տալիս ասել, որ այդ լարվածությունը «պատասխան քայլի» պրակտիկայի արդյունք էր, երբ սեփական քաղաքացիների գերեվարմանն ի պատասխան, հակառակ կողմը ձգտում էր համարժեք պատասխան տալ: Հուսանք, որ Աստրախանում ձեռք բերված պայմանավորվածությունը կկոտրի այդ փակ ցիկլը և կթոթափի առկա լարվածությունը:

Եթե խոսենք հակամարտության կարգավորման ավելի լայն կոնտեքստի մասին, ապա կարելի է նշել, որ Աստրախանում որևէ էական տեղաշարժ չի եղել:
Դմիտրի Մեդվեդևը, հատուկ ընդգծվածությամբ հիշեցնելով, որ հակամարտության կարգավորման թեման որևէ հանդիպման ընթացքում չի շրջանցվել և նշելով, որ առաջիկա մեկ ամսում հիմնարար սկզբունքները համաձայնեցված լինելու հույս ունեն, միաժամանակ նշեց. «Կցանկանայի հատուկ ընդգծել, որ հարցեր դեռ շատ կան, բայցև կա կողմերի ձգտում` հասնել դեռևս չկարգավորված, տեքստուալ բնույթի տարաձայնությունների համաձայնեցմանը: Ես գտնում եմ, որ հնարավոր է արդյունքի հասնել: Դա որոշակի չափավոր լավատեսություն է հաղորդում: Բայց աշխատանքի հիմնական մասն, իհարկե, դեռ առջևում է»:

Այս հայտարարության վերծանումը որևէ լավատեսական հույս չի ներշնչում: Բանն այն է, որ «տեքստուալ բնույթի տարաձայնություն» տերմինը խիստ մեղմասացություն է, և մոլորություն կլինի կարծել, թե հայկական ու ադրբեջանական կողմերը համաձայնության չեն գալիս բացառապես այդ պատճառով: Իրականում տարաձայնությունները խիստ խորքային բովանդակային են, իսկ տեքստուալ դրանք դառնում են միայն բանակցությունների սեղանի շուրջ: Հետևաբար, հաղթահարել դրանք մեկ ամսում չի ստացվի, և եռակողմ հանդիպման մասնակիցներն իրենք էլ են դա լավ պատկերացնում:

Ամփոփելով, կարելի է նկատել, որ Աստրախանում, ինչպես և նախկին եռակողմ հանդիպումներում, հակամարտության կարգավորման առումով որևէ առաջընթաց չի ապահովվել: Դրանց ժամանակ հիմնական ջանքերն ուղղվում են հակամարտությունը կառավարելի, վերահսկելի պահելու ուղղությամբ, իսկ «ընդհանուր կարգավորման թեման» ընդամենը չի շրջանցվում: