Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իլհամ Ալիևը նախօրեին Ադրբեջանի կառավարության նիստում հերթական ծավալուն ելույթն է ունեցել: Կառավարության նիստը նվիրված է եղել երկրի սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը, բայց Հեյդարի որդին մի քանի էջանոց ելույթը նվիրել է ղարաբաղյան կարգավորմանը: Թե Արդբեջանում որ հարթակն ինչ նպատակով են օգտագործում, էական չէ: Էականը Իլհամի ելույթն է, որից հետևում է մեկ բան. նա կամ հիշողությունը, ժամանակի զգացողությունն է կորցրել, կամ էլ` տղամարդկությունը:

Ղարաբաղյան կարգավորման վերջին զարգացումների մասին խոսելիս Իլհամ Ալիևը առաջ է տանում Բաքվի կառուցողականության և հայկական կողմերի ապակառուցողականության թեզը: Իսկ թեզի հիմնավորման համար, ուշադրություն, վկայակոչում է 2010 թվականին Սոչիում կայացած հանդիպումը: Ու Մադրիդյան սկզբունքներ կոչվող փաստաթղթից ադրբեջանահաճո մի քանի դրույթների մեջբերումից հետո (որոնք հայտնի էլ չէ` 2010-ին Սոչիում քննարկվե՞լ են, թե՞ ոչ), Հեյդարի ժառանգը հաղթական կեցվածքով հայտարարում է, թե մենք սկզբունքներն ընդունել ենք, իսկ Հայաստանը` ոչ:

Հիմա` որտե՞ղ է շփոթության մեջ ընկել Իլհամը: Հայտնի է, որ 2010 թվականին Սոչիում կայացած նախագահների հանդիպումը եռակողմ ձևաչափով կայացած 9-ը հանդիպումներից ընդամենը մեկն է: Եվ ժամանակին բավականին մեկնաբանություններ եղել են այն մասին, որ այդ ժամանակ հերթական աշխատանքային առաջարկներ են քննարկվել ու հայտնի չէ` ինչ ելքով:
Փոխարենը հայտնի է մեկ այլ բան. նույն Սոչիում եռակողմ ձևաչափով հանդիպում է կայացել նաև 2011 թվականին, մարտի 4-ին: Ու հենց այդ հանդիպմանն էլ հետևել է ԱՄՆ, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահների դովիլյան հայտարարությունը, որտեղ հստակ նշվել է, որ Սոչիում քննարկված փաստաթղթի տարբերակը հավասարակշռված է և, ըստ էության, կոչ է արվել հաջորդ հանդիպմանը, այսինքն` Կազանում, ընդունել այն:

Ինչպես հայտնի է` գերտերությունների հորդորը տեղ չհասավ, կամ ավելի ճիշտ` մասամբ տեղ չհասավ: Հավասարակշռված տարբերակի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմը Կազանում միանգամից մեկ տասնյակ առաջարկ ներկայացրեց ու այդկերպ խափանեց համաձայնությունը: Մինչդեռ հայկական կողմը կառուցողականությամբ լի այսօր էլ հայտարարում է` Կազանում ներկայացրած առաջարկներն Ադրբեջանը հետ կքաշի, առաջընթաց կլինի:
Այս իրավիճակում Իլհամ Ալիևը, իր կազանյան առաջարկների հետագա ճակատագրի մասին խոսելու փոխարեն, չգիտես ինչու կառուցողականություն ապացուցելու մեկնակետ է գտել, մտքով տեղափոխվել է 2010 թվական ու հայերին ապակառուցողականության մեջ է մեղադրում: Եթե սա հիշողության կորուստ չէ, ապա ի՞նչ է:

Մյուս կողմից, անլուրջ է մի ամբողջ պետության ղեկավարի` անկախ իշխանությունը ձեռքբերելու ուղիներից, մեղադրել վատ հիշողության մեջ: Միանգամայն հնարավոր է, որ նման մանիպուլյացիաների պատճառը ոչ թե իրավիճակին չտիրապետելն ու վատ հիշողությունը, այլ պարզ հաշվարկը: Մասնավորապես, Իլհամ Ալիևը 2010-ի Սոչին ակտուալիզացնելով փորձում է դիվանագիտորեն ժխտել 2011-ի Սոչիի գոյությունն ու այդկերպ մերժել միջնորդների առաջարկը: Սա միանգամայն հնարավոր է և, ամենայն հավանականությամբ, այդպես էլ կա: Բայց այստեղ հարց է ծագում. միթե՞ Ադրբեջանը, որ տարածաշրջանի «ամենամեծ երկիրն է», «ունի ամենաուժեղ բանակը» և նման բազմաթիվ ամենա-ամենաներ վախենում է ուղիղ «ոչ» ասելուց, միթե՞ Իլհամ Ալիևը, որ այդ երկրի տերն ու տնօրենն է, այդ «ոչ»-ը ասելու համարձակություն չունի: Երևում է` չունի, ու նրա քաջությունը, կամ ինչպես Կովկասում են ասում` տղամարդկությունը, լուրջ կասկածների տեղիք է տալիս:

Ի դեպ, տղամարդկության հարցում, կասկածելի մեկ իրողություն էլ կա: Իլհամ Ալիևն այդպես էլ չի համարձակվում սեփական ժողովրդի հետ/համար խոսելիս հիշատակել Մադրիդյան սկզբունքներին մեկ կարևորագույն դրույթի մասին: Խոսքը ԼՂ վերջնական կարգավիճակի մասին է: Հայտնի է, որ թե Աքվիլայում, թե Մուսկոկայում պաշտոնապես գաղտնազերծվել են առաջարկներում ընդգրկված դրույթներից մի քանիսը և դրանցից մեկով հստակ նշված է, որ ԼՂ վերջնական կարգավիճակը որոշելու են նրա բնակիչները` իրավական պարտադիր հետևանք ունեցող կամարտահայտության միջոցով: Սա փաստ է և փաստ է մեկ այլ իրողություն ևս. բանակցության հիմքում ընկած է տրամաբանություն` համաձայնեցված չէ ոչինչ, քանի դեռ ամեն ինչ չէ համաձայնեցված:
Այսինքն` եթե Մադրիդյան սկզբունքների մասին խոսվում է ու քարոզվում է սեփական կառուցողականություն, ԼՂ վերջնական կարգավիճակի հարցը շրջանցելն անհնար է: Բայց ունենք այն, ինչ ունենք. Իլհամը բազմիցս խոսել է սկզբունքների մասին և ոչ մի անգամ` հիշատակված դրույթի մասին: Կնշանակի` նա խնդիրներ ունի կամ հիշողության, կամ տղամարդկության հետ: