Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախօրեին կայացավ ՀԱԿ հանրահավաքի ընթացքում հնչած ելույթները մի շարք դիտարկումներ անելու հնարավորություն են տալիս:

Նախ՝ ընդհանուր տպավորությունն այն է, որ ՀԱԿ-ական գործիչների հրապարակային հայտարարություններում դարչնագույնը գնալով ավելի ընդգծված է դառնում: Մի շարք արտահայտություններ՝ «ժողովրդի դատաստան», «իշխողների գույքի բռնագրավում՝ հօգուտ պետության (ժողովրդի)», «իշխանության նկատմամբ ժողովրդի մենաշնորհ» և այլն, բնորոշ են առաջին հերթին տոտալիտար ուղղվածության գաղափարախոսություններին (ֆաշիզմ, բոլշևիզմ): Թե ինչու էին դրանք շրջանառվում Ազատության հրապարակում, քննարկման հարց է (գուցե ընդամենը ամբոխի այսրոպեական պահանջները բավարարելու համար): Բայց որ դրանք վտանգավոր խոստումներ են և վտանգավոր սպասումներ են ձևավորում, միանշանակ է: Թե կոնկրետ ինչ վտանգներ, խորանալու հարկ չկա (իրենք էլ հստակ ակնարկում են, որ դրա վերջը Իրաքն ու Լիբիան է): Ընդամենը ֆիքսենք՝ եթե նման հայտարարություններ անելիս ՀԱԿ-ական գործիչները փոքր-ինչ անգամ լրջորեն հավատում են իրենց ասածներին, ուրեմն հենց այդ պահից սկսած դնում են իրենց մոտալուտ տապալման հիմքերը. Հայաստանի հասարակությունը չափազանց խելամիտ ու հասուն է՝ սեփականության վերաբաշխման ու ինքնադատաստանի ճանապարհը չընտրելու համար:

Երկրորդ կարևոր դիտարկումն այն է, որ ՀԱԿ-ը կրկնում է արդեն մի անգամ թույլ տված սխալը: Եթե հիշում եք, 2009 թվականի Երևանի ավագանու ընտրություններին մասնակցելու ժամանակ ՀԱԿ-ը, ի դեմս Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և մյուսների, հայտարարեց, որ այդ ընտրություններն իրենց համար 2008-ի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլն է: Արդյունքում՝ նա իր հռչակած մոտեցման համատեքստում այդ ընտրությունները տանուլ տվեց, ինչն ուղղակի անխուսափելի էր: Այն պատճառով, որ խորհրդարանական ընտրությունները (իսկ Երևանի ավագանու ընտրությունները կարելի է համարել այդպիսին), նախագահականից էականորեն տարբերվում են. այնտեղ մեծ հաշվով հաղթում են բոլոր նրանք, ում հաջողվում է ֆրակցիա ձևավորել ու դրա միջոցով տիրանալ իշխանության մի մասին, մինչդեռ նախագահական ընտրություններում, որտեղ հաղթողը մեկն է, բնականաբար իշխանությունը կիսել հնարավոր չէ: Եվ քանի որ ՀԱԿ-ը դրանց մոտեցավ «կամ ամեն ինչ, կամ ոչինչ» տրամաբանությամբ, արդյունքում զրկվեց ամեն ինչից, որովհետև խորհրդարանական ընտրություններում ամեն ինչ վերցնելը գործնականում անհնար է: Ժամանակին այս սխալի մասին բազմիցս խոսվել էր և անգամ նշվել էր, որ հասարակության մեջ ձևավորած անհնարինի ձգտող սպասումների հետևանքը լինելու է ճիշտ նույնքան հիասթափությունը:

Եվ ահա, երեկ   ՀԱԿ-ի լիդերները, դաս չքաղելով անցյալում թույլ տված սխալից, կրկին մտան նույն գետը՝ առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները հռչակելով նախագահական ընտրությունների առաջին փուլ: Կրկին արձանագրենք՝ եթե ընտրություններին մասնակցության տրամաբանությունը չփոխվի, ՀԱԿ-ի էլեկտորատին հետընտրական շոկ ու հիասթափություն է սպասվում:

Երրորդ կարևոր դիտարկումն այն է, որ ՀԱԿ-ում կոմպրոմիսները դժվար են ձեռք բերվում կամ ընդհանրապես ձեռք չեն բերվում: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի այն հայտարարությունը, որ իրեն լիազորել են ավարտուն տեսքի բերել ՀԱԿ դաշինքի նախընտրական համամասնական ցուցակը, վկայում է մի բանի մասին՝ ՀԱԿ-ում հավաքվածներն, առնվազն Տեր-Պետրոսյանի բացակայության պարագայում, քաղաքական որոշումներ կայացնելիս չեն կարողանում ընդհանուր հայտարարի գալ:

Այն, որ կոմպրոմիսների մեխանիզմը, փոխարինվում է միանձնյա որոշումների ինստիտուտով (իսկ դա ամենևին էլ առաջին դեպքը չէ), ցույց է տալիս, որ ՀԱԿ-ը իր խոստացած ժողովրդավարությունն ու թափանցիկությունը չի կարողանում ապահովել անգամ սեփական շարքերում և շատ էլ հավանական է, որ իշխանությունը վերցնելու դեպքում դա կտարածի ողջ համակարգի վրա:
Իսկ մյուս կողմից էլ ակնհայտ է, որ ներքին մրցակցությունն այս ուժի ներսում այլևս վեր է ածվել դժգոհության, որի զսպման միակ գործիքը առաջնորդի կամքն է: Թե մեկ անձի կամքն ու հնարավորությունները որքան արդյունավետ կլինի լուրջ քաղաքական որոշումներ կայացնելու համար, ցույց կտա ապագան: Բայց Տեր-Պետրոսյանն ինքն իր բերած օրինակով էլ է հուշում հնարավոր արդյունքը. եթե հիշողությունս չի դավաճանում 1998 թվականի փետրվարի 3-ին դասական ուղղագրության անցնելու մասին նախագահի հրամանագիր չի ստորագրվել: