Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ջոն Հեֆֆերնը նախօրեին հյուրընկալվել է «ArmRadio-FM107» ռադիոկայանի «20 րոպե Գևորգ Մելիքյանի հետ» հաղորդաշարին: Ստորև ներկայացնում են դեսպանի հետ հարցազրույցի ամբողջական տեքստը:

-Պարոն դեսպան, նախևառաջ թույլ տվեք մաղթել Ձեզ Հայաստանում դիվանագիտական Ձեր առաքելության ընթացքում բեղմնավոր գործունեություն: Եվ նաև շնորհակալություն հայտնել հրավերն ընդունելու համար:
-Շատ ուրախ եմ այստեղ լինել: Ես ու կինս հիացած ենք այն ջերմ ընդունելությամբ, որին արժանացել ենք այստեղ գտնվելու երեք ամիսների ընթացքում: Մենք դեռ ընդամենը երեք ամիս է, ինչ Հայաստանում ենք:

-Ինչո՞ւ համաձայնեցիք դառնալ դեսպան Հայաստանում: Ւնչո՞ւ հենց Հայաստանը:
-Դեսպաններին ընտրում են մրցութային հիմունքներով: Ակնհայտորեն, դիվանագիտական ծառայության ցանկացած պաշտոնյա ուզում է ի վերջո դեսպան դառնալ, և մենք դեսպանի թափուր տեղերի համար դիմումներ ենք ներկայացնում: Ես դիմում ներկայացրեցի Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանի տեղի համար, քանի որ շատ հետաքրքրված եմ Եվրաատլանտյան անվտանգության և Եվրասիայի հարցերով, իսկ ՆԱՏՕ-ում իմ աշխատանքի ընթացքում սերտորեն աշխատել եմ ՆԱՏՕ-ում հայկական պատվիրակության հետ: Դուք ունեք Բրյուսելում աշխատող հիանալի հայ դիվանագետներ: Ես նաև մտածեցի, որ հետաքրքրական կլիներ զբաղվել որոշակի դժվարություն ներկայացնող տարածաշրջանային խնդիրներով, և Երևանում ԱՄՆ դեսպանությունը այդ նպատակի համար հարմար վայր է:

-Որո՞նք են ԱՄՆ-ի գերակա ուղղությունները Հարավային Կովկասի և, մասնավորապես,  Հայաստանի համար:
-Հայաստանի համար ես կասեի, որ մենք ունենք երեք գերակայություն, և դրանք նույնն են նաև Կովկասի համար: Այդ գերակայություններից առաջինը խաղաղությունն է տարածաշրջանում: Մենք շատ ենք ուզում օգնել Հայաստանին դուրս գալ տարածաշրջանում կիսամեկուսացված դիրքից, երբ երկու հարևանների հետ սահմանները փակ են: Մենք եռանդագին պաշտպանում ենք արձանագրությունները: Նախագահ Սարգսյանը խիզախ քայլ արեց` ստորագրելով արձանագրությունները Թուրքիայի հետ: Մենք շատ կցանկանայինք, որ արձանագրությունները կյանքի կոչվեին, ու Թուրքիան կատարեր արձանագրություններն իրականացնելու իր պարտավորությունը: Այսպիսով, առաջինը տարածաշրջանային խաղաղությունն է և այստեղ, անշուշտ, հավասարապես կարևորվում է նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցի խաղաղ կարգավորումը: Երկրորդ գերակայությունը վերաբերում է տնտեսությանը. մենք շատ ենք ուզում աշխատել Հայաստանի հետ առևտրի և ներդրումների ասպարեզում, ինչը կպահանջի գործարար միջավայրի հետ կապված որոշակի քայլեր, որպեսզի Հայաստանն առավել գրավիչ դառնա օտարերկրյա ներդրողների համար: Այսպիսով, երկրորդը մեր տնտեսական հարաբերությունների խորացումն է: Իսկ երրորդ ուղղությունն, անշուշտ, ընտրություններն են, ժողովրդավարությունը և մարդու իրավունքները: Այս տարի և եկող տարի սպասվում են շատ կարևոր ընտրություններ, և մենք ցանկանում ենք օգնել, որպեսզի Հայաստանում լինեն երբևէ գրանցված ամենալավ ընտրությունները:

-Չե՞ք գտնում, որ 2012-ին ԱՄՆ-ն պետք է ավելի ակտիվացնի իր գործողությունները և կրկին հորդորի Թուրքիային, կամ ինչու չէ, նաև Հայաստանին բարելավելու երկկողմ հարաբերությունները` համաձայն 2009-ին Ցյուրիխում ձեռք բերած պայմանավորվածության:
-ԱՄՆ պետքարտուղարը շատ հստակ նշել է, որ գնդակը Թուրքիայի դաշտում է: Ուստի մենք հորդորում ենք Թուրքիային հարգել և կյանքի կոչել արձանագրությունները, որ ստորագրվել են Ցյուրիխում նախագահ Գյուլի և նախագահ Սարգսյանի կողմից` պետքարտուղար Քլինթոնի ներկայությամբ, և ինչպես վերջինս է նշում` առանց նախապայմանների: Արձանագրությունների համար նախապայմաններ չկան, ու մենք գտնում ենք, որ Թուրքիան պետք է կատարի դրանք այնպես, ինչպես ստորագրվել են: Եվ սա մեզ համար գերակայություն է, որպեսզի խրախուսենք, համոզենք և հորդորենք Թուրքիային անել այն, ինչ խոստացել է անել Ցյուրիխում:

-Ի՞նչ կասեք ԵԱՀԿ Մինսկի Խմբի աշխատանքի մասին: Որոշ փորձագետներ գտնում են, որ ԱՄՆ-ն այդքան էլ ակտիվ չէ, ինչպես` Ռուսաստանը: Արդյո՞ք գտնում եք, որ 2012-ին ԱՄՆ ավելի պետք է ակտիվանա այս հարցում:
-Չեմ ընդունում այն նկատառումը, որ մենք բավարար ակտիվություն չենք ցուցաբերել, քանի որ մենք Մինսկի Խմբի առանցքային մասն ենք, և երեք երկրները` Ռուսաստանը, Ֆրանսիան ու Միացյալ Նահանգները, հավասար գործընկերներ են Մինսկի Խմբում: Նախագահ Օբաման մի շարք առիթներով հանդիպումներ է ունեցել նախագահներ Սարկոզիի և Մեդվեդևի հետ և վերջերս էլ Դովիլում նրանք հանդես եկան հայտարարությամբ` խրախուսելով երկու կողմերին` Հայաստանին և Ադրբեջանին, համաձայնության գալ հիմնարար սկզբունքների և խաղաղ կարգավորման շուրջ` հիմնված մադրիդյան սկզբունքների վրա: Եվ ես կասեի, որ մենք աշխատում ենք և կշարունակենք առաջ մղել գործընթացը:

-Արդյո՞ք Հայաստանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի վարած արտաքին քաղաքականությունը փոխվել է տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական այնպիսի զարգացումների ֆոնի վրա, ինչպիսիք են 2008թ. ռուս-վրացական հակամարտությունը, հայ-թուրքական մերձեցման գործընթացը, Իրանի միջուկային ծրագիրը, Արաբական գարունը և այլն: Եթե այո, ապա ինչպե՞ս է այն փոխվել:
-Չեմ կարծում, որ այն փոխվում է: Կարծում եմ, որ Հայաստանի նկատմամբ մեր արտաքին քաղաքականությունը չի փոխվում: Նորից կրկնեմ, որ մեր խնդիրներն այստեղ հետևյալն են. առաջինը` մեկուսացման վերացումը, հարաբերական մեկուսացման, ոչ ամբողջական մեկուսացման, քանի որ դուք ունեք միայն երկու հարևաններ, որոնց հետ առևտրային հարաբերություններ ունեք, հատկապես Վրաստանի հետ: Դա է մեր առաջին խնդիրը, այսինքն` Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ կապված հարցը: Դուք նաև նշեցիք Ռուսաստանն ու Վրաստանը: Մեր միակ նպատակը Հայաստանի ու Ռուսաստանի առնչությամբ այն է, որ օգնենք Հայաստանին ունենալ տարբերակներ: Հայաստանը և ցանկացած այլ երկիր պետք է տարբերակներ ունենա: Հնարավոր չէ ամբողջությամբ հույսը դնել միայն մեկ գործընկերոջ վրա: Ուստի մենք ձգտում ենք խթանել մեր գործընկերությունը Հայաստանի հետ, որպեսզի Հայաստանը շարունակի Եվրոպան և Միացյալ Նահանգները դիտարկել որպես գործընկերներ: Սա մեր երկրորդ խնդիրն է, այսինքն` օգնել տարածաշրջանային մեկուսացման վերացման հարցում և այնպես անել, որ Հայաստանը շարունակի ուշադրության կենտրոնում պահել արևմտյան գործընկերներին:

-Այսինքն, Դուք ցանկանում եք ասել, որ Հայաստանին անհրաժեշտ է ունենալ այլընտրանքնե՞ր:
-Այլընտրանքներ: Ցանկացած երկիր պետք է տարբերակներ ունենա: Ոչ մի երկիր չի կարող ամբողջ հույսը դնել միայն մեկ գործընկերոջ կամ միայն մեկ սահմանի վրա: Դրա համար էլ անհրաժեշտ է, որ յուրաքանչյուր երկիր ունենա տարբերակներ. և գործընկերությունը ԱՄՆ-ի և Եվրամիության հետ Հայաստանի համար կստեղծեն տարբերակներ, ու Հայաստանը կկարողանա լավագույնս օգտվել այդ տարբերակներից:

-Կիսում եք արդյո՞ք այն կարծիքը, որ տարածաշրջանում, և մասնավորապես` Հայաստանում, Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի շահերը կարող են բախվել: Եթե այո, ապա ո՞ր հարցերում:
-Դուք ասում եք միմյանց հակասո՞ղ: Ո՛չ, չեմ կարծում, որ դրանք հակասում են իրար, հատկապես` Մինսկի Խմբում: Ռուսաստանը Մինսկի Խմբի առանցքային մասն է: Երեք երկրները, Մինսկի Խմբի երեք երկրները` Ռուսաստանը, Միացյալ Նահանգներն ու Ֆրանսիան, աշխատում են ձեռք-ձեռքի տված, որպեսզի խաղաղ լուծում տան Լեռնային Ղարաբաղի հարցին: Եվ ես կարծում եմ, որ այս հարցում մեր շահերը շատ մոտ են, նույնական են: Վրաստանի առումով մենք անշուշտ տարակարծություններ ունենք: Մենք խստիվ քննադատեցինք Ռուսաստանի ներխուժումը Վրաստան և տարածքների զավթումը Վրաստանում, և մենք ցանկանում ենք, որ Ռուսաստանը հարգի Վրաստանի վերաբերյալ ժնևյան պարտավորությունները: Իսկ Հայաստանին առնչվող ընդհանուր հարցը Ռուսաստանի հետ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, և այդ հարցում Ռուսաստանի հետ մենք սերտ գործընկերներ ենք:

-ԱՄՆ-ն խորապես հետաքրքրված է հակամարտության տարբեր գոտիներում կայունության և խաղաղության հաստատմամբ, ներառյալ Հարավային Կովկասը: Օրինակ, Թայվանի պարագայում ԱՄՆ-ն պաշտոնապես պաշտպանում է «Մեկ Չինաստան» սկզբունքը, սակայն հարաբերություններ է պահպանում Թայվանի հետ հիմնականում «ժողովրդների միջև շփումների» մակարդակով: Հակառակ Չինաստանի դժգոհությունների` ԱՄՆ-ի համար այդ շփումները նպաստում են տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը:
Իհարկե համաձայն ենք, որ յուրաքանչյուր հակամարտություն ունի իր առանձնահատկությունները: Սակայն հարցնենք, ի՞նչ օբյեկտիվ պատճառներ կան, որոնք խոչընդոտում են նմանատիպ շփումների հաստատմանը ԱՄՆ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդների միջև: Շփումներ, որոնք ոչ մի կերպ չեն ենթադրում որևէ քաղաքական ճանաչում, բայց որոնք կարող էին օրինակ խորացնել Ղարաբաղում ժողովրդավարական զարգացումները: Ինչո՞ւ է մինչև օրս ամերիկյան պաշտոնյաներին արգելվում այցելել Լեռնային Ղարաբաղ:
-Այս հարցում մեզ առաջնորդում է Մինսկի Խումբը: Լեռնային Ղարաբաղի հարցով իմ ղեկավարը դեսպան Բոբ Բրադկեն է, ով Մինսկի Խմբում մեր ներկայացուցիչն է: Մենք անում ենք այն, ինչը կօգնի նրան Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգավորման հարցում: Եթե դրա համար անհրաժեշտ է գնալ Լեռնային Ղարաբաղ, մենք կգնանք, եթե` ոչ, ապա չենք գնա: Մենք օգնության համեստ ծրագիր ունենք, աջակցության մարդասիրական ծրագիր Լեռնային Ղարաբաղում տարեկան շուրջ 2 միլիոն դոլարի չափով և մենք կշարունակենք այդ ծրագիրը: Դա օգտակար ծրագիր է: Հուսով եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը գնահատում է այն և համարում է օգտակար: Եվ ես կարծում եմ, որ դա նորմալ է: Եթե դեսպան Բրադկեից այլ հրահանգներ լինեն, ես սիրով կգնամ:

-Մինչև Հայաստանում դեսպան նշանակվելը, Դուք աշխատում էիք ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ-ի մշտական ներկայացուցչությունում որպես փոխդեսպան: Դուք շատ խորքից գիտեք բրյուսելյան այդ կառույցը: Ես կուզեի իմանալ, թե ի՞նչ եք մտածում ՆԱՏՕ-Հայաստան հարաբերությունների մասին, կամ Ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞ն պիտի լինեն այդ հարաբերությունները:
-Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի համար կարևոր գործընկեր է, և կարծում եմ, որ թե՛ ՆԱՏՕ-ի, թե՛ Հայաստանի համար շահավետ են եղել հարաբերությունները երեք հիմնական ոլորտներում: Դրանցից առաջինն օպերատիվ գործողությունների ոլորտն է: Այս պահին ՆԱՏՕ-ն խորապես ներգրավված է տարբեր գործողություններում: Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերը գտնվում են Աֆղանստանում, որը խոշոր գործողություն է: ՆԱՏՕ-ն օրերս ավարտեց գործողությունը Լիբիայում: Այս պահին, կարծում եմ, ՆԱՏՕ-ն ավելին շատ զբաղված է գործողություններով, քան` որևէ այլ բանով: Իսկ Հայաստանը կարևոր ներկայություն ունի Աֆղանստանում Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերի կազմում: Վերջերս Հայաստանը եռապատկեց իր ուժերը, որոնք օգնում են դաշնակից ուժերին ու Աֆղանստանի կառավարությանը Թալիբներին դիմակայելու հարցում: Մենք դա շատ բարձր ենք գնահատում, և կարծում եմ, որ Հայաստանն էլ օգուտ է քաղում այդ գործողություններին մասնակցելուց` պատրաստականության ու փորձի ձեռք բերման առումով: Այսպիսով, ամուր համագործակցություն կա առաջին ոլորտում` օպերատիվ աշխատանքներում: Երկրորդ ոլորտը պաշտպանական բարեփոխումներն են: Այն, ինչում ՆԱՏՕ-ն փայլում է, ինչում մեծագույն հաջողությունների է հասել, իմ կարծիքով, Արևելյան Եվրոպայի կամ նախկին Վարշավյան համաձայնագրի երկրներին, իսկ այժմ նաև նախկին Խորհրդային Միության որոշ երկրներին ցուցաբերած օգնությունն է` համապատասխանեցնելու վերջիններիս զինված ուժերն արևմտյան արժեքներին, այն է` զինված ուժերի քաղաքացիական վերահսկողություն և քաղաքացիական անձանց հանդեպ համապատասխան վերաբերմունք պատերազմական ժամանակներում: Սրանք միջազգային իրավունքին վերաբերող սկզբունքներ ու արժեքներ են, որոնք առկա են ՆԱՏՕ-ի բոլոր գործընկերների միջև եղած հարաբերություններում: Հայաստանն էլ այս առումով շատ լավ է աշխատել երկրի զինված ուժերի բարեփոխումների ուղղությամբ: Ինչպես նշեցի, առաջին ոլորտն օպերատիվ գործողություններն են, երկրորդը` պաշտպանական բարեփոխումները, իսկ երրորդը` կայունությունն է և Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգավորմանն աջակցելը, ինչին մենք անդրադարձանք` Լեռնային Ղարաբաղի մասին խոսելիս: Ըստ էության` դա ՆԱՏՕ-ի խնդիրը չէ, սակայն ՆԱՏՕ-ին անհրաժեշտ է, որպեսզի իր մատույցներում իշխի կայունությունը և անվտանգությունը, և այս առումով, Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգավորումը շատ կարևոր մի քայլ է:

-Արդյո՞ք մոտ ապագայում Հայաստանը տեսնում եք ՆԱՏՕ-ի կազմում:
-Չեմ կարծում, որ Հայաստանը երբևէ հետաքրքրվել է անդամության գործողություների պլանով կամ անդամությամբ: Ցանկացած եվրոպական ժողովրդավարություն կարող է նման հայտ ներկայացնել: Տեսանելի ապագայում դա չեմ տեսնում, սակայն եթե Հայաստանը հետաքրքրված լինի, մենք կտեսնենք, որ ՆԱՏՕ-ն կաշխատի Հայաստանի հետ այդ ուղղությամբ:

-ԱՄՆ-ն բազմաթիվ անգամներ հասկացրել է, որ այդքան էլ գոհ չէ Հայաստանի և Իրանի սերտ հարաբերություններից: Սակայն իրականությունն այն է, որ Հայաստանը թե՛ Ադրբեջանի, և թե՛ Թուրքիայի կողմից գտնվելով շրջափակման մեջ` արտաքին առևտրի մի զգալի մասն իրականացնում է Իրանի տարածքով: Որքանո՞վ Իրանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի պատժամիջոցները կարող են ազդել Հայաստանի քաղաքականության, սոցիալական և հատկապես, տնտեսական ոլորտի վրա:
-Մենք շատ սերտորեն ենք աշխատում այս ուղղությամբ: Սա արտաքին գործերի նախարարությունում քննարկվող, ինչպես նաև արտաքին քաղաքականության հարցերի շուրջ մեր երկկողմ քննարկումների հիմնական հարցերից մեկն է. այն է` ինչպես խորացնել մեր համագործակցությունը Իրանին առնչվող հարցերում կամ ինչպես ավելի սերտ աշխատել իրանյան հարցի շուրջ: Այս հարցն ունի երկու կողմ: Առաջին կողմը, ինչպես դուք նշեցիք, վերաբերում է պատժամիջոցներին, և Հայաստանը, լինելով ՄԱԿ-ի անդամ, դրանով իսկ պարտավորություն ունի հետևել ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի բանաձևերին, ինչը և նա անում է: Հայաստանը կատարում է իր միջազգային պարտավորությունները, հարգում է Իրանի դեմ պատժամիջոցները` միջազգային պատժամիջոցներն ընդդեմ Իրանի, և մենք խորապես կարևորում ենք Հայաստանի օժանդակությունն ու հանձնառությունն այս կարևոր ոլորտում: Եվ այս ամենն անշուշտ իր գինն ունի, գին, որը կարող է անդրադառնալ նաև տնտեսության վրա, ինչպես, որ նշեցիք Դուք: Դա կարևոր է, և մենք այդ հարցի շուրջ աշխատում ենք ձեր ղեկավարների հետ: Մյուս կողմից էլ, որոշ քաղաքական բանաձևերի, ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի բանաձևերի ընդունման ժամանակ մենք հիասթափություն ենք ապրել, երբ Հայաստանն Իրանի հետ միասին քվեարկել է որոշ հարցերի օգտին, ու մենք շարունակել ենք այդ հարցերը քննարկել: Սակայն մենք բարձր ենք գնահատում պատժամիջոցների հարցում օժանդակությունը և շարունակում ենք աշխատել այդ հարցի շուրջ:

-Որքա՞ն է Իրանի նկատմամբ ռազմական գործողությունների կամ ուժի կիրառման հավանականությունը:
-Լարվածությունը վերջերս անշուշտ մեծացել է Հորմուզի նեղուցի հետ կապված Իրանի սպառնալիքների պատճառով: Նախագահ Օբաման և պետքարտուղար Քլինթոնը հստակորեն նշել են, որ Հորմուզի նեղուցը համարվում է միջազգային ջրային տարածք, միջազգային անցուղի, և այն պետք է բաց լինի: Որպես միջազգային ջրային տարածք` այն բաց է միջազգային նավային փոխադրումների համար` թե՛ քաղաքացիական, թե՛ ռազմական, և իհարկե աշխարհի նավթային ռեսուրսների զգալի տոկոսը հենց այստեղով է անցնում, ուստի մենք այն պետք է բաց պահենք: Մենք պարտավոր ենք այն բաց պահել: Մենք հուսով ենք, որ կլինի խնդրի խաղաղ կարգավորում: Որևէ ռազմական գործողություն չի եղել և հուսով ենք, որ չի էլ լինի: Այլ կարգի ռազմական գործողությունների հետ կապված մենք որևէ բան չենք պլանավորում, և ես որևէ մեկնաբանություն չեմ կարող անել այն մասին, թե ինչ կարող է անել որևէ երրորդ երկիր:

-ՄԱԳԱՏԵ-ի վերջին զեկույցում նշված էր, որ Իրանը շարունակում է գաղտնի փորձարկումները միջուկային ռումբ ստեղծելու ուղղությամբ: Հայտնի է նաև, որ միջուկային խաղաղության տեսության կողմնակիցները և մի շարք փորձագետներ շարունակում են պնդել, որ միջուկային զենքի առկայությունը հանգեցնում է կայունության և նվազեցնում է հակամարտության էսկալացիայի հավանականությունը: Օրինակ, սառը պատերազմի տարիներին ԱՄՆ-ին և Խորհրդային Միությանը հաջողվեց խուսափել միջուկային պատերազմից, թեև երկուսն էլ ունեին միջուկային զենքեր: Նույնն է նաև այսօր ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի կամ Հնդկաստանի և Պակիստանի պարագայում: Միգուցե լավագույն տարբերակը միջուկային գլոբալ զրո վիճակին հասնելն է, ծրագիր, որին աջակցում է նաև նախագահ Օբաման: Սակայն միջուկային զենքի տարածման խնդիրը, հատկապես իրանյան միջուկային ծրագրի լույսի ներքո, այսօր ամենաշատ քննարկվող թեմաներից է: Այսուամենայնիվ, ինչո՞ւ են ԱՄՆ-ն և Իսրայելն այդքան ծանր տանում այն փաստը, որ Իրանը ցանկանում է ձեռք բերել միջուկային զենք: Ի՞նչ կլինի, եթե Իրանը ձեռք բերի այդ զենքը:
-Իրանը Միջուկային զենքերի չտարածման համաձայնագրի անդամ է և դրանով իսկ պարտավոր է ապահովել Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության` ՄԱԳԱՏԵ-ի միջազգային պահանջները և ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի բանաձևերի կատարումը, սակայն բացահայտ կերպով անտեսում է իր այդ պարտավորությունները: Լինելով չտարածման համաձայնագրի անդամ` Իրանը պետք է կատարի այդ համաձայնագիրը որպես ոչ-միջուկային պետություն: Սա է Իրանի ստանձնած պարտավորությունը: Ընդունվել են ՄԱԳԱՏԵ-ի բազմաթիվ բանաձևեր, բացարձակ մեծամասնության կողմից պաշտպանված բանաձևեր ընդդեմ Իրանի` հորդորելու, կոչ անելու, ճնշում գործադրելու, որպեսզի վերջինս չստեղծի միջուկային զենք: Նույն կերպ նմանատիպ բանաձևեր են ընդունվել ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդում: Մենք ուզում ենք, որ Իրանը կատարի իր միջազգային պարտավորությունները: Չտարածման համաձայնագրով անշուշտ Իրանը կարող է խաղաղ նպատակներով միջուկային էներգիա ստանալ: Իրանը, ինչպես և ցանկացած այլ երկիր կարող է խաղաղ նպատակներով միջուկային էներգիա ստանալ, և մենք պաշտպանում ենք այդ նախաձեռնությունները: Մենք որևէ խնդիր չենք տեսնում, եթե Իրանն ունենա միջուկային ռեակտորներ, որոնք կենթարկվեն տեսչական ստուգումների ՄԱԳԱՏԵ-ի կողմից, ինչպես նաև կապահովվի միջազգային պարտավորությունների կատարումը կապված դրանց հետ: Մեզ համար լուրջ մտահոգություն է առաջացրել միջուկային զենք ստեղծելու Իրանի վճռականությունը, և Օբամայի վարչակազմն ու մեր դաշնակիցները, այդ թվում Անվտանգության Խորհրդի 5 մշտական անդամներն ու Գերմանիան վճռականորեն ցանկանում են թույլ չտալ նման զարգացում:

-Վերջերս ամերիկյան որոշ պաշտոնյաներ լուրեր տարածեցին, որ Օբամայի վարչակազմի համար Իրանի հանդեպ պատժամիջոցները հետապնդում են մի նպատակ, այն է հասնել նրան, որ Իրանի ժողովուրդը դուրս գա փողոց` լցված ատելությամբ և դժգոհությամբ, ինչն իր հերթին Իրանի առաջնորդներին կստիպի մտածել բարեփոխումների մասին: Համաձա՞յն եք, թե՞` ոչ: Եվ ի վերջո, այս ամենը կարող է արդյո՞ք հանգեցնել «իրանական գարնան»:
-Անել ենթադրություններ դրդապատճառների վերաբերյա՞լ: Ո՛չ, ես չեմ կարող մեկնաբանել այդ ենթադրությունները: Ես միայն կարող եմ ասել, որ, մեր կարծիքով, ժամանակը իրանական ռեժիմի օգտին չէ: «Արաբական գարունը» տարածաշրջանի շատ երկրներ ենթարկեց փոփոխության: Բոլորովին վերջերս Իրանում ևս ցույցեր տեղի ունեցան, որոնք որոշ առումով նման էին Եգիպտոսում, Թունիսում և որոշ այլ երկրներում տեղի ունեցած ցույցերին, և մենք հուսով ենք, որ մի օր Իրանի ժողովուրդը նույնպես ներկայացուցչական կառավարություն կունենա, օրինական մի կառավարություն, որը վճռականորեն կբարելավի իրենց բարեկեցությունը: Սա այն է, ինչին մենք շարունակելու ենք աջակցել:

-1991թ.-ի անկախությունից ի վեր` Հայաստանը 3 առևտրային համաձայնագիր է ստորագրել ԱՄՆ-ի հետ, ինչի արդյունքում մի շարք ամերիկյան ընկերություններ աշխատում են Հայաստանում: Ցավոք, դեռ քիչ է հայաստանյան ընկերությունների թիվը ԱՄՆ-ում: Ուստի, կցանկանայի իմանալ, թե ինչպիսի՞ դինամիկա կլինի ԱՄՆ-ի և Հայաստանի միջև առևտրա-տնտեսական հարաբերություններում 2012-ին:
-Ես կարծում եմ, որ մենք պետք է ավելի լա՛վ աշխատենք այդ ուղղությամբ: Ես իրո՛ք կարծում եմ, որ կարող ենք և պե՛տք է ավելի լավ աշխատենք: Իմ կարծիքով, մեր երկկողմ առևտուրը չնչին է: Այն տարեկան չի գերազանցում 200 միլիոն դոլարը: Այնպես, որ, կարծում եմ, որ մենք կարող ենք ավելի լավ համագործակցել: Ձեր նախագահի, արտաքին գործերի, առևտրի, էկոնոմիկայի նախարարների և վարչապետի հետ հանդիպումների ժամանակ ես պարտավորվել եմ ավելի լավ աշխատել և զարգացնել ԱՄՆ-ի և Հայաստանի միջև տնտեսական հարաբերությունները: Ինչ վերաբերում է ներդրումներին, ես կրկին հստակ հաղորդել եմ ձեր ղեկավարներին, որ գործարար մթնոլորտն այստեղ որոշակի բարեփոխումների կարիք ունի: Ինձ որոշ չափով հաջողվում է ամերիկյան ընկերությունների մոտ հետաքրքրություն առաջացնել այստեղ ներդրումներ կատարելու մեջ: Սակայն մենք ավելի արդյունավետ կկարողանանք զարգացնել ներդրումային հարաբերությունները, եթե մեզ հաջողվի բարելավել ներդրումային մթնոլորտը Հայաստանում, և եթե Հայաստանն ավելի մեծ առաջընթաց ունենա կառավարման, օրենքի գերակայության և պայմանագրի անխախտելիության ոլորտներում, կարծում եմ` դա կնպաստի այն բանին, որ այստեղ կատարվեն ավելի շատ ներդրումներ ԱՄՆ-ից: Եթե հայկական ընկերությունները կամենան ներդրումներ կատարել Միացյալ Նահանգներում, ես իհարկե կողջունեմ դա: Հարցի այդ կողմի վրա ես այդքան էլ չեմ աշխատել: Ես ավելի շատ աշխատել եմ մեր համագործակցությունը Հայաստանում խորացնելու ուղղությամբ:

-Ե՞րբ պատրաստ կլինի և շրջանառության մեջ կդրվի Արտոնյալ առևտրի համաձայնագիրը` ավելի լավ արդյունքների հասնելու համար:
-Արտոնյալ առևտրի համաձայնագիրը տարբեր նշանակություններ ունի: Մենք ունենք Արտոնությունների ընդհանուր համակարգ (ԱԸՀ), որից օգտվում է նաև Հայաստանը և շատ ուրիշ երկրներ: Դա միջազգային ծրագիր է: Որքանով, որ ես եմ տեղյակ, մենք Հայաստանի կառավարության հետ որևէ քննարկում չենք ունեցել ցանկացած տեսակի ազատ առևտրի պայմանագրի կամ որևիցե արտոնյալ առևտրի համաձայնագրի վերաբերյալ: Կարծում եմ, որ շատ ժամանակ կպահանջվի այդ փուլին հասնելու համար:

-Արդյո՞ք նախատեսվում է շարունակել Հազարամյակի Մարտահրավեր հիմնադրամի ծրագիրը նաև 2012-ին:
-Չեմ կարծում, որ այն կշարունակվի նաև այս տարի: Մենք դեռևս նոր ենք ավարտել հնգամյա ծրագիրը, որը շատ արդյունավետ էր: Մենք շատ հպարտ ենք Հազարամյակի մարտահրավեր հիմնադրամի գյուղական զարգացման ոլորտում մեր հայ գործընկերների հետ համատեղ կատարած աշխատանքներով: Դա բավական մեծ ծրագիր էր, որի շրջանակում մենք բավականին շատ ջրային, ոռոգման ծրագրեր իրականացրեցինք ամբողջ Հայաստանով մեկ: Ես պատրաստվում եմ այդ շրջաններից մի քանիսը այցելել շուտով, և անձամբ տեսնել ծրագրի արդյունքները: Եվ մենք շատ հպարտ ենք այս ծրագրով: Այս պահին Հայաստանը չի համապատասխանում կառավարման և օրենքի գերակայության չափանիշներին, այնպես որ մենք ինչ-որ մի պահի կշարունակենք աշխատել նրանց հետ այդ չափանիշները բարելավելու ուղղությամբ, որպեսզի ապագայում, հուսով եմ` ոչ շատ հեռու ապագայում, Հայաստանը իրավասու լինի դիմել երկրորդ ծրագրի համար, սակայն հազիվ թե դա տեղի ունենա 2012թ.-ին:

-Եվ մեր վերջին հարցը: Հայաստանի բազմաթիվ քաղաքացիներ լուրջ խոչընդոտներ են ունենում ԱՄՆ-ի մուտքի արտոնագիր ստանալու հարցում, նույնիսկ երբ նրանք ներկայացնում են բոլոր պահանջվող փաստաթղթերը և ֆինանսական վիճակի մասին ապացույցները: Գիտեք…նրանցից շատերի համար դեսպանության կողմից մերժում ստանալն ինչ-որ առումով կարծեք նաև նվաստացուցիչ է: Արդյո՞ք ժամանակը չէ, որ ԱՄՆ-ն և Հայաստանն սկսեն բանակցություններ վարել արտոնագրերի ստացման գործընթացի հեշտացման ուղղությամբ, ինչպես որ այսօր բանակցություններ են ընթանում Հայաստանի և Եվրամիության միջև:
-Այո, շատ եմ լսել Հայաստանի ու ԵՄ-ի միջև արտոնագրային ռեժիմի հեշտացման բանակցությունների մասին, ու հոյակապ կլինի, եթե դա տեղի ունենա: Մեզ համար մի փոքր այլ է, մեզ մոտ սոսկ փաստաթղթերի խնդիր չէ, այլ ավելի շատ կապված է մարդկանց մտադրությունների հետ: Օրենքը պահանջում է մեզնից դատողություններ անել դիմացինի մտադրությունների վերաբերյալ: Հեշտ չէ դիմացինի մտադրությունները հասկանալ: Եվ որքան շատ հայ ուսանողներ, հայ գործարարներ գնան Միացյալ Նահանգներ` բիզնեսի, ուսման կամ հանգստանալու նպատակով, և վերադառնան Հայաստան, և ինչքան շատ մենք դա տեսնենք, այնքան ավելի լավ կլինի, և դիմողներից ավելի շատ մարդիկ կստանան մուտքի արտոնագրեր: