Զարգացման հայկական գործակալության տնօրեն. Չենք կարող անտարբեր կամ ուրախ լինել, որ մարդիկ Հայաստանից բիզնեսը տեղափոխում են
Հարցազրույց Զարգացման հայկական գործակալության տնօրեն Ռոբերտ Հարությունյանի հետ
Պարոն Հարությունյան, ինչպե՞ս կգնահատեք անցած տարին, 2011թ-ն արդյունավե՞տ էր Զարգացման հայկական գործակալության համար, որո՞նք էին հիմնական ձեռքբերումները:
- 2011 թվականին գործակալության բոլոր նախաձեռնությունները ավարտվել են հաջողությամբ, աճել են և ներդրումների, և արտահանման ծավալները: Նախորդ տարի գործակալությունում բարեփոխումների տեսքով մի շարք փոփոխություններ ենք իրականացրել, ինչը ևս իր դրական ազդեցությունն ունեցավ մեր գործունեության վրա: Մասնավորապես, դրանք կառուցվածքային փոփություններ էին. յուրաքանչյուր ոլորտի ուղղությամբ ստորաբաժանումներ են ստեղծվել և դրանց ղեկավարի առջև հստակ ծրագիր էր դրված՝ տարեկան կտրվածքով պետք է կոնկրետ ցուցանիշներ ապահովել: Այսինքն` նախանշվել են այն ոլորտները, որոնք Հայայստանում հեռանկարային են թե արտահանման, թե ներդրման տեսանկյունից:
2011թ-ին ներդրումային թիրախային ոլորտները մի քանիսն էին` գյուղատնտեսություն,վերականգնվող էներգետիկա, բարձր տեխնոլոգիաներ, շինարարական նյութեր, ոսկերչություն և ադամանդագործություն, իսկ արտահանման ոլորտի առանցքը եղել է թեթև արդյունաբերությունը: Ահա այս ոլորտներում ենք հիմնականում կենտրոնացրել մեր ռեսուրսները 2011-ին, բայց դա շարունակական կլինի նաև առաջիկա տարիներին, քանի որ ոլորտային ընտրությունը չի կարող կարճաժամկետ լինի, այլ գոնե պետք է լինի միջնաժամկետ:
2011-ին խնդիր ունեինք ավելացնելու արտահանման և ներդրումների ծավալները: Եթե համեմատենք 2010թ-ի հետ, երբ գրանցվել է 2 մլն դոլարի արտահանում, ապա 2011-ին արտահանման ծավալները կազմել են 8-9 մլն դոլար՝ նախատեսված 2,5 մլն-ի դիմաց: Ինչ վերաբերում է ներդրումներին, ապա 2010թ-ին դրանք կազմել են 4,5 մլն դոլար, իսկ 2011-ին`13-14 մլն դոլար:
Նախորդ տարի հանդես եկաք հայտարարությամբ` ասելով, որ Ձեր ղեկավարած կառույցը 2011 թ. մտադիր է մի քանի անգամ մեծացնել ներգրավված ներդրումների ցուցանիշները` դրանց ծավալը հասցնելով 20 միլիոն դոլարի: Մինչդեռ տեսնում ենք, որ ներդրման ծավալը կազմում է 13-14 մլն դոլար:
-Այո, դա ճիշտ է, կային ծրագրեր, որոնց իրագործումը կարող էր նպաստել նախատեսված ծավալների ներդրումներ ապահովելուն: Այդ ծրագրերը թեև չկարողացանք 2011-ին իրականացնել, բայց արդեն մոտեցել ենք վերջնական փուլին և, կարծում եմ, որ այս տարի դրանք կկարողանանք իրականացնել: Նախագծերից մեկը վերաբերում է Հրազդան գետի կիրճում հյուրանոցային համալիրի կառուցմանը: Պայմանավորվածությունները կան և արդեն հասել ենք այն վերջնակետին, որը հնարավորություն կտա այդ ծրագիրը կյանքի կոչել:
Հաջորդ ներդրումային ծրագրով նախատեսվում է Հայաստանում` Մերգելյանի անվան ինստիտուտի Եղվարդյան մասնաճյուղի հիման վրա կառուցել մաքուր մագնեզիումի արտադրության գործարան: Կարծում եմ, որ այս տարի այդ երկու նախագծերը կյանքի կկոչենք: Սակայն չպետք է մոռնանանք, որ ներդրումներ ներգրավելը բավականին դժվար խնդիր է, այն ժամանակ է պահանջում, և մի ծրագրի շուրջ ընթացող բանակցությունները կարող են տևել 1-2 տարի, քանի որ խոսքը գնում է ոչ թե 500 հազար դոլար կամ ավելի ծրագրի մասին, այդ 5-6 մլն դոլար արժողությամբ, իսկ հյուրանոցային համալիրի դեպքում՝ մոտ 80 մլն դոլար արժողությամբ նախագծերի մասին: Բնական է, որ այդ գործընթացներն ավելի երկար պետք է տևեն:
Առջևում ընտրություններ են և դա նկատի ունենալով արդյոք հնարավոր կլինի այս տարի ավելացնել ներդրումների ծավալները:
- Ես հեռու եմ այն մտքից, որ քաղաքական իրավիճակը ներդրումների ներգրավվմանը կխանգարի: Իհարկե, դա իմ անձնական կարծիքն է: Ես հեռու եմ այն մտքից, որ Հայաստանում սպասվում են լուրջ քաղաքական խնդիրներ և չեմ կարծում, որ ընտրությունները լուրջ ազդեցություն են ունենալու ներդրողների համար: Դա կարող է ազդել խոշոր ներդրողների վրա, որոնք ցանկություն կունենան իրականացնել 200-300 մլն դոլարանոց նախագծեր: Բայց այս պահի դրությամբ մեր հիմնական առավելություններից մեկը, որ ներկայացնում ենք ներդրողներին` քաղաքական կայունությունն է, և այն բարեփոխումներն են, որոնք իրականացվում են կառավարության կողմից:
Իհարկե հեռու ենք այն գաղափարից, որ Հայաստանում խնդիրներ չկան, մենք երբեք օտարերկյա ներդրողներին չենք խաբում և երբեք սխալ տեղեկատվություն չենք տալիս: Ներդրողին ավելի շատ հետաքրքրում է ինչ ուղղությամբ ես դու շարժվում, քան՝ ինչ է այս պահին կատարվում: Օրինակ՝ գործարար միջավայրի բարելավմամբ մեր մրցակից երկրներից Հայաստանը գտնվում է շատ ավելի լավ դիրքերում: Միակ հիմնական խնդիրը շուկան է. Հայաստանի շուկան փոքր է և դա խոշոր ներդրողների համար չի կարող լինել շատ ավելի գրավիչ: Բայց օրինակ` Ազատ առևտրի պայմանագրերը ԱՊՀ երկրների հետ, ինչպես նաև ԵՄ-ի հետ բանակցությունները` Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի շուրջ, հնարավորություն են տալիս ներդրողներին ավելի լուրջ վերաբերվել Հայաստանին: Այսինքն` այս տեսանկյունից Հայաստանը նրանց համար դառնում է շատ ավելի գրավիչ: Այն, որ Հայաստանն այսօր բանակցում է Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի շուրջ` դա ազդակ է ներդրողին, թե ինչպես է Եվրոպան վերաբերվում Հայաստանին որպես պետություն:
Այդուհանդերձ, մեր աշխատանքի հիմնական էությունը պետք է լինի այն, որպեսզի կարողանանք Հայաստանը որպես ներդրումների հարթակ ներկայացնել օտարերկրյա գործարարին: Այստեղ պետք է առանձնացնեմ ԶՀԳ-ի կողմից կազմակերպված գովազդային քարոզարշավները Քուվեյթում և ԱՄԷ-ում, որոնք արդյունավետ են եղել: Օրինակ, մինչև 5 հայկական ընկերություններ կարող են ապրանք արտահանել ԱՄԷ–ի որոշակի զեղչերով ու արտոնություններով։ Արշավների արդյունք է եղել այն, որ որոշ ընկերություններ այսօր մեզ հետ բանակցություններ են վարում բիզնեսի ուղղությամբ:
Այս տարվա համար ինչ ծրագրեր եք առանձնացրել:
- Շարունակելու ենք մեր գործընկերների հետ աշխատել բոլոր ուղղություններով, բայց հիմնականում թիրախավորել ենք չորս-հինգ ուղղություն: Առաջին ուղղությունը Չինաստանն է և Ճապոնիան: Կարծում եմ, որ հատկապես Չինաստանը բավականին հեռանկարային է ներդրումների տեսնակյունից:
Բացի այդ այս տարի մասնակցելու ենք Կորեայի Յուսուֆ քաղաքում տեղի ունեցող համաշխարհային ցուցահանդեսին, որը Շանհայի ցուցահանդեսի գաղափարն է, և կտևի մոտ չորս ամիս: Պետք է նկատել, որ Շանհայի ժամանակ հայկական ապրանքերի նկատամբ մեծ պահանջարկ էր նկատվում, իսկ հայ գործարարների մոտ աստիճանաբար ձևավորվեց պատկերացում՝ կարելի է առանց երկմտելու մուտք գործել չինական շուկա: Արդյունքում, այսօր հայկական շատ ընկերությունների համար չինական շուկան հետարքրքրություն է ներկայացնում, նույնիսկ կան ընկերություններ, որոնք Չինաստանում իրենց ներկայացուցչություններն են բացել:
Նշեմ նաև, որ վերջերս Չինաստանում մասնակցել ենք մի կոնֆերանսի, որի ժամանակ ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն Հայաստանի ներդրումային ծրագրերը տեղադրվելու են չինական վեբ-կայքերում: Բացի այդ նախատեսվում է, որ Չինաստանի օտարերկյա ներդրումներին աջակցող դեպարտամենտի կայքում չիներենով նույնպես մեր ծրագրերը տեղադրվեն:
Իսկ վերաբերում է Ճապոնիային, ապա այն մեզ համար փակ շուկա է և հիմնականում աշխատելու ենք ներդրումների ներգրավվման ուղղությամբ: Կարծում եմ, որ ազատ տնտեսական գոտու ստեղծումը Հայաստանում հնարավորություն է տալու ներգրավել խոշոր ընկերությունների, այդ թվում՝ Ճապոնական:
Մյուս թիրախային շուկաները արաբական երկրներն են:
2012 թվականի շեշտադրումը նաև պետք է լինի արտահանման ուղղվածություն ունեցող տնտեսության և արդյունաբերական զարգացման ռազմավարության կանոնակարգումը, որի երեք հիմնական ուղղություններն են լինելու կոնյակագործությունը, դեղագործությունը և ճշգրիտ մեքենաշինությունը:
-Պարոն Հարությունյան, Ձեր կարծիքով կառավարությանը կհաջողվի՞ 101 մլրդ դրամով ավելացնել հարկային հավաքագրումները` առանց վնասելու փոքր և միջին բիզնեսին:
- Կհաջողվի, թե ոչ, իհարկե մենք կարող ենք ասել 2012-ի վերջին, բայց կարծում եմ՝ հաջողության հասնելու բոլոր նախադրյալները կան: Կառավարությունն այս հարցը բավականին երկար է քննարկել, այսինքն՝ 101 մլրդ-ով բարձրացնելու հարցը մեկ օրվա որոշման արդյունք չէ: Դիտարկվել են բոլոր հնարավորությունները, բոլոր ուղղությունները և հաշվի է առնվել այն, թե ինչպես դա կազդի ընկերությունների վրա: Դրա համար հիմնական շեշտադրումը դրված է խոշոր բիզնեսի վրա, ընդ որում խնդիրը դրված է նրանց ծրագրերի զարգացման արդյունքում լրացուցիչ եկամուտների ստացման վրա: Կարծում եմ, որ դա չի լինի փոքր և միջին բիզնեսի հաշվին:
- Պարոն Հարությունյան, որն է հայ գործարարների բիզնեսն այլ երկրներ, մասնավորապես Վրաստան տեղափոխելու պատճառը:
-Իհարկե մենք չենք կարող անտարբեր կամ ուրախ լինել, որ մարդիկ Հայաստանից բիզնեսը տեղափոխում են: Այդ գործընթացին մենք հանգիստ ենք վերաբերվում, եթե տվյալ դեպքում խոսքը գնում է շուկայի ընդլայնման մասին: Այսինքն՝ եթե ընկերությունը որոշում է, որ Հայաստանի շուկան արդեն փոքր է իր համար և փորձում է ընդլայնվել, ապա դա դրական է և մենք միայն պետք է աջակցենք: Օրինակ՝ վերցնենք Չինաստանին, որոնք կառույցներ են ստեղծել՝ չինական կապիտալը երկրից դուրս հանելու ուղղությամբ: Մեր պարագայում իհարկե դա դեռ չենք խրախուսում, քանի որ Հայաստանում դեռ բոլոր հնարավարությունները չենք սպառել: Սակայն, թե ցանկանում են ընդլայնվել՝ դրական է, քանի որ շահույթը հետագայում վերադառնալու է Հայաստան:
Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչու են հատկապես Վրաստան տեղափոխվում, ապա աա նաև բացատրվում է նրանով, որ մեր գործարարները Վրաստանի միջոցով փորձում են միջազգային շուկաներ մուտք գործել: Իհարկե կան նաև խնդիրներ կապված հարկային և մաքսային վարչարարության հետ, բայց կարծում եմ, որ աստիճանաբար դրանք կլուծվեն: Այս պահի դրությամբ հնարավոր է, որ մենք մի քիչ այդ առումով Վրաստանին զիջում են, բայց կարծում եմ, որ առաջիկայում չենք զիջի:
Բայց պետք է նկատենք, որ մի շարք ընկերություններ գնում են Վրաստան, բայց որոշ ընկերություններ էլ գալիս են:
Ավելին ասեմ` եթե մենք համեմատենք օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների թվերը, ապա կտեսնենք, որ նույնիսկ այս պայմաններում Վրաստանը մեզանից հետ է մնում:
Լրահոս
Տեսանյութեր
ԱՄՆ-ում հրդեհների հետևանքով մոխրացել է Սահակ-Մեսրոպ հայ քրիստոնյա վարժարանը
