Ձեր վստահելի աղբյուրը

Քիչ առաջ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը դադարեցրեց հացադուլը: Ակցիայի դադարեցումը նույնքան ծիսական էր, որքան մեկնարկը, անվանումն ու այս ընթացքում եղած մեկնաբանությունները (դավանանքի ու քաղաքականության հետ ակցիայի առնչությունների մասին է խոսքը):

Առանց այդ ատրիբուտների մեջ խորանալու, պետք է նկատել, որ հացադուլից Րաֆֆի Հովհաննիսյանի դուրս գալու քայլն, ըստ էության, վերջին արարն է քաղաքական այն մինի պրոցեսի, որ սկիզբ առավ կոալիցիայի համատեղ հայտարարության ստորագրմամբ:

Այդ ժամանակ արձանագրել էինք, որ այդ հայտարարությունն ընդամենը հրապարակային պարտավորություն է` պատասխանատվությունից խուսափելու արատավոր պրակտիկայից հրաժարվելու պարտավորություն է: Այլ կերպ ասած` իշխանությունն իր ներսում հստակեցրել էր խաղի կանոններ, որոնց պայմաններում բացառվում է միմյանցից քվե փախցնելու գործելակերպը:
Հենց այդ ժամանակ էլ նշել էինք, որ ստորագրված հայտարարությունը մարտահրավեր է ընդդիմությանը` այն իմաստով, որ արդյո՞ք ընդդիմությունը կկարողանա իր ներսում նման ընդհանուր հայտարարի գալ և որպես հետևանք` արդեն հաջորդ փուլում խաղի կանոնների շուրջ ընդհանուր հայտարարի գալ իշխանությունների հետ:
Մինչ գնահատականներին անցնելը, թե որքանով է ընդդիմությանը հաջողվում հաղթահարել այդ մարտահրավերը, անդրադառնանք հայտարարույունից հետո տեղ գտած կարևոր այլ իրադարձությունների ևս:

Դրանցից առաջինը մարտի 1-ի հանրահավաքն ու այնտեղ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ունեցած ելույթն էր: Մամուլում այն որակվեց սոցիալ-պոպուլիստական ու արձանագրվեց, որ ՀԱԿ-ի ղեկավարը լուծումներ առաջարկելու փոխարեն փողոցը մոբիլիզացնելու գիծ է որդեգրում: Բնականաբար, սա մի կողմից ազդակ էր իշխանություններին, մյուս կողմից մարտահրավեր` ուղղված ընդդիմադիր, բողոքավոր էլեկտորատի վրա հույս դնող ուժերին: Վերջիններս սպասեցնել չտվեցին:

Արդեն մարտի 3-ին «Ժառանգություն» խմբակցությունը գրեթե ողջ կազմով կանգնեց բողոքի ելած մի խումբ քաղաքացիների կողքին ու ոստիկանների հետ բախման միջոցով հասկացրեց, որ փողոցը մենաշնորհ դարձնելու Տեր-Պետրոսյանի մոտեցման հետ իրենք այնքան էլ համաձայն չեն:

Ինչ վերաբերում է իշխանություններին, ապա պատասխանը եղավ ամենաբարձր մակարդակով` մարտի 12-ին Սերժ Սարգսյանի ելույթով: Այս մասին արդեն խոսել ենք, և եթե կարճ ձևակերպելու լինենք, ապա նախագահը հասկացրեց, որ կախված քաղաքական մրցակցության եղանակից ու մեթոդից (ըստ ճաշակի` կոշտ-փափուկ, հեղափոխություն-ընտրություն, երկխոսություն-առճակատում և այլն) իշխանության արձագանքը կլինի համարժեք: Այլ կերպ ասած, խաղի կանոնների ընտրության իրավունքն իշխանությունը թողեց ընդդիմությանը:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանի արձագանքը հետևեց անմիջապես` մարտի 17-ի հանրահավաքում: Ոմանց համար` անակնկալ, ոմանց համար` սպասելի: Իր բառերով` Տեր-Պետրոսյանը նախապատվություն տվեց «անցնցում իշխանափոխությանը» ու դրանով իսկ արձանագրեց, որ նախընտրում է իշխանությունների հետ հարաբերվել երկխոսության, ընտրությունների ու ընդհանրապես` փափուկ կանոններով:

Սա, իհարկե, իշխանական ուժերը ողջունեցին (նաև` անխափան մուտք ապահովելով Ազատության հրապարակ): Բայց պարզվեց, որ իշխանության հետ խաղի կանոնները հստակեցնելու համար դա անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայման է:

Մարտի 17-ի հանրահավաքից առաջ աննախադեպ ակցիայով հանդես եկավ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը: Ինչպես վերը արդեն նշեցինք, նա ընդհանրական ձևակերպված պահանջներով հացադուլ հայտարարեց ու դրանով իսկ առանցքային դիրք գրավեց քաղաքական ու տեղեկատվական օրակարգում: Այս ակցիայի ու դրա շուրջ գրեթե բոլոր կողմերից բազմաթիվ մեկնաբանություններ եղան (տեղ-տեղ` ցինիզմի հասնող), բայց մի բան ակնհայտ էր. ակցիան ընդդիմադիր դաշտում սեփական տեղն ընդգծելու և «Ժառանգության» հետ հաշվի նստելու պահանջ էր բովանդակում, որից ՀԱԿ-ը, ի դեմս` Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, հրաժարվեց:

Այդ հրաժարումն ու դրան հետևած քարոզչական պատերազմն էլ ընդամենը մեկ ամիս առաջ պրոցեսներից դուրս ու ստվերում մնացած «Ժառանգությանը» դարձրեցին քաղաքական գործոն: Եվ հիմա ՀԱԿ-ը լուրջ խնդրի առջև է կանգնած. կամ «Ժառանգության» հետ երկխոսելու եզրեր գտնել, կամ` թույլ տալ, որ այդ կուսակցության թափհավաքը շարունակի: Դրան, ի դեպ, ոչ այնքան նպաստում է Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ակցիան, որքան մարտի 17-ի հանրահավաքի արդյունքներից դժգոհ «փողոցն» ու ՀԱԿ-ի որոշ լիդերների տարակարծությունները Տեր-Պետրոսյանի հետ:

Ամփոփելով ասելիքը` պետք է արձանագրենք, որ իշխանությունների նետած մարտահրավերը մնում է օրակարգում: ՀԱԿ-ի կողմից միայնակ պատասխանի լեգիտիմությունը «Ժառանգությունը» կասկածի տակ է առնում, ու ըստ էության, այդ նպատակով Ազատության հրապարակը մեկ-երկու օր շուտ «ազատագրած» Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլը կարծես արդյունք է տալիս: Եվ եթե այդ արդյունքը ճիշտ ընկալում գտնի մյուս բոլոր ուժերի կողմից, այդ պահից ի վեր ընդդիմադիր ուժերը պետք է մտածեն իրենց դաշտում խաղի կանոնների հստակեցման մասին: Հակառակ դեպքում` տանուլ են տալու բոլորը: