Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սովորական ցեղասպանություն» նախագծի շրջանակներում մեկնարկել են հերթական փաստավավերագրական ֆիլմի պատրաստման աշխատանքները: Հաշվով 4-րդ ֆիլմը նվիրված է ղարաբաղյան շարժման պատմության ամենաողբերգական էջերից մեկին` «Oղակ» օպերացիային, որի 20-ամյակը լրանում է 2011թ-ին:

«Կոլցո» օպերացիան, որի արդյունքում բռնի տեղահանվել է ԼՂՀ-ի և Շահումյանի շրջանի տասնյակ հայկական քաղաքների ու գյուղերի բնակչությունը, իրականացվել է 1991թ-ի ապրիլ-հուլիս ամիսներին, -ասում է «Սովորական ցեղասպանություն» նախագծի ղեկավար Մարինա Գրիգորյանը:

«Ցավոք, ինչպես Մարաղա գյուղի ողբերգության դեպքում, մի քանի հազար հայ բնակիչների հանդեպ պետական ահաբեկչության այս հրեշավոր ակտը ըստ արժանվույն չլուսաբանվեց, այս մասին բավարար տեղեկացված չեն նույնիսկ Հայաստանում: Մինչդեռ դա Սովետական կենտրոնի և ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի լայնամասշտաբ պատժիչ օպերացիան էր ընդդեմ քաղաքացիական բնակչության, որի ընթացքում Ադրբեջանի ղեկավարությունը փորձում էր հասնել իր չարագույժ նպատակներին, այն է` հայերի ոչնչացում և բռնի տեղահանում իրենց պատմական բնակավայրերից, Հայրենազրկում: Ավելին, այսօր շատ քչերն են հիշում, որ օպերացիայի շրջանակներում բռնությունների է ենթարկվել նաև Հայաստանի սահմանամերձ շրջանների բնակչությունը` Գորիսի, Նոյեմբերյանի, Տավուշի շրջանները և այլք: Օպերացիան իրականացվում էր խաղաղ բնակչության հանդեպ անասելի դաժանությամբ, ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի ջոկատները սպանում, կեղեքում, բռնաբարում, թալանում ու պատանդ էին վերցնում խաղաղ բնակչությանը, զբաղվում դիակապտությամբ, ստորացնում մարդկային և ազգային արժանապատվությունը»:

««Oղակ» գործողության ընթացքում զինվորական ուժերի ու ադրբեջանցիների կողմից դաժան ճնշման, գազանությունների ու թալանի են ենթարկվել ԼՂԻՄ-ի հարավում և արևմուտքում գտնվող Շահումյանի, Հադրութի և Շուշիի շրջանների 26 հայկական գյուղեր: Մոտ 10 հազար մարդ բռնի տեղահանման են ենթարկվել, զոհվել են 100-ից ավելին: 600-ից ավելի տղամարդ պատանդ վերցվեցին, նրանց կտտանքների ու բռնությունների ենթարկեցին: Ռազմական ուժերից անմիջապես հետո գյուղեր էին ներխուժում մոտակայքում բնակվող ադրբեջանցիներից կազմված խմբեր: Նրանք յուրացնում էին տեղահանվածների տները, մեքենաները, անասուններին և մնացած ունեցվածքը, գողոնը տեղափոխվում էր հատուկ այդ նպատակի համար բերված բեռնատար ավտոմեքենաներով: Հայ բնակչության դիմումներն ու բողոքները ոչ ոք չէր ուսումնասիրում»,- գրում էր Վիկտոր Կրիվոպուսկովը (ներկայումս` Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանության խորհրդատու, “Ռոսսոտրուդնիչեստվո” ներկայացուցչության ղեկավար) «Ըմբոստ Ղարաբաղ» (Мятежный Карабах) գրքում:

Նախագծի ղեկավարի խոսքերով` Ֆիլմի շուրջ աշխատանքների ընթացքում հաջողվել է գտնել բացառիկ փաստավավերագրական տեսանյութեր, որոնք արվել են 1991թ-ի գարնան-ամռան ամիսներին: Գտնվել են Գետաշենի և Մարտունաշենի վրա հարձակված զորամասերի նախապատրաստությունը ներկայացնող տեսանյութեր, շրջափակված հայկական գյուղերի կադրեր, ներկայացված են նաև ջարդերի, բռնության և կտտանքների զոհը դարձած, իրենց ունեցվածքից և օջախներից զրկված գյուղի բնակիչների վկայությունները, որոնք նկարահանվել են տեղի բնակչության բռնի տեղահանման անմիջապես հաջորդ օրը: Հատուկ արժեք են ներկայացնում ԼՂՀ-ի` Ադրբեջանի կողմից բռնազավթված տարածքներում հայերի հազարամյա ներկայությունն ու բազմադարյան մշակույթը փաստող կադրերը:

«Անհնար է առանց հուզմունքի նայել Գետաշենի հին գերեզմանատան կադրերը, ուր ներկայացված են խարխլված խաչքարերը (http://www.youtube.com/watch?v=9TT2vhhi-ZA), որոնք հիշեցնում են Ադրբեջանի կողմից բարբարոսաբար ոչնչացված Հին Ջուղայի խաչքարերը: Ամենայն հավանականությամբ, Գետաշենի խաչքարերը նույն ճակատագրին են արժանացել»,-պատմում է Մարինա Գրիգորյանը: -Պահպանվել են նաև Գյուլիստանի միջնադարյան գերեզմանոցի կադրերը (http://www.youtube.com/watch?v=yI4kjgTYCbM), որոնցում հստակ երևում են հայկական փորագրություններով տապանաքարերը, իսկ հանգուցյալների հետնորդները պատմում են իրենց նախնիների մասին: Այս ամենը, բնականաբար, կընդգրկվի ֆիլմում և կդառնա հերթական համոզիչ ապացույցն առ այն, որ հենց Ադրբեջանն է մինչ օրս բռնազավթել ԼՂՀ-ի տարածքի մի մասը»:

Հաշվի առնելով 1991թ-ի գարուն-ամառ ժամանակահատվածի իրադարձությունների մասշտաբայնությունը` ֆիլմն, ամենայն հավանականությամբ, բաղկացած կլինի երկու մասից: Պրեմիերան նախատեսված է 2011թ-ի մայիսին, երբ վերհիշվելու է հայ ժողովրդի նկատմամբ հերթական ցեղասպան գործողության` մարդկության դեմ հանցանքի տարելիցը, ինչպիսին , անշուշտ, «Կոլցո» օպերացիան էր:

«Սովորական ցեղասպանություն» նախագիծն իրականացվում է ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության» կենտրոնի կողմից և կոչված է պատմել ճշմարտությունը 1988-1992թթ.-ներին կատարված իրադարձությունների մասին, որոնց ընթացքում Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչությունը պարբերաբար ենթարկվում էր էթնիկ զտումների ու ցեղասպանության:

Առաջին երեք ֆիլմերը` «Բաքու, հունվար 1990», «Սումգայիթ, փետրվար 1988» և «Մարաղա, 10 ապրիլի, 1992թ.», ներկայացվել են համապատասխանաբար` 2010 թ-ի հունվարին, ապրիլին և սեպտեմբերին: Ֆիլմերը թարգմանվել են ռուսերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն և արաբերեն լեզուներով, տեղադրվել են համացանցում և լայնորեն տարածվում են խտասկավառակների տեսքով: