Ձեր վստահելի աղբյուրը

Երեխաների մանկատանը հայտնվելու, նրանց հետագա ճակատագրի ու ոլորտի վրա մշակույթի ազդեցության մասին հարցազրույց Հայ օգնության միության երևանյան գրասենյակի տնօրեն Աննա Մնացականյանի հետ:

-Տիկին Մնացականյան, վերջին տարիներին կարծես հասարակությունը սկսել է ավելի շատ խոսել ու բարձրաձայնել մանկատների ու մանկատան սաների ճակատագրերի մասին: Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ ոլորտում իրավիճակը փոփոխվել է ու գուցե դրական զարգացումներ ունենք:
-Համաձայն եմ` բարձրաձայնվում է, բայց ոլորտում փոփոխություններ, որպես այդպիսին, տեղի չունեցան: Այս պահի դրությամբ ճահճացած վիճակ է, հույս ունեմ «խաղաղություն կամ լռություն փոթորիկից առաջ» իրավիճակն է, որովհետև, ըստ իս, հասունացել է այն պահը, երբ կտրուկ փոփոխություններ են հարկավոր: Դրանք, իհարկե, վտանգավոր են, երբեմն վախենալու, ու տրամաբանական է, որ քայլերը լավ հաշվարկված պետք է լինեն, որպեսզի հնարավոր լինի զերծ մնալ բացասական հետևանքներից:
Այս տարի կլրանա 10 տարին, ինչ իրականացվում է մանկատան շրջանավարտներին անվարձահատույց բնակարան տրամադրելու ծրագիրը, բացի այդ կառավարությունը նախաձեռնություններով հանդես եկավ ու վերջին երկու տարվա ընթացքում երկու մանկատուն վերակազմավորվեց` մեկը գիշերօթիկ դպրոցի, մյուսը խնամքի կենտրոնի… բայց, այնուամենայնիվ, բոլոր այդ նախաձեռնությունները չեն իրականացվել ամբողջ դաշտը վերլուծության ենթարկելով:
Տեսեք. 2002թ-ին կյանքի կոչվեց Երեխայի պաշտպանության ազգային ծրագիրը, որը իր գործողությունների պլանով նախատեսված էր մինչև 2015թ-ը, իսկ սա շատ մեծ ժամկետ է, քանի որ անգամ տարվա ընթացքում շատ բան է փոխվում ու այս կարգի երկարաժամկետ ծրագիր ունենալն ուղղակի անտրամաբանական է: Տարիներ ի վեր ես` հանձինս ՀՕՄ-ի, բարձրացրել եմ այդ հարցը, որ ծրագիրը կարիք ունի վերանայման, այսինքն` եթե նորը չենք գրում, ապա առնվազն պետք է գնահատենք, թե ի՞նչ է արվել և ի՞նչն է ժամկետանց: Ու դրա կարիքը հիմա էլ կա:
Երբ երկու մանկատուն վերակազմավորվեց, դա արձագանք էր բարձրացված աղմուկին, բայց իրականում այդպես էլ չդիտարկվեց, թե ընդհանուր դաշտում քանի՞ հաստատություն ունենք, քանի՞ ռիսկային խմբի երեխա ունենք, ի վերջո` թիվը պակասե՞լ է, ինչո՞ւ է պակասել և արդյոք դա բեռնաթափման արդյունք է և այլն: Իրականում հասարակության մեջ էլ փոփոխություններ տեղի են ունեցել և այդ մշակույթը`երեխաներին մանկատուն հանձնելու, միգուցե հետ է նահանջում…

-Բայց Ձեր կարծիքով իսկապես նահանջե՞լ է:
-Որոշ չափով այո…գոնե մանկատների մակարդակով ես կարող եմ ասել, որ թիվը կրճատվել է, որովհետև եթե թիվը չկրճատվեր, ապա կառավարությունն այդ քայլին չէր էլ գնա: Եվ շատ գնահատում եմ այն փաստը, որ 2007թ-ին մանկատուն ընդունման օրենքում լուրջ փոփոխություններ կատարվեցին և երեխային մանկատուն հանձնելն այսօր այդպես խաղուպար չէ, բավականին դժվարությունների հետ է կախված և եթե աշխատի զուգահեռաբար նաև որդեգրման ինստիտուտը, այսինքն ծնողը գիտակցի, որ եթե նա զավակին հանձնում է մանկատուն, ապա հրաժարվում է երեխայից: Կարծում եմ` այդ ժամանակավորության գաղափարը վատ գաղափար է:

-Նման խոսակցություններ կան, որ համապատասխան օրենսդրական նախաձեռնություն է պատրաստվում, որ երկու տարվա ընթացքում երեխայի ծնողը կամ նրան պետք է վերադարձնի կենսաբանական ընտանիք, կամ հրաժարվի ծնողական իրավունքից:
-Երանի, որովհետև ես տեղյակ եմ, որ բազմաթիվ հասարակական կազմակերպություններ նման նախաձեռնությամբ հանդես են եկել, բայց… Բայց քանի որ, կրկնում եմ, դա ընդհանուր դաշտում չի դիտվում, ապա դրական արդյունքների բարդ է հասնելը: Ի վերջո, ընդհանուր դաշտը միայն սոցիալական դաշտը չէ, երբ արդարացնում են, թե սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններից ելնելով է ծնողը հանձնում երեխային մանկատուն… ես համոզված եմ` ծնողների գերակշիռ մասը, որքան էլ ծանր պայմաններ չլինեն, երբեք մանկատան կողմ չեն շրջվի:

-Ի՞նչ բացթողումներ ունենք, որ հանգեցնում են այս իրավիճակի խորացմանը:
-Շատ կարևոր է մշակութային ասպարեզը, որն ուղղակի անհրաժեշտ է մատնանշած նահանջի համար: Երեխային մանկատուն հանձնելու մշակույթը մեզանում երբեք չի եղել, այն ներմուծվել ու արմատավորվել է բարեգործական հաստատությունների շնորհիվ, որոնք շատ բացասական ազդեցություն են թողել: Բայց ես ավելի քան վստահ եմ` այդ ամենը կարելի է հետ պտտել, որովհետև մեր ազգային հիշողության մեջ այն դեռ չի կարծրացել` հատուկ է գերտերություններին: Մեծ երկրների պարագայում գուցեև արդարացված է նման հաստատությունների գոյությունը, բայց Հայաստանի պես երկրում, առկա ժողովրդագրական խնդիրների կողքին նման սոցիալական քաղաքականությունը համահունչ չէ և նույնիսկ շռայլություն է: Եվ մշակույթը շատ լուրջ դեր ունի, այդպես պարզունակ չէ, թե` գիտեք, ծնողներ, մի հանձնեք ձեր երեխաներին մանկատուն. ամենը գալիս է տնտեսական վիճակին:
Երբ ՀՀ վարչապետը հայտարարում է, որ բնակարան հատկացնելու հնարավորություն պետությունը չունի, սակայն մեկ այլ ծրագիր է առաջարկում` սոցիալական տների ծրագիրը (ասենք`երեք սենյականոց բնակարանում երեք մանկատան շրջանավարտի հատկացվում է մեկական սենյակ), ի՞նչ արեց մշակույթը, ի՞նչ դերակատարում ստանձնեց: Համապատասխան բաժինները մանկատան շրջանավարտներին իրավիճակն այնպես ներկայացրեցին, որ երեխաները հերթով հրաժարվեցին այդ բնակմակերեսից: Ի՞նչ է անում մշակույթը` ոչ մի բան: Ոչ մի սոցիալական քարոզչություն, թեկուզ նույն անիմաստ սերիալներում, չկա, երիտասարդներն այսօրվա իրական կյանքը տեսնելու փոխարեն ձևավորում են լրիվ այլ կյանքի մոդել, որը ներկայացված է սերիալներում, ֆիլմերում և այլն: Եվ արդյունքում` հրաժարվում այդ բնակմակերեսից: Մինչդեռ եթե ֆիլմ նկարահանվեր սոցիալական այդ տանն ապրուստի մասին…

-Այսինքն միայն ծրագիրը բավարար չէ խնդրի լուծման համար, անհրաժեշտ է նաև քարոզարշավ:
-Այո, անշուշտ: Իսկ փոխարենը մենք, անտեսելով մեր տնտեսական իրավիճակը, սևացնում ենք, քննադատում ենք միակ հնարավորը, որ այս պահին պետությունը կարող է անել: Եվ արդյունքում Ստեփանավանի, Սպիտակի, Մարալիկի և այլ սոցիալական տներում կոնկրետ մեր խմբի` մանկատան շրջանավարտների բնակեցվածության թիվն ավելի մեծ կլիներ, եթե սոցիալ-մշակութային քարոզչությունում տանուլ չտայինք ու այդ ամենը ներկայացվեր իրականության լույսի ներքո:

Նշենք, որ սոցիալական տուն արդեն հանձնվել է նաև Գյումրու «Մուշ» թաղամասում` Ա.Մնացականյանի խոսքերով, երեխաներն արդեն բնակեցրել են և նրանց անգամ կահույքն է ուղարկվել: Առաջիկա օրերին, Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հավաստմամբ, կհանձնվի նաև Մարալիկի սոցիալական տունը, որը դեռևս սեպտեմբեր-հոկտեմբերին պետք է հանձնվեր, սակայն ջրամատակարարման խնդրի պատճառով այդ գործընթացը այսքան ամիսներ հետաձգվեց: Իսկ բնակարան ստանալու հերթում 250-ից ավելի մանկատան շրջանավարտներ կան…