Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դարեր շարունակ լինելով օտարների տիրապետության տակ, լեզվի և գրավոր խոսքի պահպանությունը եղել է հայ ժողովրդի հիմնական «զենքը»` ընդդեմ ասիմիլյացիայի. ժամանակի ընթացքում այն դարձել է ազգային ինքնության բաղադրիչ: Հայկական ինքնատիպ այբուբենը ստեղծվել է Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից 406թ.: Այն բաղկացած է եղել 36 տառից: Եվս երկուսը` օ-ն և ֆ-ն ավելացել են միջնադարում: 5-րդ դարից մինչ 16-րդ դարը հայերը ստեղծել են ձեռագրեր, որոնք աչքի են ընկնում հայկական մշակույթի հիասքանչ և անկրկնելի ձևավորմամբ, դրանք ստիպում են զգալ արվեստի ուժը:

«Մենք մտել ենք գրքերի երկիր» - զարմացած բացականչել են զավթիչները Հայաստանի վրա արաբական առաջին արշավանքից հետո: Գրքերի երկրից շատ հեռու, Վենետիկում` 1512թ., ձեռագիր գրքի պաշտամունք ունեցող Հակոբ Մեղապարտը տպագրեց առաջին հայկական գիրքը. այն եղել է Գուտենբերգի տպագրության գյուտից 100 տարի անց:

Հակոբ Մեղապարտը հայերեն լեզվով գիրք տպագրելու համար ընտրել է Վենետիկը, ուր Գուտենբերգի գյուտը հասել էր դեռևս 1464թ.: Մինչ 1510 թվականը Վենետիկում եղել է 200 հրատարակչական տուն, որոնք տպագրել են տարբեր լեզուներով գրքեր: Հակոբ Մեղապարտը 1512-1513թթ. տպագրել է 5 գիրք` «Ուրբաթագիրք», «Պարզատումար», «Պատարագատետր», «Աղթարք» և «Տաղարան»: Նա ձգտում էր տպված գրքերին տալ ձեռագրով պատրաստվածի տեսք, ինչով էլ նպաստում էր ավանդույթների շարունակականությանը: 16-րդ դարում 17 հայկական գիրք է հրատարակվել, որից 6-ը` Վենետիկում, 3-ը` Կոնստանդնուպոլսում, 3-ը` Հռոմում, և 5-ը` Ամստերդամում: Հայ ազգային ինքնագիտակցության կարևոր բաղադրիչներից մեկը Հայաստանում հրատարակչական տների ստեղծումն ու հաստատումն էր:

Այդ հրատարակչական տները հետագայում դարձան գիտական և մշակութային կենտրոններ` ստեղծելով կապ գրականության և մարդկանց միջև: Միայն 1920-1940թթ. Հայաստանում տպագրվել է 18 000 գիրք:

2012 թվականին հայ գրքի հրաշքը հնարավորինս տեսանելի ու մատչելի ձևով կմատուցվի: Հատուկ ցուցահանդեսների ժամանակ հնարավորություն կընձեռվի տեսնել արտերկրի գրադարաններում ու թանգարաններում պահվող հնատիպ հայ գիրքը` 1106 հնատիպ գրքի ցուցադրումով ակնառու դարձնելով հայ գրքի տպագրության աշխարհագրությունն ու ստեղծագործ միտքը: Տարին կընթանա հայ գրքի հետքերով. ցուցահանդեսներ և գրքի տոնավաճառներ` ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարան, Ֆրանսիա, Ռումինիա, Բուլղարիա, Չինաստան, Հոլանդիա, Գերմանիա, ՌԴ և այլն: Միայն Սանկտ Պետերբուրգի ամենամեծ գրադարանում, օրինակ, պահպանվում է 75 000 հայ տպագիր գիրք` ընդգրկելով 93 հնատիպ գիրք 17-18-րդ դարերից. Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմություն»-ը /1669թ. Ամստերդամ/ և Այբբենարան /1623/:

Հայ առաջին տպագիր գրքի 500-ամյա հոբելյանը և Հայաստանում ու արտերկրներում միջոցառումների և տոնակատարությունների լայնածավալ մշակութային ծրագրերը պատճառ հանդիսացան, որպեսզի Երևանը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից ընտրվի 2012թ. Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք: Երևանը` Հայաստանի 12-րդ մայրաքաղաքը, լինելով 2012թ. Գրքի Համաշխարհային մայրաքաղաք, 2012 թ. Հայաստանի և աշխարհի հայերի կողմից ստեղծված գրական-մշակութային ժառանգության խորհրդանիշն ու ներկայացնողն է:

Միջոցառումների ժամանակացույցում հատուկ տեղ է հատկացված երեխաներին և երիտասարդներին` որպես գիտելիքի ապագա կրողներ: Բազմաթիվ ծրագրեր կկազմակերպվեն` ընթերցանության, արտասանության, գրելու նկատմամբ սեր ներշնչելու նպատակով, նույնիսկ սովորեցնելու, թե ինչպես տպագրել կամ հրատարակել մանկական գրքեր: Կոնֆերանսների, սիմպոզիումների և ցուցահանդեսների ժամանակ կքննարկվեն հեղինակային իրավունքի, թարգմանությունների, խոսքի ազատության, ցեղասպանության և գրականության` միջազգային հռչակ ունեցող գրքերին վերաբերող հարցերը: Կկազմակերպվեն հատուկ միջոցառումներ գրադարանների և դրանց նվիրյալների` մասնագետների, գրադարանավարների համար, ովքեր շարունակում են պահպանել դրանք: Այս ծրագրերը հնարավորություն կընձեռեն գիտելիքի և տեղեկատվության փոխանակման համար և կապող օղակ կդառնան մշտապես փոփոխվող և արագ քայլերով ընթացող աշխարհի հետ:

Հայ գրատպության 500-ամյա հոբելյանի նվիրված տոնակատարությունները կմեկնարկեն Վենետիկից:

Գլխավոր ցուցահանդեսը` «Հայաստան. քաղաքակրթության դրոշմներ» խորագրով, բացվեց երեկ Սբ. Մարկոսի հրապարակում տեղակայված թանգարաններում: Ցուցահանդեսը հյուրընկալվել է Կոռեր թանգարանում, Ազգային հնագիտական թանգարանում և Մարչանա Ազգային գրադարանում: Միջոցառումը կազմակերպվել է Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի և Իտալիայի Հանրապետության Նախագահի բարձր հովանու ներքո: Միջոցառումը կազմակերպել են ՀՀ մշակույթի նախարարությունը, Վենետիկի քաղաքային թանգարանների հիմնարկությունը: Միջոցառմանն աջակցել են Հայ գրատպության 500-ամյակի պետական հանձնաժողովը /նախագահ` Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ/, ՀՀ մշակույթի նախարարությունը, Վենետիկի քաղաքային թանգարանների հիմնադրամը, Հռոմում ՀՀ դեսպանությունը, Վենետիկյան Լճակի Եզրամասերի համայնքների պատմական, գեղարվեստական և ազգագրամարդաբանական ժառանգության և թանգարանային բևեռին վերահսկող հատուկ գերատեսչությունը, Մխիթարյան միաբանությունն ու Մարչանա Ազգային գրադարանը: Ցուցահանդեսի գլխավոր հովանավորներից է «Ռոսգոսստրախ» ապահովագրական ընկերությունը:

Համակարգողներ Գաբրիելա Ուլուհոջյանի, Պողոս Լևոն Զեքյանի և Վարդան Կարապետյանի նպատակն է ապահովել իրական մոտեցումը հայկական քաղաքակրթության գործող ասպեկտներին: Երեք թանգարանների սրահները կօգտագործվեն ստեղծելու յուրահատուկ ցուցահանդեսային տարածք` ներկայացնելու Հայաստանի և Եվրոպայի թանգարանների ու գրադարանների հավաքածուներից ավելի քան 200 նմուշ: Թեմատիկ կցուցադրվեն ճարտարապետական, գեղարվեստական, տնտեսական, կրոնական և փիլիսոփայական ուղղությունները:

Ամբողջ ցուցահանդեսի ընթացքում կցուցադրվի «Սկիրա»-ի կողմից հրատարակված կատալոգը, որը ներառելու է անվանի հայագետների` մասնավորապես իտալական ակադեմիայի անդամների աշխատանքները:

Տարբեր ոճերի խաչաձևումը` գունագեղ մանրանկարչությունը, ճարտարապետական հուշակոթողներն ու կրոնական մասունքները, որոնք դարեր շարունակ ցուցադրվում են Սուրբ Էջմիածնի Մայր Տաճարում, ինքնատիպ ձևով կներկայանան` ստեղծելով միջնադարյան Հայաստանի բնաշխարհը: Յուրաքանչյուր այցելու, կշրջի հայկական պատմական ժառանգության առեղծվածային արահետով, որը կսկսվի Քրիստոնեության ընդունումից և կշարունակվի մինչև միջին դարեր:

Ցուցահանդեսի առանցքը կկազմի Եվրոպայից մինչ Մերձավոր Արևելքի տարբեր համայնքների ու մշակույթների հետ հայ ժողովրդի երկար և արդյունավետ փորձի ներկայացումը: Պատմական փաստաթղթերի /ներառյալ ձեռագրերն ու արվեստի ստեղծագործությունները/ միջոցով ցուցահանդեսում կներկայացվի Վենետիկում հայերի ներկայությունն ու նրանց դերը Վենետիկյան հասարակությունում:

Ներառելով մի քանի հազվագյուտ և նշանավոր ձեռագրեր, մյուս սեկցիայում կցուցադրվեն հայկական պատմագրության, գրականության, փիլիսոփայության, գիտության և աստվածաբանության զարգացումներն ու նոր հեռանկարները:

Ցուցահանդեսի կարևոր մաս կկազմի 1512 թվականից սկսած հայկական տպագրության գործնական ճշմարտության լուսաբանումը` ներառյալ աշխարհի հայ գաղթօջախների տպագրության խիտ ցանցի դյութիչ նմուշները: Հատուկ շեշտադրումներ կդրվեն Վենետիկում հայ մամուլի տպագրության կարևոր ավանդույթների վրա, որն իր բարձր մակարդակին է հասել Մխիթարյան հայրերի շնորհիվ:

Ցուցահանդեսի այցելուները Սուրբ Մարկոսի հրապարակում հնարավորություն կունենան շարունակել շրջայցը «Հայկական Վենետիկ»-ի տարածքում, որը բարձրաճաշակ ձևավորում է ստացել համակարգողների կողմից:

Ցուցահանդեսը բաց է մինչև 2012թ. ապրիլի 10-ը, իսկ բացառապես գրատպագրությանն ու վենետիկյան-հայկական հարաբերություններին նվիրված հատվածները` մինչև 2012թ. օգոստոս: Ցուցահանդեսի փակումից հետո ապրիլի 23-ին` Գրքի և Հեղինակային իրավունքի համաշխարհային օրը, կմեկնարկեն «Երևանը՝ Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք» միջոցառումները, որի ժամանակ Բուենոս Այրեսը պաշտոնապես Երևանին կփոխանցի Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաքի տիտղոսը: