Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նորություն չի լինի, եթե ասենք, որ ՀՀ-ում բազմաթիվ խնդիրներ առ այսօր էլ շարունակում են մնալ լուծման հրամայականի ներքո: Խնդիրներ, որոնք մի կողմից հետևանք են իշխանական կառույցների ոչ արդյունավետ գործունեության, հայաստանյան հասարակության հոգեբարոյական նկարագրի, իսկ մյուս կողմից` դրամապաշտության մոլուցքից կուրացած և ազգի ճակատագրի հանդեպ «ոչ անտարբեր» անհատների կամ իրավաբանական սուբյեկտների գործունեության: Բնավ կասկածահարույց չդարձնելով ժողովրդավարական զարգացումների անհրաժեշտությունը հայաստանյան իրականության պարագայում, այնուամենայնիվ պետք է նշենք, որ շատ հաճախ այդ զարգացումների «դրոշակի» հովանու ներքո մեր հասարակությանը պարտադրվում են այնպիսի արժեքներ և մոտեցումներ, որոնք իրականում նպաստ են բերում հայ ժողովրդի բարոյական այլասերմանը, արժեքային «նորաձևության» ճահճում դանդաղ, բայց անխուսափելի կործանմանը: «Ազգապահպան» այս առաքելությունից զերծ չի նաև հայաստանյան հեռուստատեսությունը /բացառությամբ սակավաթիվ հաղորդումների/, որի «բարձրարժեք» և «համամարդկային» մշակութային բովանդակությունը միտված է ներկա և ապագա սերունդների մոտ ազնվության, արդարության, մարդասիրության, ազգասիրության որակների, ինչպես նաև գեղագիտական բարձր ճաշակի և պետական մտածողության ձևավորմանը:

Մեր հեռուստաեթերի բովանդակության առյուծի բաժինը կազմող ժամանցային հաղորդումներն ու հեռուստասերիալները նպաստում են մեր հասարակության արժեքային ապակողմնորոշմանը, որը, անշուշտ, անմիջական վտանգ է ներկայացնում նաև ազգային անվտանգության տեսանկյունից: Դժվար է պատկերացնել այն հասարակության խոստումնալից ապագան, որի արժեհամակարգը ձևավորվում է այնպիսի սերիալներով, որտեղ, օրինակ, ուժի և հզորության կրողի կարգավիճակում ներկայացվում են հանցագործ աշխարհի ներկայացուցիչները /անկախ դրանց մարդկային որակների տարբերություններից/, մինչդեռ գիտության և մտավորականության ներկայացուցիչները հասարակությանը հրամցվում են խեղճության և անհեռանկար կյանքի կրողի կարգավիճակում: Հանգամանք, որից պարզ է դառնում, որ ապագա սերնդի մոտ հակվածություն է առաջանալու ընդօրինակելու ուժի և հզորության կրողների կերպարին և այլն: Դժվար է պատկերացնել այն հասարակության զարգացումը, որի հեռուստաեթերը գերհագեցած է նորաթուխ էստրադային «աստղիկների» «աստվածահաճո» ելույթներով, կենդանական բնազդներ արթնացնող, կրքածին սիրո գաղափարի հովանու ներքո ընտանիքի «սակրալությունը» կազմաքանդող և անձնական կյանքի «վերքերը» ոչ քրիստոնեական մխիթարությամբ «ապաքինող» ֆիլմերով և այլն: Այսինքն՝ հայաստանյան հեռուսատեթերը ոչ միայն ներկայացնում է մեր արատավոր կյանքը, այլ կարծես «հիմնավորում» է այդ կյանքի անխուսափելիությունը: Մինչդեռ այն մեզ պետք է առավելապես ներկայացնի ոչ թե այն բացասականը, որ կա, այլ այն դրականը, թե ինչպես պետք է լինի:

Հաճախ կարելի է լսել, որ հայաստանյան հեռուստաեթերի որպիսությունը պայմանավորված է դրա հանդեպ պահանջարկով: Անշուշտ, դրանց հանդեպ պահանջարկ կա: Սակայն խնդիրն այն է, որ այդ պահանջարկը ձևավորվել է պետության ոչ պատշաճ միջամտության, այնպես էլ մեր ապագայի հանդեպ որոշակիորեն անպատասախանատու կեցվածք ընդունած հեռուստաընկերությունների գործունեության արդյունքում: Այսինքն` եթե մարդկանց շարունակ հրամցնում ես ցածրորակ «հեռուստաուտելիք» և մեկուսացնում որակյալ «սննդից», ապա սեփական քաղցը բավարարելու համար այդ ցածրորակ ուտելիքն է ձեռք բերում կենսական նշանակություն: Ասել կուզենք, որ այդ պահանջարկը ամենից առաջ տարիներ շարունակ ներկայացված առաջարկի հետևանք է, ինչը և կարիք ունի հաղթահարման: Հասկանալի է, որ մերօրյա պայմաններում ֆինանսական եկամուտների ապահովման հրամայականի ներքո գտնվող հեռուստաընկերությունները առաջնորդվում են սեփական շահերի բավարարման սկզբունքով, սակայն մի բան հստակ է, որ այն ինչ չեն անում հեռուստաընկերությունները, պարտավոր է անել պետությունը: Պետությունը պարտավոր է հստակ մեխանիզմներ մշակել հասարակության արժեհամակարգի վրա հեռուստաեթերի բացասական ազդեցության հաղթահարման առումով, քանզի միայն այս դեպքում կարող ենք որոշակի դրական տեղաշարժեր ակնկալել գռեհիկ օգտապաշտության և ապաքաղաքացիական որակների մեջ թաթախված մեր հասարակության արժեհամակարգում:

Անհարկի միակողմանիություն կլինի, եթե չնշենք, որ այս խնդրի լուծման գործում մասնակցային ակտիվություն պետք է ցուցաբերեն ոչ միայն պետական պատկան մարմինները, այլև քաղաքացիական հասարակության այն ներկայացուցիչները, մեր հասարակության արժեքային այն «սանիտարները», որոնք իրապես շահագրգիռ են ՀՀ զարգացմամբ: Այլապես պետք է խոստովանենք, որ հայասատանյան քաղաքացիական հասարակության սեկտորի ներկայացուցիչները հերթական «գրանտակերներն» են, քանզի անտարբեր են ապաքաղաքացիական դաստիարակություն ապահովող մեր հեռուստաեթերի հանդեպ:

Անշուշտ, քննարկվող խնդիրն անլուծելիների շարքից չէ և կարելի է ուրվագծել դրա լուծման որոշակի մեխանիզմներ: Իհարկե, պետությունն այս ուղղությամբ որոշակի քայլեր կատարել է, սակայն հանուն արդարության պետք է նշենք, որ դրանք ունեցել են առավելապես «կոսմետիկ» բնույթ: Օրինակ, օրենսդրական այն նախաձեռնությունը, որի համաձայն հեռուստաեթերի լեզուն պետք է որոշակիորեն հայեցի դառնա, ոչ այլ բան էր, եթե ոչ արժեքային դեղահաբերի կարիք ունեցող մեր հասարակությանը կարևոր, բայց ոչ փրկարար դեղեր տրամադրելու սիրողական մոտեցում: Հեռուստաեթերի լեզվի դրական իմաստով փոփոխությունը բնավ չի վկայում այն մասին, որ փոխվում է նաև հեռուստահաղորդումների բովանդակությունը ի դեմս դրական արժեքների ձևավորման: Այսօր կարիք ունենք հեռուստաեթերի այնպիսի կարգավորման, որը ոչ միայն և գուցե թե ոչ այնքան միտված կլինի Լեզվի պետական տեսչության սպասումների բավարարմանը, որքան հեռուստադիտողի արժեքային դեգրադացիայի կանխմանը: Հասկանալի է, որ շատերը կարող են պաշտպանվել ԶԼՄ-ների ազատության ժողովրդավարական սկզբունքի հովանու ներքո և կարող են բողոքել պետական միջամտության անհրաժեշտության գաղափարի դեմ, սակայն դա անխուսափելի պետք է համարել, քանզի այն, ինչ չեն անում ԶԼՄ-ները, պետք է անի պետությունը, քանզի վերջինս կոչված է իր անվտանգության և ազգային շահերի բավարարմանը և, ըստ այդմ էլ, ԶԼՄ-ների գործառնության համար անհրաժեշտ պայմանների ապահովմանը:

Եթե ԶԼՄ-ները չեն գնում իրական ինքնակարգավորման և ֆինանսական գայթակղությանը զոհ գնալով ուրանում են ազգային արժեքները, անտեսում են տվյալ հասարակությանը սպառնացող վտանգները, ապա նրանց պետք է օգնել ժամանակակից կյանքում ճիշտ կողմնորոշվելու համար, առկա խնդիրներին ճիշտ հանգուցալուծում տալու առումով: Այս ամենի համար նպատակահարմար է հեռուստաեթերի բովանդակության պետական կարգավորման իրականացումը: Սա բնավ չի նշանակում ԽՍՀՄ-ի մոդելով գրաքննություն իրականացնելու կոչ, այլ նշանակում է պետության մասնակցություն հասարակության արատավոր արժեհամակարգի ձևավորման կանխարգելմանը: Վերջինս, հարկ է նկատել, կարելի է իրականացնել մի շարք առումներով.

1. Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ժամանցային հաղորդումները և սերիալները առավելապես մասնավոր ոլորտն է կյանքի կոչում, անհրաժեշտ է դրանց բովանդակության ձևավորման հստակ չափորոշիչների պետական մշակումն ու օրենսդրական ամրագրումը: Այսինքն, մասնավոր սեկտորը չի զրկվի իր համար ցանկալի հաղորդումներ պատրաստելու հնարավորությունից, ինչը վկայություն է այն բանի, որ կունենա ազատ նախաձեռնողականության հնարավորություն, սակայն ստիպված կլինի հաշվի նստել ժողովրդի ապագայի համար կործանար առաքելություն չիրականացնելու հրամայականի հետ /օրինակ, ապասոցիալական և ապաքաղաքացիական վարքագիծ առաջացնելու ներուժ ունեցող «հեռուստակոնտենտների» բացառում և այլն/:
2. Պետությունը կարող է համապատասխան ֆինանսական հատկացումների միջոցով հանդես գալ որպես մշակութային, ժամանցային հեռուստահաղորդումների պատվիրատու, որը մի կողմից հնարավորություն կտա համապատասխան գործընթացների մեջ ներգրավելու լուսանցքում հայտնված բազմաթիվ որակյալ մասնագետների, երկրի ապագայով մտահոգ մարդկանց, իսկ մյուս կողմից` նպաստել հասարակության գեղագիտական ճաշակի բարձրացմանն ու արժեքային ապակողմնորոշվածության հաղթահարմանը:
3. Պետության կողմից հստակ չափանիշների մշակումը` միտված հեռուստաեթերի բովանդակության կարգավորմանը և հեռուստաեթերի այլընտրանքային պատվիրատու դառնալը կարող են նպաստ բերել մրցակցային ակտիվության խթանմանը պետության և մասնավոր սեկտորի միջև, որի արդյունքում կարող է շահել միայն հեռուստադիտողն ու հասարակությունը, քանզի բովանդակային միասնական չափանիշներով առաջնորդվող պետությունն ու մասնավոր սեկտորը խնդիր կունենան առավել գրավիչ դառնալ հեռուսադիտողի համար:
4. Ազգային ինքնության պահպանման և, ինչու ոչ, արդիականացման նպատակով պետությունը պարտավոր է այնպիսի հաղորդումներ պատրաստել կամ նպաստել դրանց պատրաստմանը, որոնք կխթանեն ազգային ինքնաճանաչությանը, կնպաստեն մարդկայնորեն վեհի և գեղեցիկի հանդեպ հիացմունքի ձևավորմանը: Պատահական չէ ասված, որ մարդ հոգեպես աճում է դեպի վեհն ու գեղեցիկն ունեցած իր հիացմունքի շնորհիվ միայն: