Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախընտրական զարգացումների, ինչպես նաև արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունների վերաբերյալ Panorama.am-ը զրուցեց քաղաքագետ Ալեքսանդր Մարկարովի հետ:

- Պարոն Մարկարով, իշխանությունը հայտարարում է սպասվող արդար ու թափանցիկ ընտրությունների մասին, իսկ ընդդիմությունը չհավատալով իշխանության վստահեցումներին, անընդհատ նախազգուշացնում է, որ կեղծիքներ են սպասվում: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:

-Հայաստանում առաջին անգամ չէ, որ ընդդիմության կողմից կանխազգուշացումներ և իշխանության համապատասխան հայտարարություններ են լինում: Այսինքն՝ ամեն անգամ Հայաստանում ընտրություններից առաջ իշխանությունը հայտարարում է, որ ընտրություններն անց են կացվելու ազատ, արդար, թափանցիկ, որոնք համապատասխանելու են գոյություն ունեցող միջազգային չափանիշներին, և արդեն ավանդաբար ընդդիմությունն էլ հայտարարում է, որ իրենք, մեղմ ասած, կասկածում են, որ դա տեղի կունենա, կամ եթե ավելի կոշտ ասենք, ընդդիմությունն ասում է, որ տեղի են ունենալու կեղծված ընտրություններ` կանխորոշված արդյունքներով:

Կարելի է ասել, որ կա երկու կամ երեք հանգամանք, որոնք հանդես են գալիս որպես հիմք հավատալու, որ ընտրությունները պետք է անցնեն նշված չափանիշներին ավելի մոտ: Մեկը Հայաստանում շարունակվող ժողովրդավարացման գործընթացն է, որի շրջանակներում կատարելագործվում է ոչ միայն նորմատիվային օրենսդրական բազան, այլև ինքը` քաղաքական գործընթացը: Կատարելագործումը վերաբերում է մրցակցային քաղաքականության հիմքերին և մրցակցային քաղաքականության դե ֆակտո իրականացմանը: Մյուս երկու հանգամանքները վերաբերվում են մեկը` ներքաղաքական զգացումներին, մյուսը` Հայաստանի հարաբերությանը արտաքին աշխարհի հետ: Ներքաղաքական ուղղության համաձայն ցանկացած իշխանություն ուզում է լավ իմաստով օգտվել ընտրություններում գոյություն ունեցող գործառույթներից: Այսինքն, ընտրությունները հանդես են գալիս որպես հիմք` լեգիտիմ և օրինական իշխանության ձևավորման համար, հիմք կայուն իշխանության ձևավորման համար, ինչպես նաև, հիմք իշխանության ու հասարակության միջև համաձայնության համար: Այս պարագայում, եթե իշխանությունը շարունակականության մեջ է իրեն դիտում և ապագայում իշխանություն իրականացնելու հետ կապված սպասելիքներ ունի, բնականաբար, իրեն անհրաժեշտ է այս լրացուցիչ լեգիտիմության ազդակները, որոնք գալիս են հասարակության կողմից:

Եվ կա արտաքին տարրը. ցանկացած իշխանություն ցանկանում է հանդես գալով ոչ միայն ներքաղաքական, այլև միջազգային ասպարեզում, դիտվել որպես միջազգային հանրության կողմից ընդունված իշխանություն: Այս հանգամանքները` կատարելագործվող ժողովրդավարության գործընթացը, կատարելագործվող նորմատիվային հիմքերը և տվյալ իշխանության ցանկությունը` քաղաքական ինստիտուտներում, միջազգային քաղաքական համագործակցության տեսանկյունից ունենալ լուրջ հենարան` հանձին բնակչության, ստեղծում են օբյեկտիվ հիմքեր արդար ընտրություններ անցկացնելու համար:

- Ընդդիմությունը նշում է, որ 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրությունները կնպաստեն արդար և թափանցիկ ընտրությունների անցկացմանը: Ո՞րն է այս հարցում Ձեր մոտեցումը:

-Ես դա նկատել եմ, բայց չեմ նկատել հիմնավորումը` այն իմաստով, որ արդյոք համամասնական բանաձևը ստեղծում է լուրջ խոչընդոտներ խախտումների դեմ: Իմ կարծիքով, խոչընդոտը խախտումների դեմ, դա մի կողմից քաղաքական կամքի առկայությունն է, մյուս կողմից` իրավական պետության առկայությունը և հասարակության մեջ համապատասխան քաղաքական մշակույթի առկայությունը, որը չի նպաստելու խախտումների տարածմանը: Սրանք են օբյեկտիվ հիմքերը: Ինձ համար անհասկանալի է փաստարկները, թե ինչու համամասնականի դեպքում խախտումները պետք է լինեն ավելի քիչ, քան մեծամասնականի դեպքում: Երբ մենք խոսում ենք ազատ և արդար ընտրությունների մասին, մենք խոսում ենք նախապայմանների մասին, որոնք ընդհանուր են ցանկացած ընտրական բանաձևի պայմաններում: Դա կուսակցությունների ու թեկնածուների գրանցումն է` կուսակցությունն է գրանցվում, թե թեկնածուն, տվյալ պարագայում գրանցման համար բոլորի հիմքերը հիմնականում պետք է լինեն նույնը: Խոսքը գնում է ընտրողների գրանցման մասին, որոնք միևնույն է` նույնն են ցանկացած բանաձևի շրջանակներում` ընտրողների ցուցակների առկայությունն ընդհանուր ընթացակարգ է: Եթե խոսում ենք խախտումների մասին, ինչ տարբերություն, վերջ ի վերջո խախտումը տեղի կունենա հօգուտ անձի, թե հօգուտ կուսակցության: Խոսքը, օրինակ` լցոնումների, լրացուցիչ գրանցված «մեռած հոգիներ» և այլնի մասին է: Ի՞նչ տարբերություն, այս ամենը լինելու է հօգուտ մեկ անձի, որը կուսակցություն է ներկայացնում, թե հօգուտ կուսակցության: Տվյալ պարագայում արդար ու թափանցիկ ընտրությունների անցկացման հիմքը հասարակության պատրաստակամությունն է, քաղաքական կամքն է և իրավական պետությունն է: Եթե փաստարկները բերվեն, թե իnչու է համամասնականն ավելի քիչ նպաստում խախտումների, քան թե մեծամասնականը, արդեն քննարկումը կարող է լինել ավելի առարկայական:

- Եթե անդրադառնանք ՀՀ արտաքին քաղաքականությանը, հաշվի առնելով, որ ընտրական տարի է, ի՞նչ ակնկալիքներ կան:

-Մեր արտաքին քաղաքականությունը տվյալ պարագայում պայմանավորված չէ ընտրական կամ նախընտրական տարով: Այն պայմանավորված է այն շահերով, որոնք ունի Հայաստանը, որպես պետություն: Եթե մենք անդրադառնում ենք արտաքին քաղաքակահնությանը վերաբերող տարբեր ընդդիմադիր կամ իշխանական կուսակցությունների դիրքորոշումներին, էական տարբերություններ չենք տեսնում: Արտաքին քաղաքականության մեջ կան մի շարք հարցեր, որոնց շուրջ կա հասարակության շատ հստակ կոնսենսուս և որպես հետևանք` նաև կոնսենսուս կա նաև կուսակցությունների դիրքորոշումների մեջ, որովհետև տեսականորեն կուսակցությունները պետք է արտացոլեն հասարակության մեջ գոյություն ունեցող տարբեր խմբերի ու շերտերի դիրքորոշումներ:

Արտաքին քաղաքականության իրականացման տեսանկյունից, բնականաբար, կան այն գերակայությունները, որոնք ի հայտ են եկել վերջին տարիների ընթացքում և դրանք ունեն տարբեր վեկտորներ: Առաջին վեկտորը, որն անցյալ տարի ավելի շեշտադրվեց, դա եվրոպական այսպես, ասենք, ուղղությունն է, մյուս վեկտորը տարածաշրջանային համագործակցությունն է, մասնավորապես Վրաստանի հետ, բնականաբար շարունակվում է ԼՂ հարցի շուրջ բանակցային գործընթացը: Մեկ այլ ուղղություն է նաև համագործակցությունը ԱՊՀ շրջանակներում, ինչպես նաև երկկողմ` Հայաստան-Ռուսաստան համագործակցությունը: Այսինքն` այս բոլոր ուղղությունները շարունակում են հանդես գալ ՀՀ արտաքին քաղաքականության մեջ որպես այս կամ այն գերակայություն ունեցող ուղղություններ:

- Օրերս ԵԽԽՎ Հայաստանի հարցով համազեկուցող Ջոն Պրեսկոտը Երևանում հայտարարությամբ էր հանդես եկել ու նշել, որ Հայաստանում արդյունավետ բարեփոխումներ են իրականացվում: Ո՞ր բարեփոխումների մասին էր խոսքը:

-Տվյալ պարագայում, կարծում եմ խոսքը գնում է այն բարեփոխումների մասին, որոնք տեղի ունեցան ելնելով Հայաստանի պարավորություններից, որը պետությունը ստանձնել էր Եվրոպայի Խորհրդին անդամակցելիս: Այստեղ մի շարք պարտավորություններ կան, որոնք աստիճանաբար իրականացվել են` սկսած սահմանադրական բարեփոխումներից, վերջացրած Հայաստանում ընթացող բուն քաղաքական գործընթացներով: Բարեփոխումները վերաբերում են և´ քաղաքական դաշտին, և´ օրենսդրությանը` մասնավորապես քրեական, քաղաքացիական, ընտրական օրենսգրքերին:

Մի այլ տարր, որը կարելի է առանձնացնել, դա երկկողմ` Հայաստան-ԵՄ բանակցային գործընթացի շրջանակներում արձանագրված հաջողությունն է, որը թույլ է տալիս ասել, որ մենք իրոք մտնում ենք այն քաղաքականության մեջ, որը հռչակվել է և հայտնի է որպես «More for mօre»` «Ավելին ավելիի համար»: Այսինքն` մենք անում ենք որոշակի բան: Դա շատ չի, բայց մենք հստակ ինչ-որ քայլեր ենք անում, որոնք դիտվում են Եվրախորհրդարանի կողմից որպես դրական տեղաշարժեր Հայաստանի ներքին քաղաքականության մեջ, որը ծածկում է և´ քաղաքական, և´ սոցիալական և´ տնտեսական ամբողջ դաշտը: