Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանական «1նյուզ.ազ» լրատվական կայքը հեղինակային հոդվածով անդրադարձել է մայիսի 26-ին Ֆրանսիական Դովիլ քաղաքում կայացած Մեծ ութնյակի գագաթաժողովի շրջանակներում համանախագահ երկրների նախագահների տարածած համատեղ հայտարարությանն ու դրան հետևած ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի արձագանքին:

Հիշեցնենք, որ իր հայտարարությամբ ՀՀ ԱԳ նախարարը մասնավորապես նշել էր. «Հայաստանը հստակ պատասխան է տվել եռանախագահների կողմից ներկայացված հիմնարար սկզբունքների վերջին տարբերակին` որպես հիմնախնդրի կարգավորման համար բանակցությունների հիմք: Եթե Ադրբեջանը տա իր միանշանակ համաձայնությունը, ապա հնարավոր կլինի առաջընթաց արձանագրել կարգավորման գործընթացում»:

Ադրբեջանական կայքի վերլուծաբաններն այս հայտարարությունը որակել են «դեմագոգիկ»` այդպես էլ չհասկանալով, որ այնտեղ Մադրիդյան սկզբունքները բանակցությունների հիմք ընդունելու համաձայնություն է տրվում (ավելին` այդ համաձայնությունը տրվում է ոչ առաջին անգամ, և հայկական կողմն ամենաբարձր մակարդակով արդեն մեկ տարուց ավելի խոսում է այդ մասին): Ադրբեջանցի «վերլուծաբանները» հայտարարությունը հասկացել են յուրովի ու արձանագրել.

«Մադրիդյան փաստաթղթի նորացված տարբերակը միջնորդների կողմից ներկայացնելուց մեկ շաբաթ հետո ընդունել է և այդ մասին ողջ աշխարհով մեկ հայտարարել, իսկ Հայաստանը երկար ժամանակ պատասխան չի տվել դրանց»:

Բանակցային գործընթացից քիչ թե շատ տեղյակ ցանկացած մարդ կարող է վստահեցնել, որ մեջբերված պնդման հեղինակի մոտ ժամանակի զգացողության կորուստ է գրանցվել: Ի՞նչ ասել է «նորացված փաստաթուղթ», երբ Դովիլի հայտարարության մեջ հստակ նշված է կոնկրետ փաստաթուղթ` «մարտի 5-ին Սոչիում քննարկված տարբերակը»:

Իհարկե, այդ տարբերակի բովանդակությանը լայն հանրությունը ծանոթ չէ, բայց մի բան ակնհայտ է. միջնորդներն առաջին անգամ բարձր մակարդակով հայտարարության մեջ նշում են կոնկրետ փաստաթուղթ, դրա քննարկման կոնկրետ տեղն ու ժամանակը, և առաջին անգամ ակնկալում են, որ հաջորդ հանդիպման ընթացքում կողմերը կհամաձայնեցնեն այն: Ինչի՞ մասին է խոսում ադրբեջանական քարոզչամեքենան, ի՞նչ «նորացված փաստաթուղթ» ու ի՞նչ «մեկ շաբաթ», երբ Դովիլի հայտարարությունից մեկ շաբաթ էլ չի անցել:

Հատուկ նրանց համար մեջբերենք համանախագահների հայտարարությունը. «Կողմերի, ինչպես նաև բոլոր մակարդակներում համանախագահ-երկրների ներդրած ջանքերի արդյունքում նշանակալից առաջընթաց է գրանցվել: Սույն թվականի մարտի 5-ին Սոչիում քննարկված Հիմնարար սկզբունքների վերջին տարբերակը արդար ու հավասարակշիռ հիմք է ապահովում համապարփակ խաղաղ կարգավորման մշակման համար: Այդ փաստաթուղթը, որ հիմնված է Հելսինկյան Եզրափակիչ ակտի ու 2009 թվականի հուլիսին Աքվիլայում ու 2010 թվականի հունիսին Մուսկոկայում մեր համատեղ հայտարարություններում ներկայացված տարրերի վրա, հնարավորություն է տալիս հաղթահարել իրերի ներկայիս անընդունելի դրությունը»: Ակնկալվում է, որ ադրբեջանական կողմը կպատասխանի հենց այս կոչին, այլ ոչ թե կխոսի «նորացված փաստաթղթերի» մասին:

Նույն հոդվածի հեղինակները նաև մի փոքր հեռուն են գնացել` միջնորդների առաջարկն ընդունելու յուրօրինակ ինդիկատոր սահմանելով. «Եթե Հայաստանը որպես բանակցային հիմք ընդունել է միջնորդների կողմից ներկայացված փաստաթուղթը և պատրաստ է քննարկել, ապա ինչու իր զորքերը դուրս չի բերում 7 շրջաններից, հնարավորություն չի ընձեռում փախստականներին՝ վերադառնալու իրենց բնակավայրեր»:

Այս մեջբերումն ընթերցելիս, ակնհայտ է դառնում, որ տրամաբանական հակասություն կա. բանն այն է, որ հակամարտությունները լուծվում են երկուստեք պատրաստակամությամբ` համաձայնության ձեռքբերման և այդ համաձայնությամբ նախատեսված գործողությունների կատարմամբ: Պատմությունը այնպիսի օրինակներ չի մատուցում, երբ, ասենք, որևէ մեկը պատերազմ սանձազերծի, պարտվի այդ պատերազմում և բանակցություններ վարելու համար իր պարտության (պատերազմի) հետևանքները միակողմանի վերացնելու նախապայման առաջ քաշի: Ադրբեջանում երևի տեղյակ չեն, բայց` պարտվողը պայմաններ չի թելադրում:

Այն, որ հակամարտության կարգավորման համար գործ ենք ունենալու նաև պատերազմի հետևանքները վերացնելու հետ, որևէ մեկը կասկած չունի: Բայց ոչ մեկը չի կասկածում նաև, որ այդ խնդիրների լուծումը հետևելու է համաձայնությանը, այլ ոչ` նախորդելու: Ըստ որում` համաձայնություն ասելով` նկատի ունենք ոչ թե Հիմնարար սկզբունքների ընդունումը, այլ` այսպես կոչված, Խաղաղության մեծ պայմանագրի ստորագրումը (որտեղ, բնականաբար, ամենայն մանրամասնությամբ նկարագրված են լինելու կողմերի փոխզիջումները, դրանց իրականացման ընթացքն ու ժամանակացույցը):

Իսկ, եթե խոսքն ուղղակի բարի կամքի մասին է, ապա այն դրսևորելու երկուստեք հրաշալի հնարավորություններ ու առիթներ կան: Ամենահրատապն, անշուշտ, դիպուկահարներին շփման գծից հեռացնելն է: Բայց ադրբեջանական կողմը, չգիտես ինչու, այն համարում է ծիծաղելի: Հակամարտության հետևանքների մասով`խնդիր չկա: Որպես սեփական կառուցողականության դրսևորում ու փոխվստահության մթնոլորտի ամպրապնդմանն ուղղված քայլ, ադրբեջանական կողմը կարող է օրինակ ծառայել և որևէ միակողմանի քայլ ձեռնարկել. ասենք` վերականգներ Ջուղայի գերեզմանատունը կամ` փոխհատուցում տրամադրեր Սումգաիթում ու Բաքվում սպանված հայերի հարազատներին:

Վերադառնանք միջնորդների առջարկներին ու կողմերի արձագանքներին: Այն, որ հայկական կողմը ամենաբարձր մակարդակով ընդունել ու իր համաձայնությունը տվել է, այլևս խոսակցության առարկա չէ: Փաստ է: Իսկ ո՞րն է պաշտոնական Բաքվի արձագանքը: Ինտերնետում կարճատև որոնումների արդյունքում կարելի է գտնել Իլհամ Ալիևի բազմաթիվ հայտարարություններն այն մասին, որ առաջարկներն «Ադրբեջանի համար մեծ մասամբ ընդունելի են, բացառությամբ…»:

Հավանաբար, Ադրբեջանում չեն հասկացել նույն այդ միջնորդների բազմաթիվ հայտարարություններն այն մասին, որ «համաձայնեցված չէ ոչինչ, քանի դեռ համաձայնեցված չէ ամեն ինչ»: Ասել կուզեն, որ «բացառությունը» արդեն իսկ մերժման նշան է:

Իհարկե, Ադրբեջանում տևական ժամանակ ձևացնում էին, թե այդ հորդորները նույնպես չեն հասկանում, բայց նախորդ տարեվերջին` ԵԱՀԿ Աստանայի գագաթաժողովում ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը հնարավորինս մատչելի լեզվով բացատրեց. «Առաջարկվող տարրերը (խոսքն` Աքվիլայում ու Մուսկոկայում հրապարակված տարրերի մասին է – Panoarama.am) մշակվել են որպես մեկ ամբողջություն և դրանց տարանջատումը կամ մեկը մյուսի հետ համեմատությունը հավասարակշիռ լուծումն անհնարին կդարձնեն»: