Բեժանյան. Պեդոֆիլները միշտ էլ եղել են
Թրաֆիքինգի, երեխաներին սեռական բռնության ենթարկելու և հայաստանյան խոցելի օրենսդրության մասին ներկայացնում ենք հարցազրույց չեխական «People in need» կազմակերպության ծրագրերի համակարգող Տաթևիկ Բեժանյանի հետ:
-Տիկին Բեժանյան, մամուլի հրապարակումները կարդալիս այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, թե, կարծես, անցել են այն ժամանակները, որ երեխան սրբություն էր համարվում: Այսօր` մանկական շահագործում, սեռական բռնություն և այլն առկա են մեր առօրյայում: Իսկապես իրականությունն այդքան դաժա՞ն է:
-Այդքան էլ համաձայն չեմ` երեխան շարունակում է մնալ սրբություն: Բոլորովին վերջերս մի այդպիսի հեռուստակամուրջի մասնակցեցի, որտեղ ներկայացվում էր ռուսաստանյան իրականությունը… ես այնքան երջանիկ եմ, որ հայաստանյան իրականությունն ուղղակի անհամեմատելի է ռուսաստանյան իրականության հետ և տարբեր են այն իրավիճակները, որոնցում հայտնվում են մեր ու նրանց երեխաները:
Մենք փոքր երկիր ենք, բոլորն իրար ճանաչում են ու ամեն ինչ բոլորիս աչքի առջև է տեղի ունենում, պարզապես այն, ինչի մասին այսօր շատ է խոսվում` սեռական ոտնձգություն, երեխաների աշխատելը և այլն միշտ էլ գոյություն է ունեցել, պարզապես հիմա մենք բարձրաձայնում ենք այդ ամենի մասին: Իսկ 10 կամ 20 տարի առաջ այդ երևույթներն ուղղակի թաքցվում էին: Այստեղ խնդիրը ոչ թե այն է, որ երեխան դադարել է սրբություն համարվել, այլ ամոթ ասվածը, թե` ամոթ է սրա մասին խոսելը այսօր այլևս մի կողմ ենք դնում, որովհետև երեխայի շահից չի բխում, որ բռնության ենթարկված երեխան սթրեսի մեջ ապրի ու մեծանա: Այսինքն` արդեն հասել ենք նրան, որ չարագործը պետք է պատժվի և երեխան պետք է հոգեբանական աջակցություն ստանա` խոսքը սրա մասին է: Բայց, որ ասենք, թե նախկինում նման բաներ չեն եղել համաձայն չեմ, ուղղակի սկսել ենք խոսել դրա մասին:
-Իսկ որ խոսում ենք, արդյո՞ք համարժեք պատիժ ենք ապահովում դրանով:
-Ահա… համարժեքությունը գալիս է նրանից, որ սկսեցինք խոսել և ըստ այդմ էլ սկսեցինք նաև փոփոխել օրենսդրությունը, տանել նրան, որ պատիժն էլ համարժեք լինի: Թեև միայն պատիժը բավարար չէ, պետք է կանխարգելիչ միջոցներ էլ լինեն և այլն: Այսինքն` մի կողմից պատրաստում ես հասարակությանը, որովհետև միայն պատժելով չես կարող հարցը լուծել:
Գանք պեդոֆիլների խնդրին, դրանց մասին շատ է խոսվում, բայց դա չի նշանակում, որ նախկինում պեդոֆիլներ գոյություն չեն ունեցել. միշտ էլ դրանք եղել են: Բայց հիմա պատժում ենք նրանց. Քրեական օրենսգրքում ունեինք 141 չարաբաստիկ հոդվածը, որն այսօր փոփոխության է ենթարկվում, քանի որ կենակցել 10-12 տարեկան երեխայի հետ ու ընդամենը 100 հազար դրամ տուգանք վճարել դրա դիմաց ու չպատժվել… Ավելին` եթե ուշադիր հետևենք այդ հոդվածով դատապարտվածներին, ապա կտեսնենք, որ նրանց մեծ մասը համաներմամբ է ազատվում, որովհետև դա ծանր հանցագործություն չի համարվում ու այդ մարդիկ անգամ 100 հազար տուգանքը չեն մուծել և առանց որևէ բանի հայտնվել ազատության մեջ: Իսկ բարձրաձայն խոսելն այդ արատավոր երևույթի մասին բերեց նաև այն անհանդուրժող վերաբերմունքի, որ դրանք պետք է պատժվեն ու նման արարքի համար էլ համարժեք պատիժ նախատեսվում է:
-Ի՞նչ ասել է համարժեք պատիժ:
-Ասենք` որոշակի գործունեություն իրականացնելուց կզրկվեն, մանկավարժությամբ չեն կարողանա զբաղվել և այլն: Մենք ունենք շոշափելի արդյունքներ, որոնց արդեն հասել ենք: Իհարկե, Մոսկվան մեկ օրում չի կառուցվել և առկա իրավիճակն էլ մեկ օրում չի փոխվելու, բայց սա ընթացող գործընթաց է, որի մեկնարկը տրվել է և մենք էլ հետևողական ենք:
Քրեական դատավարության օրենսգիրքը փոփոխության փուլում է, և մենք էլ մի շարք դրույթներ ենք առաջարկել: Մասնավորապես` սեռական հանցագործությունների և թրաֆիքինգի զոհ և վկա երեխաների պաշտպանությունն ինչպե՞ս պետք է իրականացվի նախաքննության և քննության փուլում: Մենք շատ վատ օրինակ ունեցանք, երբ մարզերից մեկում մեղադրյալի աթոռին հայտնվել էր անչափահաս աղջկա հայրը, ով բռնաբարել էր սեփական դստերը: Բայց քանի որ մայր չունեին, հարազատներ ևս, իսկ խնամակալ հանդիսանում էր հենց հայրը, մեր օրենսդրությամբ այդ հայրը, ով բռնաբարել էր դստերը, նաև նրա ներկայացուցիչն էր հանդիսանում դատարանում: Աբսուրդի հասնող հակասություն, բայց մեր օրենքը չէր բացառում, որ մեղադրյալը չի կարող լինել նաև նրա օրինական ներկայացուցիչը: Բնականաբար, ճնշումների տակ աղջիկը դատարանում հրաժարվեց, որ իր դեմ եղել է այդ բռնությունը ու շարունակում է ապրել բռնաբարող հոր հետ միասին: Օրենքը նման սողանցքներ շատ ունի, որոնք անհրաժեշտ է անհապաղ փակել:
-Իսկ ինչպիսի՞ միտում ունենք, արդյո՞ք բարձրաձայնումը նպաստում է նմանատիպ դեպքերի նվազմանը:
-Այդ հարցին միշտ միայն թրաֆիքինգի մասով ու նույն կերպ եմ պատասխանում`թրաֆիքինգը շատ սպեցիֆիկ հանցագործություն է և որպեսզի որակումը տաս թրաֆիքինգի, այն առնվազն երեք փուլով պետք է նույնականացում անցնի` նախնական, միջին և վերջնական` վերջինս տրվում է դատարանի վճռով: Այսինքն կարող ենք նույնականացնել երեխային նախնական փուլում, որ նա թրաֆիքինգի զոհ է, բայց նա որպես այդպիսին չի դիտվի, քանի դեռ դատարանում չի ապացուցվել, իսկ դա էլ ժամանակի խնդիր է: Այնպես որ որպես այդպիսին խոսել թվերից բարդ է, քանի որ այդ դեպքում պետք է խոսենք միայն այն դատական գործընթացներից, որոնք արդեն ավարտված են:
-Տիկին Բեժանյան, հոգեբանների գնահատականով` մեծ մասամբ երեխաները սեռական բռնության ենթարկվում են հազարատների կողմից և քիչ դեպքերում է, որ անծանոթն է բռնության հեղինակը:
-Սեռական հանցագործության պարագայում գուցե, թեև այդպիսի վիճակագրության չեմ տիրապետում: Բայց մի բան կարող եմ հստակ ասել`Հայաստանում թրաֆիքինգի դեպքերի գերակշիռ մասը հատուկ դպրոցների երեխաներին են վերաբերում, այսինքն` խոցելի համարվող խմբի երեխաներն են հիմնականում նման զոհ դառնում և ընտանիքում ապրող երեխաներ նրանց մեջ գրեթե չեն եղել: Սեռական շահագործման միայն մի դեպք հիշեմ, երբ տղան ամուսնացել էր 17 տարեկան աղջկա հետ, մարզից տեղափոխել Երևան ու ստիպել մարմնավաճառությամբ զբաղվել: Ընդ որում ամուսնությունն էլ քաղաքացիական բնույթի էր…
-Ցանկացած երևույթ ժամանակի ընթացքում հակազդեցության մեխանիզմ է գտնում . այդքան խոսելը, օրենսդրության խստացումները և կատարելագործումը արդյո՞ք ցանկալի արդյունքի բերում են, թե հանցագործներն այստեղ էլ «լազեյկաներ» գտնում են:
-Հետաքրքիր բան` թրաֆիքինգն այն հացնագործությունն է, որ որքան դու փորձում ես կանխարգելելու միջոցներ գտնես, այնքան ճկուն կերպով թրաֆիկյորները մտածում են հակազդելու մասին: Պետք է կարողանանք եթե ոչ հավասար, ապա գոնե հետ չմնալ նրանցից: Դա իրականում բարդ գործընթաց է, իսկ քանի որ գլոբալիզացիայի գնացող աշխարհը ենթադրում է արագ ու հեշտությամբ փող վաստակել, ապա թրաֆիքինգը հեշտերից մեկն է: Թեև Հայաստանում չունենք բացահայտված դեպքեր, երբ երեխային տեղափոխել են այլ երկիր ու դրսում շահագործել…ամեն դեպքում ես նման դեպքերի մասին չեմ լսել:
Այո, ցավոք այն մեր հասարակություն ու մեր իրականություն մտել է ու թեև մենք աննդհատ ասում ենք, թե մենք ազգ սիրող, երեխա սիրող ազգ ենք, բայց մենք այս աշխարհի մասնիկն ենք և զարմանալու փոխարեն պետք է ուղղակի զայրանանք ու փորձենք դրա դեմ պայքարել:
Լրահոս
Տեսանյութեր
ԱՄՆ-ում հրդեհների հետևանքով մոխրացել է Սահակ-Մեսրոպ հայ քրիստոնյա վարժարանը
