Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այս տարվա մեկնարկը քաղաքական առումով բուռն չստացվեց: Նախորդ տարվա հետտոնական հագեցած իրադարձությունների ֆոնին 2011-ի հունվարը բավականին մռայլ, դանդաղկոտ տպավորություն է թողնում: Հիշեցնենք, որ ուղիղ մեկ տարի առաջ այս օրերին իրադարձություններն աննկարագրելի խիտ էին թե ներքին և թե արտաքին ճակատներում:

Ներքաղաքական կենտրոնական իրադարձությունն անշուշտ Կենտրոն համայնքի թիվ 10 ընտրատարածքում անցկացվող լրացուցիչ ընտրություններն էին: Դրանց Նիկոլ Փաշինյանի մասնակցությունը ՀԱԿ-ի ակտիվացման պատճառ էր դարձել, ինչի արդյունքում հետտոնական շրջանում ներքաղաքական կյանքը սրընթաց ակտիվացում ապրեց ու այդ ինրեցիայով հունվար ամիսը բավականին թեժ ստացվեց: Այս տարի ամանորյա տոներին հետևած շրջանում որևէ նշանային իրադարձություն հնարավոր չէ առանձնացնել: Ավելին` քաղաքական հորիզոնում այդպիսին չի էլ նշմարվում (եթե, իհարկե, իշխանությունները հերթական որևէ աղմկոտ կադրային տեղաշարժով չփորձեն քաղաքական կյանքին ակտիվություն հաղորդել):

Իրադարձություններն ավելի խիտ էին արտաքին ճակատում: Ճիշտ մեկ տարի առաջ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը քննարկում էր հայ-թուրքական արձանագրությունների սահմանադրականության հարցը և, կարծում ենք, կարիք չկա հիշեցնելու, թե ինֆորմացիոն ինչ հոսքերի առիթ էր տվել այդ փաստը (եթե կուզեք` գործընթացը):

Նշված հոսքերը` կապված հատկապես հայ-թուրքական կարգավորման ու Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի հետ, էլ ավելի հագեցած էին նաև տարածաշրջանում սկիզբ առած դիվանագիտական աննախադեպ ակտիվությամբ: Այս օրերին Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը գտնվում էր Մոսկվայում, ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը Երևանում էր: Պատկերն ամբողջական դարձնելու համար հիշեցնենք, որ քննարկվում էր նաև մեկ շաբաթ անց` 2010թ. հունվարի 19-ին, Սոչիում կայանալիք նախագահների եռակողմ հանդիպման թեման: Առանց գերագնահատելու այս իրադարձությունների նշանակությունն ու արժեքը, ընդամենը փաստենք` 2011-ի հունվարը նախորդ տարվա հետ որևէ համեմատության եզր չունի:

Այս օրերի միակ առանցքային իրադարձությունը, որը այս կամ այն կերպ առնչվում է Հայաստանի քաղաքական օրակարգին, Սուդանում անցկացվող հանրաքվեն է: Դրա մասին ավելի խորքային քննարկում կարելի է ծավալել միայն հանրաքվեի արդյունքներն ամփոփելուց հետո, որը նախատեսված է փետրվարին (չնայած` դիտորդները դրա ելքի վերաբերյալ կարծես թե միակարծիք են): Սակայն այսօր էլ կարելի է մի շարք կարևոր արձանագրում անել. ա/ ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի իրացման հնարավորությունները ժամանակակից աշխարհում գնալով ընդլայնվում են, ինչը չի կարող չուրախացնել այլոց լծի տակ հարկադրաբար ապրող ազգերին ու ազգություններին, բ/ աշխարհի քաղաքական քարտեզի ուրվագիծը շարունակաբար փոխվում է, ինչը նշանակում է, որ տարածքային անխախտելիություն կոչվածը աստիճանաբար տեղի է տալիս մարդկանց բնականա իրավունքներին ու պահանջներին, գ/ հակամարտությունների հաղթահարման գործում արդյունավետ կերպով ներդրվում է նոր մեխազնիմ` հետաձգված հանրաքվեն: Բայց կրկնում ենք` սրանց մասին ավելի հանգամանալից կարելի է խոսել միայն հանրաքվեի արդյունքներն ամփոփելուց հետո միայն: Այսինքն` հունվարյան այսօրվա «քաղաքական մռայլությանը» այս թեմայի թեժացումը չի սպառնում:

Ինչևէ: Կարելի՞ է ասել, որ տարվա նման ձանձրալի մեկնարկը (խոսքը` քաղաքական կյանքի մասին է) խոստանում է նույնքան ձանձրալի տարի: Կարծում ենք, որ ոչ: Ընդհակառակը` կարծում ենք, որ հատկապես Հայաստանի համար տարին շատ թեժ է լինելու, ըստ որում` թեժության հիմնական ծանրությունն ընկնելու է ներքին կյանքի վրա:

Պատճառները մի քանիսն են:
Արտաքին ճակատում կտրուկ փոփոխությունների հնարավորությունը գրեթե բացառվում է: Հայ-թուրքական ճակատում առնվազն մինչև Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրություններ (նախատեսված է այս տարվա ամռանը) որևէ տեղաշարժ ակնկալելն անիմաստ է: Ավելին` առավելապես հնարավոր է ապակառուցողական հռետորաբանություն (ուղղված առաջին հերթին ներքին լսարանին): Այս առումով արդեն առաջին ծիծեռնակները երևում են. Էրդողանը հայ-թուրքական բարեկամությանը նվիօրված կիսակառույց հուշարձանը «հրեշային» է անվանել: Առայժմ հստակ չէ` ըստ Էրդողանի հուշարձա՞նն է հրեշային, թե՞ հայ-թուրքական չկայացած բարեկամությունը, բայց փաստը փաստ է` նման հռետորաբանությամբ նշված ճակատում տեղաշարժ հաստատ չի լինի: Ինչ վերաբերում է տարվա երկրորդ կեսին, ապա զարգացումները կախված են այն հանգամանքից, թե ինչ դասավորություն կունենա հետընտրական Թուրքիայի քաղաքական կյանքը և թուրքական էլիտան ինչ առաջնահերթություններ կսահմանի: Համենայնդեպս դժվար է հավատալ, որ 2011-ի ընթացքում հայ-թուրքական (դրական) կարգավորման հարցը կմտնի Թուրքիայի ներքին օրակարգ:
Գալով Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցին, պետք է նշել, որ գործընթացի տեմպը դեռևս նախորդ տարի անկում էր ապրում և այդ անկումն, ըստ էության, կշարունակվի նաև նոր մեկնարկած տարում: Գործոնները, որոնք այս կամ այն կերպ ազդել էին ղարաբաղյան կարգավորման արագացման վրա, 2011-ին այլևս չկան կամ չունեն այն ուժգնությունը, որ տեմպ ապահովեն. Ղազախստանն իր հավակնություններով այլևս ԵԱՀԿ նախագահող չէ, միջազգային հանրությունը հիմնականում կզբաղվի իր համար ավելի հրատապ խնդիրներով (ԱՄՆ-ում արդեն մոտ է նախագահական ընտրությունների ցիկլը, իսկ ճգնաժամի, Աֆղանստանի ու Իրաքի հարցերրը դեռևս առկախված են, Եվրոպան ներքին մարտահրավերներին դիմակայելու ու դրա համար անհրաժեշտ ռեսուրսներ հայթհայթելու խնդիրներ ունի, Ռուսաստանում ներքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական խնդիրներն ավելի սուր բնույթ են ստանում), հայ-թուրքական գործընթացը արդեն տևական ժամանակ գործոն չէ (բոլոր դեպքերում` այն ևս ղարաբաղյան գործընթացի արագացման հարցում ներդրում ունեցել էր), դե իսկ կողմերն էլ, դժվար թե, հանդես գան գործընթացն արագացնելու սեփական նախաձեռնությամբ, առավել ևս, որ կովկասյան երկրներում նույնպես ներքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական հարցերն ավելի հրատապ են դառնում:

Իսկ ինչ է սպասվում մեզ 2011-ին ներքին կյանքում: Դժվար է միանշանակ կանխատեսումներ անել, բայց բոլոր դեպքերում զարգացումները կառուցվելու են հաջորդ տարի` 2012-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու ստրատեգիայով: Ըստ այդմ, այս տարին կարելի է պայմանական անվանել նախընտրական` դրանից բխող հետևանքներով: Քաղաքական վերադասավորումներ, դաշինքներ, բանակցություններ, խորհրդակցություններ, քաղաքական նախաձեռնություններ, տեղերում գրասենյակներ և այլն, և այլն: Մի խոսքով ներքաղաքական ակտորների ակտիվացում` դրանով պայմանավորված նաև հասրակությանը հուզող խնդիրների ակտիվ հրապարակային քննարկում: Թեժացումն իսկապես անխուսափելի է, իսկ թե ինչ միտումներ այն կդրսևորի, պարզ կդառնա ըստ երևույթին գարնանը:
Ներքաղաքական կյանքի թեժացման հաջորդ գործոնն, անշուշտ, քաղաքական այն նախաձեռնություններն են, որոնք կյանքի է կոչելու երկրի ղեկավարությունը: Նախորդ տարեվերջին հանրապետության նախագահը հանդես եկավ, ըստ էության, ծրագրային ելույթով (հիշեցնենք` ՀՀԿ 20-ամյակին նվիրված նիստում): Ելույթ, որտեղ ներկայացված մարտահրավերների ու սահմանված խնդիրների լուծումը նախատեսված է հենց այս տարվանից: Թիկնազորների թեման, կարծես, արդեն իսկ ակտիվ քննարկման (ասում են` նաև լուծման) փուլում է, բայց նախագահի ելույթում շատ ավելի կարևոր խնդիրներ կան, որոնց լուծումը էլ ավելի ցավոտ է լինելու: Իսկ նախագահը խոստացել է, որ դրանց լուծման ուղղությամբ ջանքեր չպետք է խնայվեն:
Այնպես որ` այս օրերի ձանձրալի թվացող վիճակն իրականում անդորր է փոթորկից առաջ: Մեզ բավականին թեժ տարի է սպասվում: